Уул уурхайн баялгаараа дэл­хий нийтийн анхаарлын төвд орж, санхүүгийн “акулууд”-ын араа­ны шүлсийг асгаруулах бол­сон Монголын хөрөнгийн за­хад өчигдөр түүхэн үйл явдал тохиолоо. Лондонгийн хөрөнгийн бирж Монголын хөрөнгийн бир­жийг хөгжүүлэх ажлын мастер гэрээнд гарын үсэг зурах ёслолын ажиллагаа болж, оролцогчдын нүүр дүүрэн инээмсэглэл гэрээнд сэтгэл хангалуун байгааг илтгэж байсан юм. Ихэмсэг язгууртан англичууд нүүдэлчин Монголын хөрсөнд хө­рөн­гийн захыг жинхэнэ утгаар нь хөгжүүлэхээр ирж буй нь энэ аж. Зуу зуун жилийн түүхтэй Английн хөрөнгийн бирж эртнээс Монголын хөрөнгийн захыг онилсон гэдгээ мэдэгдэж, өнгөрсөн оноос албан ёс­ны хамтын ажиллагаатай болохоор шамдсаны дүнд зорилгодоо хүрэв. Монголын хөрөнгийн биржийн ме­неж­ментийг сайжруулах багтай хоёр гэрээ байгуулах ёстойгоос эх­нийхийг нь оны өмнө үзэглэсэн. Стра­тегийн түншлэлийн гэрээг бай­гуулснаар ажлын төлөвлөгөөг тус­гасан хоёр дахь гэрээний асуу­дал үлдсэн нь өчигдөр биеллээ ийн­хүү оллоо.
Төрийн өмчит “Монголын хө­рөн­гийн бирж” ХК-ийн өм­нөөс Төрийн өмчийн хо­роо­ны дарга Д.Сугар, Английн талаас “Лондонгийн хөрөнгийн бирж” группын гүйцэтгэх захирал Са­виер Ролет гэрээнд гарын үсэг зу­рав. Гэрээнд тусгасан ажлын төлбөр болох 14.2 сая ам.долларыг Монголын тал Лондонгийн биржид төлнө. Энэхүү гэрээг “Master services agreement” хэмээн нэрлэж, хоёр тал өндөр ач холбогдол өгч буй нь зочдын бүрэлдэхүүнээс харагдаж байлаа.
Гарын үсэг зурах ёслолын ажил­лагаанд Монголын талаас Сангийн дэд сайд Ч.Ганхуяг, Хөрөнгийн биржийн ТУЗ-ийн дарга Б.Болд, дэд захирал Х.Алтай, Төрийн өмчийн хорооны дэд дарга О.Эрдэнэбулган, Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга Д.Баярсайхан, Үнэт цаас­ны төлбөр, тооцоо, төвлөрсөн хад­га­ламжийн төвийн гүйцэтгэх за­хи­рал Т.Гандулам гээд зочдын нэр­­сийн жагсаалт нэлээд урт. Харин Анг­лийн талын зочид нь Монголд суугаа Бүрэн Эрхт Элчин сайд Ха­тагтай Линн Фалконер нарын төлөөлөгчид байв.
Ерөнхий сайд С.Батболд хөрөн­гийн захыг хөгжүүлэхээр сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд эрчимтэй ярих болсон. Үүний тулд хөрөнгийн биржийн техник технологийг олон улсын жишигт хүргэх, хууль эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох шаардлагатай болж чадварлаг ме­неж­ментийн багийг урьснаар Лон­донгийн бирж тодроод байгаа юм. Ингээд ажлын төлөвлөгөөг тусга­сан гэрээг хоёр тал үзэглэснээр Монголын хөрөнгийн биржийн удирдлага Лондонгийн биржид шилжиж байна. Түүнчлэн Монго­лын хөрөнгийн биржийн гүйцэтгэх захирлын суудал ч эзэнтэй болох нь. Өмнө нь байгуулсан хамтран ажиллах санамж бичигт МХБ-ийн гүйцэтгэх захирлыг Лондонгийн биржийн талаас томилохоор тохи­ролц­сон байсан юм. Өмнөх захирал нь Улсын мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын даргын албан тушаалд очсоноор энэ суудал хэдэн сар эзгүйрсэн билээ. Энэ хугацаанд дэд захирал Х.Алтай гүйцэтгэх захирлын үүрэг гүйцэтгэгчээр өдий хүртэл ажиллаж байлаа.
