ОХУ-ын Кемерово мужид байдаг “Распадская” уурхайд өнгөрсөн тавдугаар сард дэлбэрэлт болж хүний амь эрсэджээ. Осол болсон даруйд уурхайн захирал Игорь Волков хохирогчдоос уучлалт гуйж, албан тушаалаасаа огцорчээ. Албан тушаалаа өгсөн тэр өдрөө хуулийн байгууллагад  “Осол болоход миний буруу байсан эсэхийг тогтоож өгнө үү” гэж очсон байдаг. Одоо тэрбээр эрүүгийн хэргийн сэжигтэн. “Распадская” бол хувийн компани. Тийм ч учраас захирал нь албан тушаалаа өгч сүржигнэх шаардлагагүй мэт. Гэтэл хүний амь гэдэг албан тушаал, эрх мэдлээс үнэтэй байдгийг тэр эрхэм мэддэг учраас хохирогчдын өмнө толгой бөхийн, эрх ямбаа таягджээ. Тэр ч бүү хэл дээрх золгүй явдлын өмнөөс ял эдлэхэд бэлэн байгаагаа мэдэгдсэн байдаг. Гэтэл Монголд, тэр тусмаа “Монголросцветмэт” компанид эсэргээрээ.

“Монголросцветмэт” компанийн  Бор-Өндөр дэх Уулын баяжуулах үйлдвэрт осол болж нэг ажилчин амиа алдсан талаар манай сонин өмнөх дугаартаа мэдээлсэн.

Тодруулбал, Уулын баяжуулах үйлдвэрт хөдөлмөр хамгааллын дү­рэм зөрчсөнөөс хүний амь эрсэдлээ. Өмнөх орой нь тэсэлгээ хийсэн хэрнээ хана, таазных нь шороог аваа­гүй байжээ. Маргааш өглөө үүрээр өнөөх сул шороотой гүний уурхай руу талийгаачийг оруулжээ. Ингээд талийгаачийн дээрээс 20 тонн шороо нурж осол болжээ. Тийм аймшигт үйл явдлын бодит үнэнийг уурхайн ажилчид л мэдэж байгаа. Яагаад гэвэл “Монголросцветмэт” ком­панийн удирдлагууд ослыг нуу­хыг оролдсон. Бүр Бор-Өндөрийн За­саг дарга, уурхайн даргатайгаа нийлээд болсон явдлын талаар мэдээлэл өгөхгүй гэж гүрийж байсан нь эмгэнэлтэй. “Монголросцветмэт” компанийн хуулийн зөвлөх н.Баяр­сайхан юу ч болоогүй юм шиг “Хө­дөөгүүр томилолттой явна. Хүн нас бар­сан гэж дуулаагүй” гэж байв. Уурхайн гүнд 20 тонн шороонд ажилчин нь дарагдчихаад байхад аврах ангийнхныг дуудахгүй байгаа удирдлагуудыг нь хүн гэж хэлэхэд хэцүү. Монгол хүн шаварт унасан тэмээ хараад саахалтынхнаасаа хүч авч татаж гаргачихаад явдаг сайхан сэтгэлтэй ард түмэн шүү дээ. Гэтэл “Монголросцветмэт” компанийн уур­хайн удирдлагууд талийгаачийг ав­рах боломжийг эрэхээс илүү да­раа нь гарах хэл амнаас айжээ. Бүр талийгаачийн ар гэрийнхний нүү­рийг яаж харна гэхээс илүү “Яавал ажилтайгаа үлдэх бол” гэж бэмбэгнэж байсан биз. Хурган дар­га нар тийм арчаагүй байдаг юм гэхэд “Монголросцветмэт” ком­па­нийн захирал О.Эрдэнэ яасан гээч. Тэр эрхэм ослын да­раа хэргийн газарт очсон гэж бай­гаа. Тэгэхдээ талийгаачийн ар гэрийнхнээс уучлалт гуйхын оронд ослыг нуух талаар бусдадаа даал­гавар өгчихөөд хэнэг ч үгүй гэнэ. О.Эрдэнийн увайгүй арга бүтэл­гүйтжээ. “Бурууд нүд хурц” гэж монголчууд ярьдгийг эрхэм дар­гад сануулахад илүүдэхгүй биз. О.Эрдэнэ захирлын удирдаж бай­гаа компанид ажиллаж байгаад ал­тан амиа алдсан ажилчинг Г.Хү­рэл-Од гэдэг аж. Талийгаач арав гаруй жил Уулын баяжуулах үйлд­вэрт ажилласан туршлагатай нэгэн байжээ. Хожим “Талийгаач бол­гоомжгүй үйлдлээсээ болж амиа алджээ. Хөдөлмөр хамгаалал сайн байсан” гэж дүгнэлт гаргуулах магадлалтай учраас түүнийг турш­лагатай гэж тодотгож байгаа юм. Өрхийн тэргүүн, хүний хань, хүүх­дүүдийн аав, цаашлаад Монгол Ул­сын иргэн амиа алдчихаад байхад О.Эрдэнэ захирал хааш нь нуух гэсэн юм бол. О.Эрдэнэ эрх мэдэл, танил талаа ашиглан төрийн нүд, чихийг таглаж дөнгөдөг юм гэхэд ха­гацалд унасан ар гэрийнхнийх нь гомдол тасрахгүй. О.Эрдэнэ хам­гаалалттай, эрх мэдэлтэй, баян байж болно. Улс төрд түүний нөлөө­лөл байдгийг ч үгүйсгэхгүй. Гэхдээ хүн амиа алдчихаад байхад нуух эрхийг түүнд хэн ч олгоогүй. Дээр жишээ болгож дурдсан “Рас­падс­кая” уурхай хувийн компани бол “Монголросцветмэт” Монгол Улсын төрийн өмчит компани. Тийм учраас хариуцлага алдаж, хүний амь эрсдэхэд хүргэж, түүнийгээ нуусан О.Эрдэнийн талаар ТӨХ-оос тодруулах гэсэн ч бүтэлгүйтэв. ТӨХ-ны дарга туслахаараа дамжуулан “Болсон явдлыг сонссон. Ямар арга хэмжээ авахыг мэдэхгүй” гэдэг хариу өгсөн юм. Ингээд ч О.Эрдэнийн албан тушаал хүний аминаас үнэтэй болж үлдлээ. Бид нуухыг оролдсон ч нийтэд ил болсон ослын дараах үйл явдал хэрхэн өрнөхийг үргэлжлүүлэн хүргэх болно.

