Өмнөговь аймгийн Засаг дарга Б.Бадраатай ярилцлаа. -Тавантолгойн нүүрсийг тун удахгүй экспортлохоор зэхэж байна. Харин дэд бүтэц барьж, байгуулах ажил Өмнөговь аймагт хэр өрнөж байгаа вэ?
-Өмнөговь аймагт байдаг хоёр “толгой” нутгийн иргэдийг төдийгүй нийт монголчуудыг тэжээх гол эх үүсвэр болж байна. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн хувьцааг иргэдэд хуваариллаа. Энэ бүхнийг дэмжиж байгаа. Монголын нийгэмд нийтлэг үзэгдэл болсон баян, хоосны ялгаа удахгүй арилах байх. Уул уурхайн баялаг улс орон, аймаг, орон нутаг төдийгүй иргэдийн эдийн засгийн чадавхийг нэмэгдүүлэхэд голлох үүрэг гүйцэтгэж байна. Баялгийг ашиглах хэрэгтэй. Гагцхүү үүний хажуугаар тухайн газрынхаа байгаль орчин, дэд бүтэц, иргэдийн амьжиргаанд анхаарлаа хандуулах ёстой. Манай аймагт хүнд даацын машин тогтмол явдаг замууд эвдэрч, явахын эцэсгүй болсон нь хамгийн том хүндрэл үүсгэж байгаа. Тавантолгойгоос Гашуунсухайтын боомт чиглэлийн 247 километр зам тэр хүртэлх эвдэрчихсэн. Гэтэл түүгээр хүнд даацын машинууд өдөр, шөнөгүй давхиж л байдаг. Замын ойр орчимд амьдардаг иргэд шороо, тоосонд дарагдаад улаан шороон дунд оволзоод л байдаг. Гэтэл энэ замыг засах, шинээр барих талаар тодорхой шийдвэр алга. Тиймээс бид мэргэжлийн байгууллагуудад хандсан.
Гэсэн ч дорвитой үр дүн гарахгүй байна. Орон нутаг хэцүүдлээ шүү дээ. Манай аймагт Засгийн газрын бүрэн эрхт төлөөлөгч ажилладаг. Гэсэн ч Бүрэн эрхт төлөөлөгч ажиллаж эхэлсэн цагаас хойш ганц ч тоосго хөдөлгөөгүй. Тэр ч бүү хэл барьж байсан барилгын ажлыг хүртэл зогсоосон.
-Аймгийн төсвийн хөрөнгөөр зам засварын ажлыг хийх боломжтой юу?
-Төсвөө өөрсдөө бүрдүүлдэг ганц аймаг нь Өмнөговь гэдгийг бүгд мэдэх байх. Тус аймаг жилд 62 тэрбум төгрөгийн орлого улсын төсөвт төвлөрүүлдэг. Энэ жилээс 52 тэрбум төгрөг болгож бууруулахаар болсон. Улсын төсвийн орлогыг бүрдүүлэхийн хажуугаар замаа сайжруулах, иргэдийн амьжиргааг дээшлүүлэх ажлыг дангаараа хариуцаж байна. Аймгийн төсөв энэ бүхэнд төдийлөн хүрэлцэхгүй. Төр засгийн удирдлагууд орон нутгийн эрх мэдлийг нэмэгдүүлнэ хэмээн ярьдаг. Гэсэн ч орон нутагт эрх мэдэл төдийлөн алга.
-Та сая орон нутгийн эрх мэдлийн тухай ярилаа. Яг ямар эрх мэдэл вэ. Төсвөө дангаараа зарцуулах эрх мэдэл гэж үү?
-Төр засгийн удирдлагууд аймгаас авч буй татвар, татаасын хэмжээг багасгавал Өмнөговь аймаг хөгжих боломжтой. Бас 1-2 жил татвараас чөлөөлж болно. Хоёр жил улсын төсөвт орлого төвлөрүүлэхгүйгээр 100 тэрбум төгрөгөөр зөвхөн аймагтаа хөрөнгө оруулалт хийвэл нэлээд их ажил хийнэ. Түүнээс биш төсөв, хөрөнгөө дангаараа зарцуулдаг эрх мэдлийг хүсч байна гэж ойлгож болохгүй. Хуульд зохих журмынх нь дагуу өөрчлөлт оруулаад энэ бүхнийг шийдэх боломж бий юү гэдэг асуудал л байгаа юм.
-Өмнөговь аймагт гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалттай том, жижиг олон компани уул уурхайн чиглэлээр ажилладаг. Тэдгээр компани нутгийн хөгжилд хэр дэмжлэг үзүүлдэг юм бэ?
-Тодорхой хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийдэг. Ерөнхийдөө “гал унтраах” төдийхөн гэх үү дээ. Өөрсдөө бол орон нутаг, иргэдэд тусламж, дэмжлэг үзүүлсэн гэдэг юм. Тэр нь гэр, малын тэжээл, өвс, сургалтын төлбөр төдийхнөөр хязгаарлагддаг. Гадаадын компаниуд юу ч өгдөггүй. Бид “Аймагт томоохон хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийгээч” гэж хүсэлт тавьдаг. Хэд, хэдэн компани нийлээд нэг сумыг гэрлийн шугамтай болгоод өгч болно шүү дээ. Гэхдээ огт зүгээр байсангүй ээ. “Саусгоби сэндс” компани Овооттолгойн уурхайгаас Шивээхүрэн, Цэхээ боомт хүртэл экспортын нүүрс тээвэрлэх зориулалттай хатуу хучилттай зам барих гэрээг байгуулсан. Бас “Энержи ресурс” компани зам барьж байгаа.