Энэ дашрамд Монголын хөрөн­гийн биржийг хөгжүүлэх хамт­рагчийнхаа тухай сонирхуулъя. Дэл­хийн ууган хөрөнгийн бирж, уул уурхайн салбарт хөрөнгө бос­гох арвин туршлага нь Монголын нөхцөлд тохирно гэдэг. Лондонгийн хөрөнгийн биржэд өдгөө дэлхийн 70 гаруй улсын 2600 компани бүртгэлтэй байна. Тэдний зах зээлийн үнэлгээ дөрвөн их наяд ам.доллараар хэмжигджээ. Тэдгээ­рийн дунд Монголын “Петро матад” компани багтдаг. Тус бирж Канадын Торонтогийн биржийг эзэмшдэг “ТМХ” группыг худалдаж авах гэж байгаа тухай мэдээлэл дэлхий нийтэд хүчтэй тархаж байгаа. Хэрвээ энэ хэлэлцээр амжилттай болвол Монголын хөрөнгийн биржид ч амжилт авчрах юм. Монголын хөрөн­гийн бирж Лондонгийн бир­жээр дамжуулан Торонтогийн бир­жид хүрнэ гэсэн үг. Ингэснээр 24 цагийн турш Монголын хөрөнгийн зах дээрх үнэт цаас олон улсад арилжаалагдах боломж бүрдэх юм. Мөн хөрөнгө оруулагчдын ху­вьд ч цаг хугацаа, орон зай үл хамаа­ран Монголын хөрөнгийн захад оролцох боломжтой болно. Мөн сүүлийн жилүүдэд хүчээ авч буй Хонгконгийн хөрөнгийн бирж дав­хар бүртгэлтэйгээр Монголын үнэт цаасыг арилжаална гэж байгаа. Энэ мэтчилэн удтал ярьсны эцэст хөрөн­гийн захын хөгжил хөлөө олж, олон улсын төвшинд хүрэх цаг ойртлоо. Энэ бүхэн мэдээж Монголын хөрөнгийн биржийн менежментийн багаас шалтгаална. Тэгэхээр одоо зөвхөн англичуудад ажиллах л үлдлээ.
Гарын үсэг зурах ёслолын ажил­лагааны үеэр Үнэт цаасны төлбөр, тооцоо, төвлөрсөн хадгаламжийн төв Үнэт цаасны бүртгэлийн ажлыг хийж дуусгасныг албан ёсоор танилцуулсан. Иргэний шинэчилсэн бүртгэлд хамрагдсан 2.5 сая иргэнд хувьцааны бичилтийг хийж, тус компанийн сайт руу дурын хэрэглэгч нэвтэрч хувьцаагаа шалгах боломж­той болсон. Хэрвээ шинэчилсэн бүрт­гэлдээ хамрагдаагүй байгаа бол ойрын үед хамрагдаарай гэдгийг Ерөнхий сайд уриалсан. Одоогийн байдлаар 200 орчим мянган хүн иргэний шинэчилсэн бүртгэлдээ хамрагдаагүй байдаг ажээ.

Гарын үсэг зурах ёслолын ажиллагааны үеэр “Лондонгийн биржийн энэ  үйл ажиллагаанд хэн ямар хяналт тавих вэ, бас тэднээс  бид юу хүлээж байна вэ” гэсэн асуултад, Ерөнхий сайд С.Батболд,
-Ерөнхийдөө Төрийн өмчийн хороо хяналт тавина. Том утгаараа  Монголын ард түмэн хяналт тавина. Лондонгийн хөрөнгийн биржтэй хамтарснаар энэ салбарын хүний нөөц, технологид шинэчлэл авчрах ирээдүй бий. Хөрөнгийн зах зээл хөгжүүлснээр  засаглал сайжирна. Нээлттэй, тунгалаг засаглалыг сайжруулах механизм болох учиртай. Нөгөө талаар хөрөнгийн зах зээлийн талаарх монголчуудын мэдлэг  дээшилж, өнгөрсөн алдааг давтахгүй байх мэдээлэлтэй болно. Энэ тал дээр ч тодорхой сургалтын хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэхээ Лондонгийн тал илэрхийлсэн хэмээн хариулж байлаа.

Б.БЯМБАА