-Танай намын Ёс зүйн хороо хуралдаад “Намын дар­га Д.Энхбатыг намаас хөө­лөө” гэж мэдэгдсэн. Харин энэ шийдвэрийг тэрбээр хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Одоо та нар яах вэ?

-Тэр хүн хүлээн зөвшөөрөх эсэх нь хамаагүй. Ёс зүйн хо­роо намынхаа дүрмийн да­гуу шийдвэр гаргасан. На­мын дүрэмд “Дүрэм, ёс зүйн хо­рооны шийдвэр нь эцсийн бө­гөөд ямар ч шатанд хүчин тө­гөл­дөр байна” гэсэн заалт бий. Харин чухам ямар чиглэлээр шийдвэр гар­гах тухай тодорхой заалт бай­даг­гүй юм. Би хуульч биш. Гэхдээ дээрх шийдвэр хууль зүйн бүрэн үндэслэлтэй гэдгийг манай намын гишүүн, өмгөөлөгч Ц.Монгол хэлсэн. Ц.Монгол бол Д.Энх­батыг дэмждэг хүн. Ха­рин одоо биднийг дэм­жээд явж байна. Хууль, дүрэм сайн мэддэг хүн ийм шийдэл гаргаж байна гэдэг чинь хэн нь зөв, буруу зүйл хийгээд байгааг нэг талаар нотолж байгаа хэрэг. Тэгээд ч манай намын дүрэмд “Намын гишүүн намын бодлого, зорил­гын эсрэг үйл ажиллагаа явуул­бал хоёр дахь удаагаа сануу­лаад гурав дахь удаад шууд намын гишүүнчлэлээс хасна” гэсэн заалт байгаа.

-Гэхдээ Д.Энхбат дарга “Гишүүнчлэлээс хасах эрх бүхий субьект нь Ёс зүйн хо­роо биш” гээд байгаа шүү дээ?

-Гишүүнийг хасах эрх хэнд байх вэ гэдгийг намын дүрэмд тодорхой зааж өгөөгүй. Их хурал, Бага хурлын хариуцах асуудал нь тодорхой. Тиймээс Дүрэм, ёс зүйн хороонд энэ эрх хадгалагдах нь ойлгомж­той болж байгаа юм. Аливаа гомдол гаргасны дагуу асууд­лыг авч хэлэлцэнэ.

Уг гомд­лыг бичгээр, эсвэл амаар ч гар­гасан байж болно. Асуудал энэ зарчмын дагуу л явж байна.

-Ер нь энэ хоёр нам нэгд­лээ гэ­хэд гишүүд яаж хохи­рох гээд бай­гаа юм бэ?

-Намаа нэгтгэх гээд бай­гаа хү­мүүс шударга ёсны зарч­маар явж, үнэн юм ярьж бай­гаа бол эсэргүүцээд байх шаардлага байхгүй. Хамгийн гол нь худлаа яриад байгаа байхгүй юу. Мөн хоёр нам нэгдсэний дараа Ногоон нам ор тас устаж үгүй болох аюул нүүрлээд байгаа юм. Өнөөдөр Д.Энхбат “Ногоон нам 12 мянган гишүүнтэй” гэж худлаа ярьж байна. Яг үнэндээ манай нам 552 гишүүнтэй. Энэ бол албан ёсны бүртгэл. Энэ бүртгэл дунд хуучин гишүүд гэсэн тодотголтой 202 хүн байдаг юм. Гэхдээ энэ нь тэр 552 гэсэн тоондоо багтаж байгаа. Бодит байдал ийм бай­хад улайм цайм худлаа яриад байж бо­лохгүй биз дээ.

-Иргэний холбоог үүсгэн байгуу­лалцаж байсан Д.Энхбат яаж яваад Ногоон намын дарга болчихсон юм бэ?

