Тавантолгойн ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах асуудлыг тойрсон үйл явдлууд гадаадын хэвлэл, мэдээллийн анхаарлын төвд ороод байна. "Эрдэнэс Тавантолгой" компани хувьцаагаа олон улсын хөрөнгийн зах зээлд гаргах ажилд гадаадын хөрөнгө оруулалтын банк, хуулийн зөвлөхтэй хамтран ажиллахаар зэхэж байна. Үүний эргэн тойрон дахь мэдээллийг "Financial times"-ын бэлтгэсэн мэдээллийг орчуулан хүргэж байна.


Дэлхийн топ хөрөнгө оруулагч банкуудын төлөөлөгчид нийслэл Улаанбаатарыг зүглэх болсон нь гурван сая хүн амтай Монгол улсын эдийн засгийг хөдөлгөх хөдөлгүүрийг ажилд оруулах ер бусын төсөлд гар бие оролцох гэж байгаа нь энэ аж. Говийн бүсэд оршдог ашиглагдаагүй нүүрсний орд газрыг эзэмшдэг төрийн мэдлийн "Эрдэнэс Таван Толгой" компанийн эхний тендер энэ жил Азийн хөрөнгө оруулагч банкуудын хувьд амттай шар тос болоод байгаа билээ. Гол учир нь өвөл хасах 30°C хэмийн хүйтэн утаан хөшиг дунд байдаг Монголын нийслэл Улаанбаатар хотод болж буй орчин үеийн  алтны хийрхлээс ашиг хонжоо олох гэсэнд байгаа аж. 

“Энэ жижиг хотод бүх төрлийн банк байгаа хойно ажил гайхалтай бүтнэ” гэж  Улаанбаатарт төлөөлөгчийн газраа байгуулсан Германы санхүүгийн институт ING-ын Ховард Ламберт ярьж байна. Тендерт хөрөнгө оруулагч банкууд ямар үүрэгтэй оролцох тухай Goldman Sachs, UBS болон Deutsche зэрэг 18 банкны төлөөлөгч оролцсон чуулга уулзалтыг өнгөрсөн пүрэв гаригт Монголын засгийн газар эхлүүлжээ.  Улаанбаатарт хүйтэн байгаа ч алтны хийрхэл дээд цэгтээ хүрээд байна. Өнгөрсөн сард Grand Khaan Irish Pub-д  өрсөлдөгч хөрөнгө оруулагч банкируудын хооронд болсон зодооныг нүдээр харсан нэгэн “Ийм их тестерон ялгарч байхыг урьд өмнө огт харж байгаагүй” хэмээн ярьсан юм. Хөрөнгө оруулагч банкирууд “Эрдэнэс Тавантолгой”-н зарласан тендерт оролцохын тулд яахаас ч буцахгүй байгаа нь уран, алт, зэс, молибдин, цайр, мөнгөний баялгаас  ашиг олохоор улайрч байгааг харуулж байгаа юм. Харин Монголын засгийн газар тендерт бүртгэх ажилд шуурхайлан орсон байна.  6.5 сая тонн, коксжих нүүрсний нөөцтэй Тавантолгойн орд газар нь Хятадын /Shengli/ ордын дараа орох дэлхийн хамгийн их нөөцтэй орд газар гэж Стокгольмын уул уурхайн шилжилгээ хийдэг Raw Materials Group тогтоожээ.

Тендерийн хугацаа болон цар хүрээ одоо хэр нь тодорхойгүй хэвээр байна. Орд газрын ашиглалттай холбоотойгоор Орос, Хятад руу төмөр зам тавих дэд бүтцийн асуудал сөхөгдөж байгаа бөгөөд нь асар их мөнгө зарцуулах нь тодорхой. Энэ бүх ойлгомжгүй байдлыг хөрөнгө оруулагч зарим банкирууд хэрэв Тавантолгойн гадаадын хөрөнгө оруулагчдад худалдах 30 хувь хоёроос таван тэрбумд хүрвэл орд газар нийтдээ 6.7-16.7 тэрбум ам.доллар болох магадлалтай гэж тооцоолж байна.

Хөрөнгө оруулагчдад тулгарч буй гол сорилт нь орд газрын арван хувийг Монголын ард түмэн эзэмших эрхийг хүлээн зөвшөөрөх юм. Гэвч санхүүгийн дэд бүтэц дөнгөж бүрэлдэж буй ийм орны хувьд энэ нь логикийн бэрхшээлтэй тулгарч байгаа юм.  Орд газрын ашгаас Монголын иргэн бүрт нэг сая таван зуун мянган төгрөг олгохоор болсон нь иргэдэд тэнгэрийн умдаг атгасантай адил юм. Монголын дотоодын компаниуд ч мөн орд газраас ашиг олохыг хүсч буй бөгөөд арван хувийг эзэмших боломж байгаа аж. Орд газрын ашиг Монголын хөрөнгийн биржийн хувьцаагаар Монголын иргэн бүрт очих аж. Уг хөрөнгийн бирж өнгөрсөн сард Лондонгийн Хөрөнгийн биржтэй стратегийн хамтрагчид болсон юм.

Хөрөнгө оруулагчдын жагсаалт 2012 оны эхний хагаст буюу ирэх жилийн парламентийн сонгуулиас өмнө гарна гэж хөрөнгө оруулагчид найдаж байна. Гэвч зарим шинжээчид уг Тавантолгойн төсөл “тахилын цөгц” болж орхих вий гэдгийг эртнээс анхааруулж эхэлсэн юм. Учир нь Монголын Засгийн газар сүүлийн жилүүдэд орд газрыг үр ашигтай зарцуулж, монголчуудад ашигтай болгохын  тулд төлөвлөгөөгөө дахин дахин өөрчлөх болсон билээ.