Хятадын хөгжил дэвшлийн гол төв болоод байгаа Шанхай хотод “Сайхан хот-сайхан амьдрал” уриатай “Шанхай  экспо – 2010” дэлхийн үзэсгэлэн өнгөрсөн тавдугаар сарын 1-нд нээгдсэн. Түүнээс хойш дэлхий хүмүүсийн  анхаарлыг  ихээр татаж байгаа билээ. Дэлхийн эв найрамдлын энэ баярын нээлтэнд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж оролцож байсан. Дээрх үзэсгэлэнд дэлхийн 189 орон оролцож байгаа  бөгөөд Монгол Улс “Говь ба хөдөө” нэртэй сэдвээр  амжилттай оролцож Шанхайн төдийгүй орон орны зочид гийчдийн нүдийг хужирлалаа. 180 хоногийн турш болох уг үзэсгэлэнг одоогоор нийт 51 сая гаруй хүн үзэж сонирхсоноос Монголын үзэсгэлэнг хоёр сая гаруй хүн үзжээ. “Сайхан хот сайхан амьдарал” нэрийн дор зохиогдож байгаа  дэлхийн экспод  энэ сарын 14-нд Монголын үндэсний өдөр тохиож Гадаад харилцааны сайд Г.Занданшатар тэргүүтэй  80 гаруй  төлөөлөгч  оролцож Шанхайн тэнгэрт төрийн далбаагаа мандуулж, төрийн дуулалаа эгшиглүүллээ. Энэ үеэр 1800 хүний суудалтай концертын танхимд Монгол Улсын хүндэтгэлийн тоглолт болж Шанхайн төдийгүй гадны орон орны зочдын сонорыг мялаалаалаа. Тэр дундаа  дэлхийн сонгодог урлагийн тайзнаа Монголын нэрийг дуурсгаж яваа дуучин М.Глинкийн нэрэмжит олон улсын уралдааны тэргүүн байрын шагналт  МУГЖ С.Мөнгөнцэцэг, М.Болд, дуучин Соёлын тэргүүний ажилтан С.Наран, “Хөсөгтөн” хамтлагийн   тоглолт  гадны зочдоос өндөр үнэлэлт авсан юм. Мөн 17 настай уран нугараач  Ч.Нямсайхан охины  таван минут 35 секунт үргэлжилсэн уран нугаралтыг харсан гадаадынхан гайхан биширч хамтдаа зургаа татуулж гарын үсгийг нь авч байгаа харагдсан.  “Дэлхийн улс орнуудын үзэсгэлэнгийн танхимаар зочилж  сонирхох гэсэн  хүмүүс өглөөнөөс үдшийн бүрий хүртэл дугаарлаж байв. Тэр дундаа  Япон, Саудын Арабын  павилонд бүтэн 3-8 цаг дугаарлаж  байгаа талаар хүмүүс  ярьж байлаа. Энэ  удаагийн Монголын үзэсгэлэнг хариуцан зохион байгуулж байгаа Гадаад хэргийн яам, Гадаадын хөрөнгө оруулалтын газар маш өндөр хэмжээнд зохион байгуулсан нь харагдаж байв. Монголын өдөрлгийн үеэр Монголын павильоны ажилтан Т.Мөнх-Итгэлтэй ярилцсан юм.  Тэрбээр долоо дахь удаагаа экспод оролцож  байгаа аж.

-Улсынхаа павильонд хөл тавихад сэтгэлд их ойр байна. Ганц ч хадаас ороогүй  авсаархан хийцтэй гэр тэрэг их содон санагдлаа. Энэ гэр юугаараа онцлог вэ?