-Уг нь түүнийг би л олж ирсэн юм шүү дээ. Д.Энхбатаас гадна Г.Арс­лан, А.Саруул гээд дандаа ба­руунд боловсрол эзэмшсэн хүмүү­сийг би намдаа оруулж ирсэн. Но­гоон намын гол үзэл баримтлал шу­дарга ёсонд тулгуурладаг уч­раас ийм үзэлтэй хүмүүсийг би нам­даа татсан юм. МоАХ-ны Дарь.Сүх­баа­тарыг ч бас ятгасаар байгаад оруулж ирсэн. Тухайн үед Д.Энхбат “На­дад нам хэрэггүй. Би Иргэний хол­боогоороо явна” гэж гүрийдэг бай­сан юм. Тэгснээ гэнэт Иргэний нам байгуулах юм болоод баахан зүтгэсэн ч бүтээгүй. Д.Энхбат намд орох хү­сэл­тэй болсныг нь далимдуулаад на­мынхаа хүмүүстэй уулзуулсан чинь “Та нар болоогүй байна” гэж хэ­лээд гараад явчихсан санагдаж байна. Тэгээд бид Дарь.Сүхбаатарыг на­мын дарга болгох талаар ярьж бай­сан. Удалгүй би Герман явчих­сан юм. Гэтэл араас манай хэд утас­даад “Д.Энхбат манай намд оро­хоор боллоо. Зөвшөөрлөө” гэдэг юм байна. Ногоон намыг байгуулсан хууччуулд ч түүнийг дэмжсэн. Ин­гээд нэг л өдрийн дотор энэ хүн намын дарга болсон. Иргэний хол­бооноосоо 100 хүн оруулж ирээд, 100 мандат аваад л сонгогдсон хүн. Тэр үед би байгаагүй. Би явахаасаа өмнө намынхаа нөхдөд “Д.Энхбатыг битгий сонгоорой” гэж хэлчихээд явсан юм.

-Яагаад өөрийнхөө олж ирсэн хү­нийг дэмжээгүй гэж?

-Яагаад гэвэл сонгуульд ямар байд­лаар оролцох вэ гэдэг дээр асуудал гарсан. Ж.Батзандан, О.Магнай на­рын Иргэний хөдөлгөөний намтай нэг­дэж, Иргэний эвсэл байгуулахаар бол­сон шүү дээ. Тэдний нам хэтэр­хий залуу, туршлагагүй. Аливаа нам, хө­дөлгөөн нэгдмэл үзэл баримтлал, байр суурьтай байж эвсэх тухай ярих ёстой. Гэтэл тэд манай намын барим­талдаг гол зарчим болох бай­галь эко­логийн асуудлыг мөрийн хө­төлбөртөө хангалттай хэм­жээнд дэв­шүүлээгүй. Байр суу­рийн иймэрхүү зөрүү байсан учраас Ир­гэний эвслийг эхнээсээ би хүлээн зөвшөөрөөгүй юм. Гэвч би цөөнх болсон учраас сонгуульд нэр дэвших бо­ломжгүй болсон. “Дэвшмээр бай­гаа бол бие даа” гэсэн болзлыг надад тавьсан. Гэхдээ бие дааж нэр дэвшвэл намаас хөөнө гэсэн. Ийм уч­раас би бие дааж нэр дэвшээгүй. Харин бие даагчдын сонгуулийн менеж­мент дээр ажилласан юм. Ха­рин Г.Арслан бие дааж нэр дэвшээд на­маас хөөгдсөн дөө.

-Д.Энхбатыг намдаа оруулж ирс­ний хувьд та хоёрт албан тушаа­лын яриа хөөрөө байсан уу?

-Бид хоёрт нэг тохироо байсан нь үнэн. Гэхдээ албан тушаалын биш, намын үйл ажиллагааг идэвх­жүүлэх зорилготой тохироо. УИХ-ын сонгуулийн дараа Ногоон на­мын Улаанбаатар хотын салбар зөв­лөлийг хуралдуулъя. Тэгээд хоёр дар­гатай болгоё гэж ярьсан. Яагаад гэвэл манай намын удирдах бүтэц өөрөө хоёр даргатай байдаг юм. Ту­хайн үед сонгуулийн дүн эцэслэн ший­дэгдээгүй байсан болохоор Д.Энхбат энэ асуудлыг хойш тавиад байсан. Хоёу­лаа бүх юм цэгцэрсний дараа асуудлаа шийдье гэж тохирсон. Яваан­даа сонгогдсон гишүүд ч батал­гаажиж, тэр УИХ-даа суулаа. Тойр­гийнхоо тэрбум төгрөгийг ч авлаа. Сонгогчдын мөнгө гээд 143 сая төгрөгөө ч авсан. Гэтэл хоёр жил юу хийсэн нь мэдэгдэхгүй таг бол­чихсон. Тайлангаа ч тавьсангүй. Сүүлд нь “Улаанбаатар хотын сал­бар зөвлөл аль хэдийнэ хуралдаад шинэч­лэгдчихсэн. Даргыг нь ч сонгочихсон” гэж хэлдэг юм байна.

