Монголбанкнаас энэ оны хоёрдугаар улирлын мөнгөний тоймыг танилцуулжээ. Уг тоймд өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүний үнэ, мөнгөний нийлүүлэлт, мөнгөний зах зээл, валютын ханшийн хэлбэлзлийг онцолдог. Энэ удаагийн тоймд инфляцийн өсөлт буураагүй, төгрөгийн ханш суларсан зэргийг эс тооцвол бусад үзүүлэлт нэлээд гэрэл гэгээтэй гарчээ. Үүнээс Монголын банк, санхүүгийн салбар дэлхий дахиныг хамарсан санхүүгийн хямралд “Баяртай” гэж хэлжээ гэсэн дүгнэлт хийж болохоор байна.

ИНФЛЯЦИ 6.9 ХУВИАР ӨСӨВ
Өнгөрсөн оны эцэс болон энэ оны эхний улиралд инфляци улсын хэмжээнд 13, нийслэлийн хэмжээнд 16 хувиас даваад байсан билээ. Тодорхой хүчин зүйлүүдээс шалтгаалан инфляци цаа­шид ч улам нэмэгдэх магад­лал өндөр байв. Харин тө­рөөс тодорхой зохицуулалт хийснээр энэхүү өсөлтийг хазаарлаж чадсан гэсэн мэ­дээлэл сүүлийн үед гарах болсон. Гэвч Монголбанкнаас гаргасан хоёрдугаар улир­лын тоймоос инфляцийг тог­тоон барьж чадаагүй нь тодорхой харагдаж байна. Тодруулбал, хоёрдугаар ули­­ралд өргөн хэрэглээний ба­раа, үйлчилгээний үнэ ул­сын хэмжээнд 3.7 хувь, оны эхнээс 11.4 хувиар өс­сөн байна. Нийслэл хотын хэм­жээнд өмнөх улирлаас 6.9, оны эхнээс 16.2 хувиар тус тус өсчээ. Харин хэрэг­лээний үнийн индексийг ашиг­­лан тооцсон суурь инф­ляцийг өмнөх улиралтай харьцуулахад 0.8 хувь, оны эх­нээс  гурав, өмнөх оны мөн үеэс 6.1 хувиар өссөнийг онцолжээ. Нийслэлд инф­ляци ийнхүү өссөн нь хүнс­ний бүтээгдэхүүн, тэр дундаа ундаа, усны бүлгийн бараа, үйлчилгээний үнэ 13.8, орон сууц, цахилгаан, дулаан, түлш­ний бүлгийн үнэ 4.1 ху­виар өссөнөөс голлон шалт­гаалжээ. Үүнээс гадна улирлын шинж чанараас шалт­гаалан хувцас, бөс ба­раа болон амралт, чө­лөөт цаг, соёлын бараа, үйл­чил­гээний үнэ ч тодорхой хэмжээгээр нэмэгдсэн байна. Мөн цахилгаан, дулаан, түлш­ний бүлгийн үнийн өсөлт ч нэлээд нэрмээс бол­жээ. Жишээ нь, тайлант ули­ралд зөвхөн халуун усны үнэ л гэхэд 50, цахилгааны үнэ 16.6 хувиар өссөн нь инф­ляци өсөхөд чамгүй “хувь нэмэр” оруулсан гэхэд болно. Басхүү махны үнэ тэнгэрт хадаж байсан үеэ бодвол харьцангуй тогтворжсон ч, төдийлөн буухгүй байгаа нь өсөлтийн шалтгааны нэг болсон хэвээр байна. Харин буурсан үзүүлэлт зөвхөн сүү, сүүн бүтээгдэхүүнд л ажиглагдсан байх юм. Энэ төрлийн бүтээгдэхүүний үнэ хоёрдугаар улиралд 15.7-18.1 хувиар буурчээ.  

МӨНГӨНИЙ НИЙЛҮҮЛЭЛТ НЭМЭГДСЭЭР БАЙНА
Энэ удаагийн мөнгөний тоймд нэлээд хэдэн таатай үзүүлэлт бий. Тухайлбал, мөнгөний нийлүүлэлт өмнөх оны мөн үеийнхээс 44.5 хувь буюу нэг их наяд 84 сая төгрөгөөр нэмэгдсэн таатай үзүүлэлт гарчээ. Энэ нь өмнөх улирлынхаас 550 орчим тэрбум төгрөгөөр өссөн дүн юм. Өнгөрсөн зургадугаар сард л гэхэд Хадгаламж, зээлийн хоршоод дахь хадгаламж банкнуудын хадгаламжийн нийт хэмжээний ердөө 1.5 хувийг эзэлж байв. Гэтэл өнөөдөр гүйлгээнд гаргасан бэлэн мөнгө өмнөх улирлаас 16.4 хувь буюу 63 тэрбум төгрөгөөр өсчээ. Мөнгөний нийлүүлэлтийн бүтцийг эх үүсвэрээр нь авч үзвэл бараг мөнгө дийлэнхийг буюу 76.2 хувийг эзэлж байна. Бараг мөнгө гэсэн ойлголтод төгрөг болон гадаад валютын хадгаламж, гадаад валютын харилцах хувь хэмжээг харгалзан үздэг. Харин банкнаас гадуурх мөнгө буюу бага мөнгө /М1/ гэж тодорхойлдог мөнгө болон төгрөгийн харилцах хувь хэмжээ нийтдээ 23.8 хувийг эзэлсэн байна. Бараг мөнгө хоёрдугаар улиралд өмнөх улирлынхаас 17.6 хувь буюу 402.2 тэрбум төгрөгөөр өсч хоёр их наяд 83 тэрбумд хүрчээ. Нийт хадгаламжийн хэмжээ ч өмнөх оноос 520 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэж, хоёр их наяд 70 сая төгрөгт хүрсэн байгаа юм. Үүнээс 70.9 хувь нь төгрөгийн, 29.1 хувь нь гадаад валютын хадгаламж аж. Энэ нь нийт хадгаламжид эзлэх төгрөгийн хувь 7.5 нэгж хувиар өссөн үзүүлэлт юм. Бага мөнгө /М1/-ний хэмжээ өмнөх улирлаас 146.9 тэрбум төгрөгөөр өсч, 840 орчим тэрбумд хүрчээ. Ер нь энэ төрлийн мөнгөний өсөлтийн хурд нэлээд нэмэгдэж байгаа юм байна. Тодруулбал, жилийн өсөлтийн хурд нь өмнөх оныхоос 67.2, өмнөх улирлынхаас 18.8 нэгж хувиар нэмэгдсэн байх жишээтэй. Банкнаас гадуурх мөнгө гүйлгээнд байгаа бэлэн мөнгөний дийлэнхийг буюу 78 хувийг эзэлж байна. Мөн нөөц мөнгөний хэмжээ ч багагүй хувиар өсч 838.8 тэрбум төгрөгт хүрчээ.

