Алдарт зөнч Ванга агсны ау­гаа зөгнөлүүд одоо ч дэл­хий нийтийн анхаарлыг тат­даг. Амьдралынхаа сүү­лийн 55 жилийн дотор нэг сая гаруй үйлчлүүлэгч хү­лээн авсан түүний нийтийн  зөг­нөлийн 68 хувь нь биелсэн гэдэг. Сүү­лийн үед эдийн зас­гийн суд­лаач, шинжээчид хүртэл Ван­гагийн зөгнөлтэй өөрс­дийн таамаглалыг харьцуулж үз­сэнээ нуухгүй байгаа. Тухайлбал Ванга “Хүчирхэг луу дэлхий дээр савраа та­вина. Гурван аварга ойртож дотносно” хэмээн зөгнөжээ. “Луу” нь Хятад, нөгөө хоёр хүч­тэн нь “баавгай” Орос, “заан” Энэтхэг болох нь ойл­гомжтой. Үүнийг батлах мэт “Форбс” сэтгүүл “Хятад улс энэ жил хэт том гүрний ста­тустай болох магадлалтай” гэ­сэн таамаглал дэвшүүлсэн.

Үнэхээр ч Хятад улс эдийн засгийн чадавхийн үзүү­лэлтээр чансаагаа ахиулан, Японы өмнө гишгэж чад­лаа. Дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний хэмжээгээ таван их наяд 878 тэрбум ам.долларт хүргэж, эдийн засгийн үзүү­лэл­тээрээ дэлхийд аман хүзүүдсэн Хятад улсыг 20 жилийн дараа  АНУ-ыг ардаа орхиж мэднэ гэж олон улсын судлаачид мэдэгдэж байна.

Түүнчлэн Ванга хорвоог орхи­хынхоо өмнөхөн “2010 он бол эрин со­лигдохын өмнөх бэлтгэл үе. Түү­нээс хойшхи хоёр жилийн дотор хүн төрөлхтөн нэг ёсны шалгалт өгнө. Шалгалтыг давбал амьд үлдэнэ, бү­дэрвэл өнгөрнө” хэмээснийг амьс­гал хураахад нь сүүлийн үгийг нь сонс­сон лам Ангел Ковачев хүн тө­рөлхтөнд дамжуулсан юм. Түү­нээс хойш дэлхий дахинд ямар со­нир­­холтой үйл явдлууд өрнөсөн, бид ямар эрсдэлтэй, эмзэг цаг үед амьдарч буйг харж байгаа биз дээ.

Хамгийн сонирхолтой нь Ванга “Хүмүүс улаан өнгийн мөнгө хэрэг­лэдэг болно. Надад 100, 5, 0 гэсэн тоо харагдаж байна” гэсэн байгаа юм. Гэтэл өнгөрсөн оны сүүлээс өнөөд­рийг хүртэл долларын ханш суларч, Хятадын юаньтай “дайн зарлалаа”. Хойд хөршийн 5000 рубль, өмнөд хөршийн 100 юанийн дэвсгэрт аль, аль нь улаан өнгөтэй. Тэдний хэн нь ам.доллартай тулалдаж ялалт бай­гуулан, ирээдүйд ноёрхлоо тогтоохыг үгүйс­гэх аргагүй.  Гэтэл саяхан АНУ-ын Зас­гийн газар цэнхэр өнгөтэй 100 ам.долларын дэвсгэртийг шинээр гүйл­гээнд гаргачихаж. “Ногоон” гэж өнгөөр нь нэрлээд шууд ойлгодог байсан “дэлхийн мөнгө”-ийг одоо “цэнхэр” хэмээн онцлох болох нь. Яагаад заавал цэнхэр гэж. Юань, рубль, өөр хэн нэгэнд бууж өгч бай­гаа хэрэг үү. Сонирхолтой л юм.