-Тийм учраас л та Д.Энхбатын эс­рэг ажил зохион байгуулаад бай­гаа юм уу?

-Асуудлын гол нь Д.Энхбат худ­лаа ярьсанд байгаа юм. Худлаа ярьдаг хүн ямар ч албан тушаал хашиж болохгүй. Маш хортой. Энэ явдлаас болоод бид намын хууччуудаасаа хүртэл зайгаа барьдаг болчихсон шүү дээ. Намыг өмнө нь удирдаж байсан Л.Ням, Д.Басандорж нар тушаал дэвшсэн, одон медалиар шагнуулсан. Надад хүртэл Алтан гадас өгөөд л. Эндээс юу хараг­даж байна гэхээр намынхаа гишүү­дийг номхотгох бодлого л явуулаад байгаа юм.

-Тэгвэл асуудлын гол нь хоёр нам нэгдэх үйл явц биш байх нь ээ?

-Хоёр нам нэгдэх тухай асуудал өнгөрсөн зунаас яригдаж эхэлсэн. Үүнийг би Иргэний зориг намын дарга С.Оюун ахынхаа аллагын хэргийг илрүүлэх зорилгоо биелүүлж чадахгүй болохоор огт өөр зорилго дэвшүүлж, намаа өөрчлөх гэж байгаа юм байна гэж ойлгож байлаа. Гэтэл “Иргэний зориг нам том учраас хурал­дахад хэцүү байна. Харин Ногоон нам жижиг учраас хуралдаад нэгдэх ажлыг зохион байгуулъя” гэсэн санаа цухалзаж эхэлсэн нь огт таа­лагдаагүй. Ингэхдээ Ногоон намыг татан буулгаад Иргэний зориг намыг бүр том болгох тухай яриад эхэлснийг би эсэргүүцсэн юм. На­мынхаа нөхөдтэй ч байр суурь зөрөлдөх болсон.

-Хоёр нам нэгдэх тухай таван удаа хэлэлцэхэд та дэмжиж байсан юм биш үү?

-Би бол яг улс төрийн онолын хувьд бэлтгэгдээгүй хүн. Эрдэмтэн суд­лаачид улс төрийн гуравдагч хүчин, жижиг намууд амжилтад хүрэ­хийн тулд нэгдэх ёстой гэж их ярьдаг. Тэр утгаараа дэмжиж л байсан. Манай намын бодлого, чиглэл өөрчлөгдөхгүй бол дэмжих нь тодорхой шүү дээ. Басхүү намын нэр, логог үргэлжлүүлэн авч явна гэхэд нь дэмжиж байсан. Харин одоо Ногоон намыг ор тас үгүй хийх зорилготой болчихоод байгаа юм. Яг юу болоод байгааг эхэндээ би сайн ойлгоогүй. Герман яваад иртэл Ногоон намыг анх байгуулалцаж байсан Ч.Түвшинбаяр манайд ороод ирлээ. “За, манай намын “амыг барих” гээд байна. Чи л одоо тусла” гэдэг юм байна. Учрыг нь ч сайн ололгүй яваад очтол Иргэний зориг намтай нэгдэх гэрээнд гарын үсэг зураг ёслол яг эхлэх гэж байна. Тэгээд тэнд цугласан 50-60 хүн уг үйл ажиллагааг эсэргүүцсэн юм. Гэтэл Иргэний зориг намынхан биднийг хөөж туугаад сүйд болсон. Нэгдэх гэж байгаа намынхаа хүмүүст тэгж хандаж байгаа юм чинь нэгдсэн хойноо яах нь тодорхой шүү дээ.

-Гэхдээ учрыг нь сайн олоогүй байж шууд л эсэргүүцнэ гэдэг чинь улстөрч хүний хувьд хэтэрхий хөнгөдсөн алхам биш үү?