“Монголросцветмэт”-ийг том компани гэхээсээ илүү байгаль орчны хамгийн том дайсан гэхэд хилсдүүлсэн болохгүй. Тус компанийн олборлолт хийсэн газар бүр нүх сүв, тоос шороо болж үлддэг. “Монголросцветмэт” компани Хэнтий, Дорноговь, Сүхбаатар, Сэлэнгэ аймагт 30 жил олборлолт хийчихээд огт нөхөн сэргээлт хийгээгүй. Зөрчлийг нь мэргэжлийн хяналтын газраас сануулж, нөхөн сэргээлт хийхийг шаарддаг ч биелүүлдэггүй аж. Өнгөрсөн жил Баянхонгор аймгийн Түйн голын голдирлоос алт олборлож гол ус ширгээж байсан нь иргэний хөдөлгөөнүүдийн эсэргүүцэлтэй тулгарсан. Иргэний хөдөлгөөнүүд Түйн гол ширгэх гэж байгааг дуулиан болгосноор “Монголросцветмэт”-ийнхний хууль бус ажиллагааг зогсоосон.  Дорноговь аймгийн Айраг суманд болсон үймээний дараа мэргэжлийн хяналтын байцаагчид уул уурхайн компаниудад шалгалт хийхэд мөн л “Монголросцветмэт”-ийнхний “но” илэрсэн байна. Тус компанийнхан сурсан зангаараа баялгийг нь авчихаад нөхөн сэргээлт хийлгүй дүрвэх гэж байсныг байцаагчид тогтоожээ. Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас Айраг суманд нөхөн сэргээлт хийхийг дөрвөн сарын өмнө “Монголросцветмэт”-ийн удирдлагад даалгасан ч өнөөг хүртэл ганц нүх ч булаагүй байгаа аж. Энэ мэт “Монголросцветмэт”-ийг тойрсон зөрчил их байна.

Б.ЦЭЦЭГДЭЛГЭР

Зохиогчийн эрх: "Улс төрийн тойм" сонин