УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооноос хэвлэлийн бага хурал хийлгэлээ. Хэв­лэлийн бага хуралд тус байнгын хороо­ны дарга Ц.Даваасүрэн, УИХ-ын ги­ш­үүн Б.Чойжилсүрэн нар оролцож сэт­гүүлч­дэд мэдээлэл хийн, 2010 оны хаврын чуулганы хугацаанд хийсэн ажлынхаа талаар танилцуулсан юм.

Төсвийн байнгын хороо 74.7 хувийн дундаж ирцтэйгээр 16 удаа хуралдаж 47 асуудал хэлэлцсэнээс 19 нь хууль, УИХ-ын бусад шийдвэрийн найман төсөл бай­лаа. Эдгээрээс давхардсан тоогоор 27 санал, дүгнэлт, долоон танилцуулга, 167 саналын томъёолол бэлтгэн УИХ-ын нэгдсэн хуралдаанд хэлэлцүүлэн шийдвэрлүүлсэн байна.

Хаврын чуулганы хугацаанд тус байнгын хороо Төсвийн тогтвортой байдлын тухай, Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Монгол Улсын Нэгдсэн төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах ту­хай, Гаалийн тухай хуульд нэмэлт, өөрч­­лөлт оруулах тухай, Нягтлан бо­дох бүртгэлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрч­лөлт оруулах тухай, Банкны тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Банк бус санхүүгийн үйл ажиллагааны ту­хай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Мон­гол Улсын 2010 оны төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай зэрэг хууль, тогтоолын төслүүдийг бат­луулжээ. Эдгээр хуулиудаас шаард­лага, ач холбогдлоороо Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хууль зайлшгүй онц­лог байв.

Уг хуулиар Засгийн газрын үйл ажил­ла­гааны хөтөлбөрт нэгдсэн төсвийн тэнц­лийн зорилтыг тодорхойлж тус­гах, дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэг­дэл болон тухайн жилийн нэгдсэн төс­вийн төслийг боловсруулах, өр­гөн мэдүүлэх, батлах, тэдгээрт нэ­мэлт, өөрчлөлт оруулах, нэгдсэн төс­вийн гүйцэтгэлийг батлах, хяналт та­вих, санхүүгийн хуримтлалын удирд­ла­гыг хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон үйл ажиллагааг хамаарахаар зохи­цуу­лагд­­сан байна. Өөрөөр хэлбэл Улсын төсвийн орлого уул уурхайн орлогоос шууд хамаарч байгаа нөхцөлд нэгдсэн төсвийн тогтвортой байдлыг хангахад чиглэсэн төсвийн удирдлагын зар­чим, төсвийн тусгай шаардлагыг тог­­тоох, хэрэгжүүлэх, түүнд хяналт та­­ви­­хад төрийн байгууллагын эрх, үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлох, эр­дэс баялгийн орлогоор нөхөн сэр­гээг­дэх баялаг бүтээх, эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих хөрөнгө оруулалт хийх, санхүүгийн хуримтлал бүрдүү­лэх­тэй холбогдсон харилцааг зохицуу­л­ахад эрх зүйн орчин зайлшгүй шаард­лагатай байгааг харгалзан хууль боловсруулагджээ.

Түүнчлэн Төсвийн тогтвортой байд­лын тухай хуулиас ч дутахааргүй ан­хаар­лын төвд байсан асуудал бо­лох Улсын төсвийн тухай хуулийн тодот­голын тухай тайлбар хэвлэлийн хурлын үлдсэн хагасыг эзэллээ.

Монгол Улсын 2010 оны төсвийн тодотголын талаар Монгол Улсын Зас­гийн Газар нэгдсэн төсвийн орлогыг 364,2 тэрбум төгрөгөөр, нэгдсэн төс­вийн зарлагыг нийт дүнгээрээ 465,9 тэрбум төгрөгөөр, үүнээс урсгал зард­лыг 187,6 тэрбум төгрөгөөр, хөрөнгө оруу­лалтын зардлыг 145,9 тэрбум төг­рөгөөр, эргэж төлөгдөх зээлийг 132,4 тэрбум төгрөгөөр батлагдсан төсвөөс нэмэгдүүлэхээр өргөн мэдүүлэгдсэн төсөлд тооцсон байж.

УИХ дахь МАХН-ын бүлэг төс­вийн хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг дээш­лүүлэх үүднээс шинээр эхлэх болон үр ашиг муутай, бэлтгэл хангагдаагүй, зураг төсөв нь батлагдаагүй төсөл, арга хэмжээг түдгэлзүүлэх, энэ онд баригдаж дуусах, ашиглалтад орох болон нэн тэргүүн ээлжийн зайлш­гүй чухал арга хэмжээ, төсөлд хүч хө­рө­н­гийг төвлөрүүлэх шаардлагатай талаар дүгнэлтдээ дурдсан байжээ. Харин Ардчилсан намын бүлэг төсөвтэй холбогдсон макро үзүүлэлт, тэнцлийн зохистой харьцааг бүрдүүлэх, төсвийн болон төрийн сангийн хөрөнгийг арил­жааны банкинд байршуулах, хад­­га­луулахтай уялдсан асуудлын ил тод байдлыг хангах болон бонд гар­гах, бондын зориулалт, хугацаа зэ­рэгтэй холбогдсон эрх зүйн орчинг боловс­ронгуй болгох, санхүүгийн төвлөрлийг саа­руулж орон нутгийн эрх мэдлийг нэмэгдүүлэхэд өөрийн орны бодит нөхцөл байдал, олон улсын шилдэг туршлагыг судлан Монгол Улсын төсвийн болон Төсвийн байгууллагын удирд­лага, санхүүжилтийн тухай хуул­ийг нэгтгэн Төсвийн тухай багц хуулийг боловсруулж батлуулах шаардлагатай талаар дүгнэлт гаргасан байна.