-Гашуунсухайт, Шивээхүрэнгийн боомтыг 24 цаг ажиллуулах шийдвэр гарсан. Энэ боомтуудын ачаалал багассан болов уу?
-Эдгээр хилийн боомтыг 24 цагийн үйл ажиллагаатай болгох шийдвэр гаргасан нь үнэн. Харин одоо боомтууд энэ шийдвэрийг гаргахаас өмнөх үеийнх шигээ өглөө 08.00 цагийн үед нээгдэж, орой хаалгаа барьдаг хэвээрээ байгаа. Учир нь тэнд 24 цагаар ажиллах ямар ч боломж байхгүй. Дөрвөн замтай болгоно гэсэн ч ерөнхий төлөвлөгөөтэй холбоотойгоор хэзээ барьж эхлэх нь тодорхойгүй. Боомт дээр нүүрс тээвэрлэсэн ачааны машинууд бөөгнөрөөд зогсч байдаг тэр л хэвээрээ байгаа.
-Энэ онд Өмнөговь аймгийн 80 жилийн ой тохионо. Энэ хүрээнд ямар, ямар ажил зохион байгуулахаар төлөвлөсөн бэ?
-Аймгийн 80 жилийн ойг ирэх долдугаар сарын 22-23-нд хийхээр болсон. Харин энэ сарын 27-29-нд Өмнөговь аймгийн соёлын өдрүүдийг нийслэлд зохион байгуулах юм. Энэ үеэр урлагийн тоглолт, үзэсгэлэн, худалдаа, музейн үзмэр, нутгийн брэнд бүтээгдэхүүнээ нийтэд танилцуулна. Хамгийн гол нь бид Өмнөговийн амьдрал өмнө нь ямар байсан, одоо хэрхэн хөгжиж байгааг танилцуулахыг зорьж байгаа юм.
-Өмнөговийн хөгжил гэснээс нутгийн иргэдийн амьжиргааны түвшин хэр дээшилсэн бэ?
-Иргэдийн амьжиргааний түвшин ерөнхийдөө сайжирсан. Аймгийн удирдлагуудын зүгээс өмнөговьчуудыг ажлын байраар хангах, орон сууц, бизнесийн хөнгөлөлттэй зээлд хамруулах арга хэмжээг авч байгаа. Түүнчлэн олон улсын төсөл, хөтөлбөрт хамрагдахад нь ч зуучилж байна. Аймагт бүтээн байгуулалтын ажил ид өрнөж байна. Гурван мегаваттын цахилгаан станц, урлаг, спортын цогцолбор, багш, эмч нарын орон сууц барьж эхэлсэн. Дэд бүтцийн зарим ажил удаашралтай байгаа юм.
-Аймгийн удирдлагууд өнгөрсөн онд иргэддээ “Нутгийн хишиг” тараасан нь чамгүй хэл ам дагуулсан. Энэ асуудал юу болов?
-Бид нэлээд шүүмжлүүлсэн. Ардчилсан намаас орон нутагт нэр дэвшсэн хүмүүс ярилцаад жижиг Тавантолгойгоос орж ирэх ашгаас нутгийн иргэддээ 500 мянган төгрөг хүртээнэ гэж мөрийн хөтөлбөртөө тусгасан юм. Нийт таван тэрбум төгрөг тараасан. Энэ нь тухайн үед иргэдийн амьжиргаанд их нэмэр болсон. Гэхдээ Өмнөговийн иргэд бэлэн мөнгөнөөс татгалзах тийшээ хандаж байна. Тиймээс уг мөнгөний үлдсэн хэсгийг ямар хэлбэрээр олгох вэ гэдгийг хэлэлцэж байгаа. Зам барих, иргэдийн амьдрах орчныг сайжруулахад зарцуулж болох юм гэж үзсэн. Хүмүүс нэг хэсэг “Говьд хүн болж төрснөөс хангайд бух болж төрсөн нь дээр” гэж говийн иргэдийг доромжилдог байлаа. Гэтэл одоо байдал эсрэгээрээ болсон. Хаа байсан хангайн хүн Өмнөговийн баялагт санаа тавьдаг болчихож. Монгол Улсын нийт иргэд Тавантолгой нүүрсний ордын хувьцааг эзэмших боллоо. Гэтэл нутгийн иргэд улаан шороотой хутгалдаж, эрүүл мэндээрээ хохирч байгаа шүү дээ. Өмнөговьчууд давуу эрхтэй байх ёстой. Энэ давуу эрхийг “Нутгийн хишиг”-ээр олгохыг зорьсон юм. Манай улсын нийт иргэд “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-аас хувь хүртэг. Харин өмнөговьчууд давуу эрхтэй байх ёстой.
Зохиогчийн эрх:
"Улс төрийн тойм" сонин
