Манай улсын нүүрсний хэрэгцээний 40 хувийг хангаж, гэрэл, дулаантай байлгах манааг түшилцдэг Багануурын уурхай өдгөө техник технологийн ши­нэч­лэлийг хийх хөрөнгийн чад­варгүйгээс нэг л өдөр гал алдахад хүрээд байна. Нүүгэлтсэн саарал шо­роон дунд ЭШ-1590 экскаватор ажиллаж байна.  ОХУ-д үйлдвэрлэсэн уг экскваторыг 20  жил ашиглахаас өнөөдрийн байдлаар нэмэлт засвар үйлчилгээгээр тас­ралтгүй 28 жил ашиглаж байгаа аж. Нэг удаа 30 тонныг шанагаддаг Багануурын уурхайн аварга том экскаваторын нэг өдрийн ажил зогсоход нийслэлчүүд хөлдөх аюул­тай. Иймд зогсолтгүй ажиллах үүрэг экскаватор болон уурхайн ажилчдад тушаалаар оногдож байгаа юм. Гэвч Багануурын уурхайн тоног төхөөрөмж хэдэнтээ засварт орж, хүчин чадал нь мууджээ. Энэ сарын 27-нд хэвлэл мэдээллийнхэн уг уурхайн үйл ажиллагааг газар дээр нь очиж сурвалжиллаа. Энэ үеэр “Багануур” хувьцаат компанийн дарга Д.Дамбапэлжээ “Хамгийн сүүлд тогтоосон байдлаар уурхай 733.2 сая тонн нүүрсний нөөцтэй бөгөөд 2010 онд 22500 шоо метр хөрс хуулж, 4500 мянган тонн нүүрс олборлоод байна. Жил ирэх тусам хөрс хуулалтийн хэмжээ ихэсч байгаагаас техникийн хү­чин чадал мөхөсдөж, зардлын хэм­жээ өсч байна. Тэр хэмжээгээр Засгийн газраас тогтоосон дулааны цахилгаан станцуудад нүүрс ний­лүүлэх жишиг үнээс болж, уурхай алдагдалтай ажиллаж ирсэн гэж бол­но. Нүүрсний үнийг анхнаас нь дундаж төвшинд бариад явсан бол өдийд үнэ ханшийн зөрүү, алдагдал яриад суухгүй байлаа. Одоо ч орой­тоогүй байна. Нүүрсний үнийг чөлөөлөх талаар харьяа яамны удирд­лагуудад саналаа хүргүүлсэн ч огт хариу ирүүлээгүй. Багануурын уур­хайн хуримтлагдсан алдагдал энэ оны III улирлын байдлаар 42.7 тэрбум төгрөгт хүрээд байна. Компанийн 75 хувь нь төрийн мэдэлд байдаг учраас төр өм­чиндөө анхаарахгүй бол амь нь тасарч, цаашлаад их хотын гэрэл, дулаан саатаж болзошгүй” гэдгийг холбогдох төрийн албан тушаалтнуудад хүргэхийг хүсч байв.

Тус уурхай жилдээ дөрвөн сая тонн нүүрс олборлох хүчин чадалтайгаас Дарханы Дулааны цахилгаан станц жилд 0.25 сая тонн, Нийслэлийн “ТЭЦ-IV” 1.6 сая тонн, “ТЭЦ-III” 1.6 сая тонн, “ТЭЦ-II” 0.2 сая тонн нүүрс,  Эрдэнэтийн Дулааны цахилгаан станц 0.12 сая тонн нүүрсийг тонн тутмыг 18200 төгрө­гөөр авч байгаа бол олборлолт хийх өөрийн өртөг нь тонн тутамд 21 мянган төгрөг байдаг аж. Уурхайн нэг, хоёрдугаар аманд олборлолт хийж буй карьерт очиход аварга том экскаватор хар хадан нүүрсийг ганц­хан шанагадаад самосваль ма­шины тэвшийг дүүргэж харагдав. Эдгээр экскаваторууд 24 цагийн турш тасралтгүй ажиллаж, ачаа­ны хүнд даацын машинууд зөрөл­дөн давхилдаж байгаа хэдий боловч Улаанбаатар хот руу нүүрс тээвэрлэх төмөр замын ваго­ныг хүлээлгэснээрээ тодорхой хэм­жээ­ний нөхөн төлбөр төлдөг гэнэ. Техник хүчин чадал нь хүрэлцэхгүй байгаагаас энэ бүхэн үүджээ. Гэтэл төмөр замынхан сул зогссоны төлбөрийг нэхэмжилдэг нь алдагдалтай ажиллаж байгаа уурхайн хувьд бас л нэг дарамт.

Багануурын уурхай 733.2 сая тонн нүүрсний нөөцтэй бөгөөд одоогоор 70 гаруй саяыг нь олбор­лоод байна. Уурхайгаас өдөрт 10 мянган тонн нүүрс ачуулдаг бөгөөд энэ нь “ТЭЦ-IV” станцын нэг өдрийн хэрэгцээ. Тус уурхайн захирал Д.Дамбапэлжээ дулааны станцуудад нийлүүлж байгаа нэг тонн нүүрсийг 21 мянган төгрөг болгох саналтай байна. Хэрэв нүүрсний үнэ энэ хэмжээнд хүрвэл станцууд цахилгааны үнээ ойролцоогоор 13 төгрөгөөр нэмэх болно гэдгийг Эрчим хүчний зохицуулах газрын мэргэжилтэн Х.Цогтбаатар хэлж байв. Тэр хэмжээгээр иргэдийн нуруунд ачаа нэмэгдэнэ гэсэн үг.

Хөрш зэргэлдээх ОХУ-ын Сибирьт нүүрсийг тонн тутмыг нь 22.7 ам.доллар, БНХАУ-ын ӨМӨЗО-нд 28.5 ам.доллараар зах зээлд борлуулж байгаа. Монголын уурхайнууд олборлолтын өөрийн өртөг зардлаа шингээх хэмжээнд нүүрсээ борлуулдаг болвол хоёр, гурван жилд техник технологийн шинэчлэлийг бүрэн шинэчлэх боломжтой гэж уурхайн удирдлагууд үзэж байна. Төрөөс нүүрсний үнийг тодорхой төвшинд барих бодлого барьсны балгаар Багануурын уурхай техник технологийг шинэчлэх нь бүү хэл, хэвийн ажиллаж чадахгүйд хүрчээ.  

Д.Долгор