Төсвийн тодотголд Хөгжлийн банк байгуулахаар шийдвэрлэснийг үн­дэс­лэн уг банкны дүрмийн санг бүр­дүүлэхэд 16.7 тэрбум төгрөгийн эх үүс­вэрийг төсвийн зарлагад нэмж тусгах, нэгдсэн төсвийн хөрөнгийн зардлыг 2010 оны батлагдсан төсвөөс 88.8 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэх, төсвийн хөрөнгө оруулалтыг үр ашигтай нягт уялдуулан авч үзэх, шаардлагагүй их засвар, албан контор барих, унаа машин авах зэрэг хөрөнгө оруулалтаас татгалзах нь зүйтэй гэсэн саналууд дэмжигджээ.

Байнгын хорооны дарга Ц.Даваа­сү­рэнгээс  Төсвийн тодотгол хийх шаард­лага юунд байсан тухай, мөн төс­вийн хөрөнгийг хэтрүүлсэн, буруу зар­­цуулсан төсвийн эрх захирагчдын та­лаар асуухад “Тодотгол хийх зайш­гүй шаардлага байсан. Дэлхийн зах зээлд алт зэсийн үнэ өсөн орлого нэ­мэг­дэх эх үүсвэр бий болсон. Арав­дугаар сарын 1-нээс цалин нэмэхэд шаардлагатай  78.3 тэрбум төгрөг, мөн нярайн эндэгдэлтэй холбоотойгоор цаг хугацааны хувьд тулгамдсан асуудлыг тодотголын хүрээнд шийдвэрлэсэн.  Ер нь Төсвийн гүйцэтгэлийг хэлэлцэх явцад танилцсан аудитын тайланд тэмдэглүүштэй нь санхүүгийн аудит бус гүйцэтгэл, үр дүнгийн аудит хийхийг чиглэл болгосон. Өөрөөр хэл­бэл цаашид  төсвийн хөрөнгийг хэм­нэж, хэтрүүлсэндээ гэхээс илүүтэйгээр тавь­сан зорилтдоо хүрсэн эсэхийг дүг­нэсэн байх ёстой. Энэ нь хэмнэсэн, хэтрүүлсэнийг нь бус хэрэгжүүлсэн аж­лын үр дүнг нь шалгаж байх өөрчлөлт бий болох юм. Тиймээс аудит хийх бай­гууллагын чадавхийг дээшлүүлэх сан­хүү­жилтийг 2011 оны төсөвт тусгана. Гүйцэтгэл дээр төсвийн хууль зөрчсөн эсэхийг нилээдгүй анхаарсан байгаа. Тодорхой эрх захирагчид төсвөө хэт­рүүл­сэн асуудал бий. Ялангуяа буудайн сантай холбоотойгоор Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангаас төсөвт төлөвлөсөн хэмжээнээс хэтэрсэн хөрөнгө гарсан. Түүнд хариуцлага тооцох саналыг Зар­лагын дэд хороо ирүүлсэн” гэв.

Мөн Хүүхдийн мөнгөний асуудлыг төсвийн тодотголд яагаад тусгаагүй гэх асуултанд “Хүүхдийн мөнгөний асуудал тодотголын явцад гарсан. Нэг ийм ойлголт байгаа юм. Бид хүний хөгж­лийг дэмжих асуудлыг тусгай  сан гарган дэмжиж байгаа. Эх орны хиш­гийг иргэн бүртээ хувь хүртээх тухай. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын иргэн ямар ч насны байсан сар тутам хувь хүртэнэ. Энэ жилийн үлдсэн хугацаанд сар бүр, ирэх онд  20 мянган төгрөг иргэн бүртээ олгоно. Гэхдээ ирэх жи­лийн­хийг илүү нарийвчлан тусгана. Хүү­хэд, том хүн гэж ялгах нь ач холбог­долгүй. Үүнд улс төрийн ханд­лага л цухалзаад байгаа юм. Өмнө зөв­хөн хүүхэд авдаг байсан бол аав ээж нь авдаг болж байгаа нь тухайн айл өрхийг дэмжиж байгаа хэлбэр гэж ойлгож байгаа. Хүүхдэд нь иргэний мөнгийг өгчихөөд дахиад хүүхдийн мөнгө гэж өгвөл санхүү, эдийн засгийн хувьд дэндүү хүндрэлтэй асуудал үүснэ. Бэ­лэн мөнгө тарааж байгаа нь хэрэглээг дэм­­жиж байна гэсэн үг л дээ.

Хүний хөгжил сангийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төс­лийг байнгын хороо, чуулганы нэгд­сэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэн бат­луул­сан. Монгол Улсын уул уурхайн сал­барын үйлдвэрлэл жил ирэх тутам өсөн нэмэгдэж цаашид стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын орд газрууд эдийн засгийн эргэлтэд орж, уул уурхайн үйлдвэрлэл хөгжихийн хэрээр Хүний хөгжил санд төвлөрөх хөрөнгийн хэмжээ нэмэгдэж, төсвийн орлогод эзлэх хувь хэмжээ өсөхөөр байгаа” гэлээ.

Б.Энхмандах