-Тухайн үед яаруу сандруу очсон ч асуудал яваандаа маш тодор­хой болсон л доо. Тэнд олон хүн эсэр­гүүцлээ илэрхийлсэн. Оюутан ч олон байсан. Гэтэл “Оюутнуудад мөнгө өгч ийм ажил хийлээ” гэж яриад бай­гаа юм. Харин зохион байгуулалттай ажлыг Д.Энхбат зохион байгуулсан нь тодорхой болсон. Хоёр нам нэг­дэхийг эсэргүүцээд байсан болохоор Д.Басандоржийг ажлаас нь халах сануулга өгсөн. Жирийн нэг багш үзэл бодлоо илэрхийлсний төлөө Бо­ловсролын сайд, ШУТИС-ийн захирлаар дамжуулж ажлаас нь халах сануулга өгнө гэдэг бол аймшигтай. Социалист нийгмийн үнэр ханхалж байгаа биз. Д.Энхбатын аав Дан­гаа­сүрэн гэдэг хүн тухайн үед хэлмэг­дэж явсан гэдэг. Гэтэл хүүхэд нь өнөөдрийн ардчилсан нийгэмд тийм авир гаргаж байна гээд бодохоор эвгүй байгаа биз.

-Д.Энхбат дарга та нартай уулзъя, асуудлыг нэг тийш болгоё гэсэн үү?

-Харин ч эсрэгээрээ. Намын ги­шүү­дээ үзэл бодол, хөрөнгө чинээ­гээр нь ялгаварлан гадуурхаж бай­на. Жишээ нь, саяхан МҮХАҮТ-ийн дарга С.Дэмбэрэлтэй Twitter-ээр харилцахдаа “Хоёр нөхөр ху­рал­даад намайг намаас хөөсөн гэнэ. Хэвлэлийн хурал их хийлгэж байна. Огт мөнгөгүй ядуу хоёр хүн. Би мэднэ” гэж бичсэн байгаа юм. Ногоон нам бол зүүний баримжаатай нам. Зүүний гэдэг чинь социал демократ үзэл шүү дээ. Ийм үзэлтэй нам хүнийг ялгаварлан гадуурхахыг маш хүчтэй эсэргүүцдэг. Тэгэхээр Д.Энхбат зүүний бус, хөрөнгөтний үзэлтэй хүн болж таарч байна. Нэгэнт үзэл баримтлал нийцэхгүй байгаа юм чинь өөрийнхөө үзэлд нийцэх намд л орох хэрэгтэй шүү дээ. Гэтэл заавал манай Ногоон намыг үгүй хийх гэж зүтгээд байгаа нь цаанаа их учиртай.

-Ямар учиртай гэж?

-Ногоон намыг үгүй хийх нь зөвхөн Д.Энхбатын сонирхол биш. Өнөөдөр Монголын улс төрийн нөхцөл байдал маш эгзэгтэй болж байна. Эрх баригчдын цадиггүй үйлдэлд ирээдүйд саад учруулах магадлалтай, үзэл бодолдоо үнэнч жижиг нам, хөдөлгөөнүүдийг аль эрт­нээс намнаад эхэлсэн. Сонирхолтой үйл явц ч их өрнөж байна. Жишээ нь, манай намын улс төрийн асуудал хариуцсан нарийн бичгийн дарга байсан С.Молор-Эрдэнэ гэдэг залуу Н.Энхбаяртай нийлээд МАХН-ыг байгуулах гээд яваад өглөө. МАХН-аас над руу хүртэл яриад “Тав дахь өдөр нэг арга хэмжээ болох гэж байна. Та ирж илтгэл тавих боломж байна уу” ч гэж байх шиг. Цаанаа ямар учиртай юм бүү мэд. Үнэхээр МАХН-аас ярьсан юм уу, өөр хэн нэгний өдөөн хатгалга уу. Би нарийн учрыг нь мэдэхгүй. Энэ мэт сонин зүйл олон бий. Ер нь Ногоон намыг үгүй хийх бараан үүл тал талаас хүчтэй хуралдаж байгаа.

-Нам нэгдэхтэй холбоотой маргааныг зөвхөн намын удирдлагын хүрээнд үүссэн асуудал гэж ойлгож болох уу. Эсвэл жирийн гишүүн, дэмжигчид ч байр сууриа илэрхийлж, идэвхтэй оролцож байна уу?