ЦЭВЭР АКТИВЫН ХЭМЖЭЭ ЭРС НЭМЭГДЭВ
Банкуудын гадаад, дотоод цэвэр активын хэмжээ огцом нэмэгдсэн байна. Жишээ нь, зөвхөн гадаад цэвэр ак­тив л гэхэд өмнөх оны мөн үеийнхээс 90.8 хувь 857 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн нь маш өндөр үзүүлэлт. Ха­рин дотоод активын хэмжээ харьцангуй бага буюу 15.2 хувиар нэмэгдсэн байна. Гэх­дээ энэ нь чамлахаар зүйл биш. Яагаад гэвэл нийт дүнгээрээ дотоод актив нэг их наяд 722 тэрбумд хүр­сэн нь “чанга атгах”-аар хэм­жээ юм. Мөн гадаад валю­тын цэвэр албан нөөц ч хангалттай нэмэгджээ. Уг нөөц сүүлийн улиралд 122.4 сая ам.доллараар өсч, нэг тэр­бум 229 сая ам.долларт хүрээд байгаа аж. Энэ нь импортын 23 долоо хоног буюу 5.9 сарын төлбөртэй дүйцэхүйц хэмжээ гэдгийг ч Монголбанкныхан онцолжээ.

ХУВИЙН БИЗНЕСИЙГ ИЛҮҮ ДЭМЖЖЭЭ
Банкууд болон харилцах хад­галамж хэлбэрээр бус­­даас хөрөнгө татан төв­лө­рүүлдэг санхүүгийн бай­гуул­лагуудаас олгосон зээл энэ хугацаанд хоёр их наяд 882 тэрбум төгрөгт хүрч, өмнөх улирлаас 114.1 тэрбум төг­рөгөөр өсчээ. Энэ талаар Дэл­хийн банкны улирлын тоймд нэлээд дэлгэрэнгүй та­нилцуулсныг бид өмнө нь мэдээлж байсан. Харин энд заавал тэмдэглэх шаард­лагатай нэг зүйл ажиглагдаж байна. Энэ нь хувийн хэв­шил, иргэдэд олгосон зээ­лийн хэмжээ өсч, төрийн өмчийн бай­гууллагуудад олгосон нь буурсан үзүүлэлт. Урьд нь энэ харьцаа эсрэгээрээ байсан. Өдгөө ийн өөрчлөгдсөн нь аливаа бизнесийн үйл ажиллагаанд төрийн орол­цоо буурч байгаагийн ил­рэл гэлтэй. Харин зээл ол­голт нэмэгдэхийн хэрээр өрийн үлдэгдлийн хэмжээ буу­рахгүй байгаа нь тийм ч таатай үзэгдэл биш. Гэхдээ чанартай, чанаргүйгээр нь за­далж үзвэл арай өөр дүр зураг харагдана.

ТӨГРӨГ СЭХЭХГҮЙ БАЙНА
Тоймын төгсгөлд үндэс­ний валютын худалдан авах чадвар төдийлөн сайж­рахгүй байгаа таагүй мэ­дээг дурьджээ. Төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш хоёрдугаар улирлын эцэст 1368.65 төгрөг болжээ. Энэ нь өмнөх улирлынхаас хоёр төгрөгөөр суларсан үзүүлэлт юм. Ер нь ойрын ирээдүйд төг­рөгийн ханш чангарах тө­лөв ажиглагдахгүй байгаа аж. Гэхдээ Монголбанкнаас явуул­даг валютын ээлжит дуудлага худалдаа сүүлийн үед ам­жилт­тай болж эхлээд буй. Ийнхүү тодорхой хэмжээний нөөц бүрдүүлж чадаж байгаа нь монгол төгрөгийг гадаад валютын өмнө тийм ч амархан сөхрүүлэхгүй гэсэн найдварыг төв банкныхан тээж яваа бололтой.

Ч.ДАШДЭЛЭГ

Зохиогчийн эрх:
"Улс төрийн тойм" сонин