Монголд хэн хамгийн эрх мэдэлтэй вэ. Ерөнхийлөгч, УИХ, эсвэл аймаг, сумын удирд­лагууд аль нь ч биш. Ха­риулт нь иргэний хө­дөл­гөөн, төрийн бус бай­гууллагын ги­шүүд л байхгүй юу. Тэдэнд эх оронч үзэл, он­гон байгаль, ашигт малт­мал, хүний эрх чөлөө зэрэг  ойлголт хязгаар­гүй эрх мэдлийг олгосон билээ. Гэх­дээ иргэний хө­дөл­гөөнүүд дээр­хийг уриа бол­гохоос да­гаж мөрдөх ал­багүй. “Эх орноо хамгаалж, эрх чө­лөөг дээдэлж байна” гэ­сэн л бол хууль бус үйлдэл хий­сэн ч хаалтгүй. Иргэний хө­дөлгөөнүүдэд л зөвшөөрдөг, харин бусдад нь хууль бус болдог үйлдлүүдийг жи­шээ болгон сонирхуулъя. Хө­дөл­гөөнийхөн шүүх хур­лыг үймүүлж, шийдвэрт нь нөлөөлж бол­но. Хадга­ламж, зээлийн хоршоо­ны хохирогчид хөдөлгөөн бай­­гуулж шүүхийн ширээ, сан­дал эвдэж байсан түүх бий. “Үндэсний соёмбо” хө­дөл­­гөөнийхөн удахгүй  “Э.Амар­бат өмгөөлөгч бүсгүйг хү­чинд­сэн гэсэн шийдвэр гарга” гэж шаардан шүүх хуралд орол­цохоор зэхэж байна. Хө­дөлгөөнийхөн бас мөрдөн бай­цаах ажиллагаанд саад хийх бүрэн эрхтэй. Яагаа вэ, “Дол­дугаар сарын 1”-ний хэ­рэгт холбогдсон цагдаа нарыг хорьж шалгахад хөдөл­гөөнүүд өлсгөлөн зарлаад л суллуулсан шүү дээ. Иргэний хөдөлгөөнийхөн дургүйгээ хүр­гэсэн, өөрсдөд нь саад бол­сон хэнийг ч зодох, бүр буу­дах эрхтэй. Эзэмшил газ­раасаа алт ухуулсангүй гээд хамгаалагчийг нь буу­даж уна­гахад буруутах юм­гүй. Тэд эх орны эзэд, бая­лгаа өөрсдөө хамгаалах гэж байгаа нь зөв учраас хуу­лийнхан хориглох эрхгүй. Бууд­даггүй юм гэхэд хөөр­хий компанийн захирал, эз­дийг шантаажилж байгаад бага­гүй мөнгө салгачих мэ­дэл хөдөлгөөнийхөнд л бай­гаа. Хориглож гэмээнэ тэд нэгдэж хууль, шүү­хийнхнийг болгоод өгчих юм чинь.

Иргэний хөдөлгөөнүүд эр­хээ хамгаалж, бусдын эрхийг зөрчсөн ч төрийн түшээд дэм­жихээс аргагүй. Эх орныхоо төлөө тэмцэгчдийг буруушааж ард түмнээсээ урвасан болж муухай харагдах учраас улс­төрчид бурууг нь зөв гэх учиртай. Тэгэхээр энэ ний­гэмд дур зоргоороо, бус­даас эрх мэдэлтэй, баян амьд­рахын тулд иргэний хө­дөлгөөнд л элсэх хэрэгтэй байгаа юм даа. Тэнд “Миний эрх бусдын эрхээр хязгаарлагдана” гэсэн дүрэм үйлчилдэггүй.

Б.ЦЭЦЭГДЭЛГЭР

Зохигчийн эрх:
"Улс төрийн тойм" сонин