Ямартай ч “Цэнхэр” долларын хэвлэлтэд нэг дэвсгэрт тутамд 14 цент зарцуулжээ. Энэ нь урьд хожид байгаагүй өндөр зардал боловч хуурамчаар үйлд­вэрлэхээс сэргийлсэн нууцлал нь үнэндээ дүйцэхүйц баталгаатай бо­ло­хыг тус улсын Холбооны нөөцийн сангийн мэргэжилтнүүд нотолсон гэнэ. Аме­рикчууд энэхүү шинэч­лэлд ихээ­хэн дургүйцэж байгаа бөгөөд эдийн засагчид, судлаачдын хувьд төс­вийн алдагдал, гадаад өрийн хэм­жээ эрс нэмэгдсэн нөхцөлд улс орон­доо төдийгүй дэлхий дахиныг шинэ хямралд түлхсэн хэрэг боллоо хэмээн үзэж байна.

Ийнхүү улаан, цэнхэрүүдийн дайн эхлэв. Аль нь ч ялж, ялагдсан ма­найд эрсдэлтэй. Вангагийн зөгнөлд хоёр хүчирхэг гүрний дунд хавчуулагдсан, бас гуравдагч хөрш хэмээн АНУ-ын Ерөнхийлөгчтэй гар барьсан жижиг орны хувь заяа хэрхэн буух байсан бол. Өнөөдрийн байдлаар инфляци нь 20 хувьд хүрнэ гэсэн аймшигт мэдээг атган суугаа ч Монголын улстөрчдийн шийдвэрээр “Айсуй эрсдэлийг ч давна. Амласнаа ч өгнө” хэмээн хэний ч гаргаагүй замыг тавьж буй. Харин үндэсний эдийн за­сагчид маань энэ шийдвэрээс эмээж байгаагаа ч нуухгүй байна. Хил залгаа орнуудаас гадна эчнээ хөр­шүүд маань ч инфляциас эмээж, олон жилийн судалгааны явцад батлагдсан онолын дагуу жороо хэрэглэхээс арга­гүйд хүрч байгаа. Энэ жор нь ердөө л мөнгөний бодлогын хүүг ха­тууруулах арга.

Монголбанкны ерөнхийлөгч асан, “Монголын компанийн засаглалын хөгжлийн төв”-ийн дарга Ж.Үнэнбат ч мэргэжилдээ үнэнч гэдгээ харуулж, бултах аргагүй эрсдэлийн талаар хэлж өглөө. “Төсөв хэтэрхий тэлчихсэн уч­раас хувийн хэвшлийнхнийг хо­хи­роо­хоос өөр арга алга” хэмээн тэр­бээр хэвлэлд ярилцлага өгөхдөө хэлжээ. Монголбанк улстөрчидтэй муу­дал­цахгүйгээр шийдвэрээ гаргах уу. Эсвэл Монголын ард түмний нийтлэг эрх ашгийг бодох ёстой юу гэдгээ өнгөрсөн 20 жилд шийдэж чадаагүй л байгаа нь харамсалтай. Ж.Үнэнбатын нэ­гэн адил, тэгэхдээ яг албан үүргээ гүй­цэтгэж байхдаа мэргэжилдээ үнэнч шийдвэр гаргасан А.Батсүх яалаа? Улс төрийн шахаанд орсон шийдвэрээр амиа аргацаасан төв банк байж болох уу. Эцсийн дүнд монгол төгрөг “цаас” мэт үнэлэмжтэй байгаагийн шалтгаан ч үүнтэй холбоотой билээ.  Хэчнээн баялагтай байж, дэлхийн анхаарлыг татаад ч тө­рийн ажил хэргийг улстөрчдөд сайм­ширах аргаар явуулах нь хөгжлийн чөдөр болоод байгааг хүлээн зөвшөө­рөхөөс аргагүй.
Энэ “чөдөр” өрсөлдөгчдөд маань “хэрэгтэй” учраас ийм алдааг “зас” гэж зөвлөдөггүй юм. Авлигад дургүй, ард­чилсан төртэй улс оронтой най­маалцах хэцүү шүү дээ. Тиймээс энэ бол зөвхөн монголчуудын л санаа зовох, үндэсний асуудал. Монгол­банкийг улстөрчдийн олон жилийн түүхтэй далд дарангуйллаас чө­лөөлж чадвал үүнийг шийдэхэд тийм ч хэцүү биш. Бид лууны аманд, баав­гайн саварт байгаагаа санаж, улс төрийн төдийгүй эдийн засгийн хувьд тусгаар тогтносон, үндэсний бодлогоор явахыг цаг үе, нөхцөл байдал сануулж байна.

Зохиогчийн эрх:
"Улс төрийн тойм" сонин