-Анх манай нам 3000 гишүүн, 12 мянган дэмжигчтэй байсан. Харин одоо хэд болсныг дээр хэлсэн. Нам байгуулахад шаардлагатай 801 хүн ч байхгүй байгаа биз дээ. Энэ бол Д.Энхбат Ногоон намыг яаж удирдсаны хариулт. Угаасаа улсын байгууллагыг хувьчилж авахын тулд эхлээд бүрэн сүйрэлд хүргэж дампууруулдаг жишиг байдаг шүү дээ. Түүнтэй адил юм. Өнөөдрийн байдлаар 30 гаруй хүн хоёр нам нэгдэхийг эсэргүүцэж, байр сууриа идэвхтэй илэрхийлж байна. 

-Ногоон нам нэгэнт ийм хүнд байдал орчихоод байгаа юм бол Иргэний зориг намтай нэгдээд томрох нь ашигтай юм биш үү?

-Аль ч намд гишүүдийн тооноос илүү үзэл баримтлал, итгэл үнэмшил чухал байдаг. Тэр дундаа байгаль хамгаалах үзэл гэдэг чинь бүр нарийн. Ямар нэгэн хөрөнгө мөнгө, гадны нөлөөнд үл автдаг, карьер хөөхийг хүсдэггүй, товчхондоо диваажингийн үзэл юм. Үүнийг идеалист үзэл гэдэг. Идеалистүүд үзэл бодлоосоо хэзээ ч урвадаггүй. Тэмцэж байгаа энэ 30 гаруй хүн цэвэр идеалистүүд.

-Та бүхний хувьд ийм байдаг байж. Харин хоёр нам нэгдэхийг дэмжиж байгаа хүмүүс яг одоо юу хийгээд байна?

-Тэд намаа татан буулгах их хурлаа хийхээс өмнө гишүүн элсүүлэх аянд мордож байгаа юм билээ. Нийслэлийн нэг дүүрэгт л гэхэд 500 гишүүн элсүүлэх төлөвлөгөөтэй байгаа гэсэн. Элсүүлсэн гишүүн тус бүртээ 20 мянган төгрөг өгөх баримт тарааж байна. Мөнгө авч элссэн гишүүн нь өгсөн үүрэг даалгаврын дагуу мандатаа өргөх юм байна л даа. Хүмүүсийн ухамсар өөрчлөгдсөн, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл хүчтэй хөгжиж байгаа энэ цаг үед ийм инээдтэй юмыг тэд нууж хаах ямар ч боломжгүй.

-Намууд нэгдэх, шинэчлэгдэх үед хуучин бууриа сахигчид амжилтад хүрээгүй тохиолдол улс төрийн намуудын түүхэнд олон бий. Та бүхэн бас энэ түүхийг давтахгүй гэх баталгаа бий юү?

-Бид нар зүгээр өөрсдийн дур зоргоор авирлаад байгаа юм биш. Мэргэжлийн хуульчид, Дээд шүүхээс ч зөвлөгөө авсан. Манай намын Дүрэм, Ёс зүйн хорооноос гаргасан шийдвэр дүрмийн хүрээнд явагдаж байна гэдгийг бүгд хэлж байгаа. Гэхдээ эцэст нь энэ асуудлыг шүүх хэлэлцэх бус нам дотроо л шийднэ шүү дээ. Тиймээс тодорхой алхмуудыг хийж байна. Ёс зүйн хороо хамгийн сүүлд өнөөдөр /өчигдөр/ намын Гадаад бодлогын дарга Э.Зоригтыг намын гишүүнчлэлээс хасах шийдвэр гаргасан байна. Ингээд үндсэндээ манай нам удирдлагагүй болж, хямрал үүслээ. Тиймээс онц их хурал хийж, асуудлаа шийдэх байх гэж бодож байна. Ийм үйл явц Монголын улс төрийн тавцанд урьд нь болж л байсан. Одоо ч болж байна. Ер нь ардчилсан нийгэмд байх л үзэгдэл.

-Танай намд яагаад Удирдах зөвлөл гэж байдаггүй юм бэ?

-Намын дүрэмд ингэж заасан учраас дүрмээ дагахаас аргагүй. Мөнгө хэмнэх нэрээр ийм өөрчлөлт оруулсан. Энэ бол манай намын том алдаа. Намын бүтцээ боловсронгуй болгохоос хөрөнгө мөнгө харамлаж болохгүй шүү дээ.

-Ярилцсанд баярлалаа.

Зохиогчийн эрх:
"Улс төрийн тойм" сонин