Европын хямралаас болж Ази, АНУ-ын индексүүд унаж, түүхий эдийн үнэ улам өссөөр байгаа билээ. Тиймээс бүс нутгийн хямрал даамжирсаар олон улсын санхүү, эдийн засгийн тогтолцоонд нөлөөлөх вий гэх болгоомжлол сүүлийн үед улам гаарлаа. Грек, Ис­пани зэрэг Евро бүсийн жижиг орнуудын Засгийн газ­рын өр нэмэгдсээр байгаа энэ үед Европын холбооноос банкны тогтолцоонд анхаарч эхэлжээ. Банкуудын бондод тавих хяналтаа нэмэгдүүлэх замаар санхүүгийн системээ тогтворжуулна. Түүгээр дам­жуулж макро эдийн засагтаа нөлөөлнө гэх зорилт тавьж байгааг ажиглагчид янз бүрээр тайлбарлаж байна.

Юун түрүүнд улс орны гадаад өр ихэсч байгааг яа­гаад дотоодын банкуудтай хол­бон тайлбарлаж байна вэ гэдэг асуулт гарч ирнэ. Үүнд хоёр шалтгаан бий хэмээн “Macquarie”-ийн шин­жээчид үзжээ. Нэгдүгээрт бан­кууд санхүүжилтийн өрт­гийг хариуцдаг. Тухайн орны Засгийн газрын га­даад өр нэмэгдэж,  хүү нь ихсэ­хийн хэрээр банкуудын сан­х­үүжилтийн өртөг нь ч өсөх юм. Хоёрдугаарт зээ­лээр дамжин илрэх нөлөө. Европын орнуудын төсвийн алдагдал нэмэгдэхийн хэрээр зарцуулалтаа хумьж, татвараа өсгөнө. Өөрөөр хэлбэл, банк­ны зээлдэгчид мөнгөө эр­гүүлэн төлөхөд хүндрэлтэй болж, чанаргүй зээлийн хэм­жээ ихсэх юм.

Зээлээр дамжин алдагдал хүлээсний тод жишээ бол Ирланд. Өнгөрсөн онд тус улсын Засгийн газрын бондын хүү өссөнөөс болж дотоодын банкууд дахь чанаргүй зээлийн тоо олширсон юм. Харин энэ онд Испани, Португальд дээрхтэй ижил нөхцөл байдал үүснэ гэдгийг шинжээчид нотолж байна.

Харин санхүүжилт талаа­саа болж энэ онд Засгийн газ­руудын өр нэмэгдэх төлөв­тэй байгаа юм. Испани л гэхэд бондын эквалентаа нийт гадаад өрийнхөө 30 хувь, дотоодын нийт бүтээг­дэ­хүү­ний 20 хувьтай тэнцүүлэх шаардлагатай байна.

Улс орны гадаад өр, сан­хүүгийн тогтолцоо хоёр хол­богдож байгаа гурав дахь шалтгаан нь банкуудын дий­лэнх нь Засгийн газрын өрийг шууд хэлбэрээр эзэмшиж бай­гаа явдал юм. Энэ тал дээр хамгийн асуудалтай байгаа нь Испани аж. Түүнчлэн “Barclays Capital”-ын шинжээч Эд­манд Шинг “Олон улсын банкуудын тооцоо”-н дээр гарсан тоон үзүүлэлтүүдээс харахад Франц, Германы бан­кууд хамгийн их дарамттай байна гэж дүгнэж болох юм” гэжээ.

Өнгөрсөн онд зөвхөн “Коммерзбанк”-ны хувьд л гэхэд Германы Засгийн газраас худалдаж авсан бондын өртөг 18.2 тэрбум евро буюу 24 тэрбум ам.долларт хүрчээ. Сүүлийн өдрүүдэд Европын банк, компаниудын бондын хүү улам өссөөр байгаа юм.

Европын комиссын ху­рал­даан өнгөрсөн долоо хо­­ногт болсон. Энэ үеэр улс орнуудын дотоодын сан­хүү­гийн тогтолцоог алдаг­дал хүлээлгэхгүйн тулд бан­куудын эзэмшиж буй бондод хязгаарлалт тавих шийдвэр гаргасан байна.

Ямартай ч одоогийн байд­лаар Грек, Ирландын түүх хуучирч амжаагүй байхад Ис­пани, Португалийн эдийн засаг хөрөнгө оруулагчдын санааг улам зовоосоор бай­на. Энэ хоёр оронд дор хаяж нэг их наяд еврогийн сан­хүүгийн тусламж үзүүлэх шаардлагатай болно хэмээн шин­жээчид дүгнэжээ. Түүнч­лэн Евро бүсийн тогтвортой байдлыг хангахын тулд олон улсын зүгээс ч дэмжлэг үзүү­лэхээр болоод байгаа. Хам­гийн сүүлд Хятад, Японы Засгийн газар Европын хол­бооны бондыг худалдаж ава­хаар болсноо албан ёсоор мэдэгдсэн юм. Японы хувьд еврогийн нөөцөө ашиглаж, ААА түвшний бонд худалдаж авах аж. “Ингэснээр Европын Санхүүгийн тогтвортой байд­лын үзүүлэлтүүд сайжирна” хэмээн тус улсын Сангийн сайд мэдэгджээ. Хятадын хувьд Испанийн бондыг ху­далдаж авах санал тавиад байгаа. Албан бус мэдээгээр Хятад Евро бүсийн нийт гадаад өрийн долоо гаруй хувийг эзэмшиж бай­на. Хятад, Японы Засгийн газрууд иймэрхүү байдлаар бонд худалдаж аваад байвал хөрөнгө оруулагчдын зүгээс Евро бүсийн тогтвортой бай­далд итгэх итгэл нь нэмэгдэх эерэг нөлөөтэй юм.

Дашрамд дурьдахад өн­гөр­сөн долоо хоногийн эхээр еврогийн ам.доллартай харь­цах ханш суларч байснаа до­лоо хоногийн сүүлчээр чан­гарч эхэлсэн билээ. Үүнтэй  зэрэгцээд Европын орнуудын бондын өгөөж ч бага зэрэг буурчээ. Үүнийг Итали, Ис­пани тэргүүтэй орнууд ши­нээр бонд гаргасантай хол­бон тайлбарлаж болох юм. Өнгөрсөн баасан гарагийн байдлаар Нью-Йоркт нэг евро 1.3456 ам.доллартай тэнцжээ.

Зохиогчийн эрх:
"Улс төрийн тойм" сонин