-Монгол гэр бол дэлхийн архитектурын хөгжилд монголчуудын оруулсан хувь нэмрийг илтгэх урлалын нэг юм. Энэ утгаараа хилийн чанадад болж буй бүхий л үзэсгэлэнд тавигдах ёстой үзмэр бол монгол гэр. Энэ удаа бид гэр тэргийг сонгож гадны зочдод үзүүлж байна. Жижиг модель хэлбэрээр хийсэн. Монголчуудыг гадныхан хотгүй, дан нүүдэлчин мэтээр ойлгодог тал бий. Харин бид аварга хот, эсгий хоттой байсан гэж Марко Пологийн сурвалжид тэмдэглэгдэн үлдсэн байдаг. Тийм ч учраас монголчуудын оюун ухааны ураар бүтсэн 2х3 хэмжээтэй оньсон гэр тэргийг Оюун ухааны олон улсын музейгээс авчирсан юм. Гэр тэрэг нь 3200 хэсэг задардаг, 238 төрлийн оньсоор хийгдсэн. Нэг талаар Монголын уламжлал соёлыг, нөгөө талаар оюун ухааны ололтыг илтгэж байгаа үзмэр юм. Монгол бол оньсон эдлэл, оньсон тоглоом хамгийн их хөгжсөн улс. Үзэсгэлэнд 200 төрлийн оньсон эдлэлийг сонирхуулж байгаа.

-Долоо дахь эксподоо оролцож эх орноо гадаадад сурталчилж байгаа нь хэн хүнд олдох боломж биш. Бусад орны үзэсгэлэнгээс манайх юугаараа давуу  гэж та үзэж байгаа вэ?

-Экспо дэлхийн, бүсийнх гэсэн хоёр төрөлтэй байдаг. 1995 онд Тяньжин, 2000 онд Ханновер, 2005 онд Нагояд дэлхийн экспо болж байсан бол бүсийн экспо хоёр жилийн давтамжтай зохион байгуулагддаг. Экспо бол эх орноо сурталчлах маш том боломж. Ерөнхий утга нь “мини дэлхий” гэсэн үг л дээ. Монголд очиж үзээгүй хүн манай улсын павильонд зочилмогцоо ийм түүхтэй, ийм соёл, онцлогтой улс юм гэдгийг танин мэдүүлж, сурталчлах нь бидний зорилго. Монголын павильоны нэг онцлог нь гадна талдаа хүмүүсийг удаан хугацаагаар чилээж дугаарлуулахгүй байгаа. Удаан дугаарлахаар хүмүүс үүднээс нь буцах тохиолдол олон гардаг. Харин манай павильоны зохион байгуулалт тойрог маягтай учир орж гарахад чөлөөтэй. Японы павильон манайхаас 10 дахин том мөртлөө өдөрт 30-40 мянган хүн хүлээн авдаг. Гэтэл манайх 10 дахин жижиг атлаа өдөрт 20-иод мянган хүнд үйлчилж байгаа нь давуу тал юм.

-Зарим улс орны павильоныг үзэхээр тухайн орныхоо онцлогийг гэхээсээ илүү техник технологийн дэвшилтэй танилцаж байна. Ер нь экспод улс орнууд юуг түлхүү харуулах ёстой юм бэ?

-Экспогийн хувьд жижиг дэлхий гэдэг утгаараа тухайн улс орны үндэсний онцлогийг харуулах ёстой. Орчин үеийн технологийн давуу талыг танилцуулахын зэрэгцээ үндэсний онцлогоо орхигдуулж болохгүй. Сүүлийн үеийн экспог харахад томоохон улс орнууд дижитал технологиор өрсөлддөг болж. Тиймээс мэргэжилтнүүд мэргэжлийн төвшинд голонгуй хандаж байгаа юм билээ. Уг нь Америкийн павильоноор ороход Америкийг л үзэх ёстой. Гэтэл хэдхэн том компаниудыг үзэж байгаа мэт сэтгэгдэл төрж байгаа. Цаашид зохион байгуулагчдын зүгээс экспод үндэсний онцлогоо илүүтэй харуулах шаардлага тавьж байгаа.