Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байн­гын хорооны өчигдрийн хурал­даа­наар Монгол Улс, Бүгд найрамдах Чех Улсын хооронд “Нийгмийн хам­гаал­лын салбарт хамтран ажиллах ту­хай хэлэлцээр”-ийг соёрхон батлах тухай хуулийн төслийг хэлэлцлээ.

Монгол Улсын 10000 мянга ор­чим иргэн Бүгд Найрамдах Чех Улсад хөдөлмөр эрхэлж, нийгмийн даат­галын шимтгэл төлж байна.
Тус улсын Нийгмийн хамгааллын тухай хуулиар тэтгэврийн даатгалд даат­гуулагчид цалингаасаа 6.5 хувь, ажил олгогч 21.5 хувь, нийт 28 хувийн шимтгэл, бусад төрлийн нийгмийн даатгалд болон татварт цалингийнхаа 32 хувь буюу нийтдээ 60 орчим хувийг шимтгэлд төлдөг байна. Чех улсад ажиллаж, амьдарч байгаа монгол иргэд тэтгэврийн даатгалаас бусад төрлийн нийгмийн даатгал болох эрүүл мэнд, хөдөлмөр эрхлэлт, хөдөлмөрийн чадвар түр алдалтын даатгалын сангаас олгох тэтгэмж, эмчилгээ, үйлчилгээний төлбөрийг оршин суух хугацаандаа Чех Улсын иргэний нэгэн адил эдлэх бүрэн эрхтэй байдаг аж.
Харин тэтгэврийн даатгалд төлсөн шимтгэлээ нутаг буцах үедээ буцаан авах, эсвэл өндөр насанд хүрсэн хойноо төлсөн шимтгэлдээ ногдохуйц тэтгэвэр тогтоолгох хууль эрх зүйн үндэсгүй байжээ.

Чех улсад Монголоос 13500 орчим иргэн ажиллаж амьдардаг байс­ныг эдийн засгийн хямралын үед Чехийн Засгийн газар өөрийн ир­гэ­дийг ажилтай болгох үүднээс гадаа­дын иргэдэд 500 евро төлж нутаг бу­цаах шийдвэр гаргаж байжээ. Үү­ний улмаас Монголын 3500 иргэн бу­цаж ирсэн байна. Одоо ажиллаж байгаа иргэдийн 50 хувь нь хөнгөн үйлдвэрийн салбарт ажиллаж байна. Энэ хэлэлцээрийг хийснээр Монгол улсын иргэд Европын холбооны улсад ажиллаж амьдарч байгаа иргэдийн нэгэн адил нийгмийн хамгаалалд орж, тэтгэвэр авах харилцаа нь нээгдэж байгаа юм.
 
Хуулийн төслийн талаар Байнгын хорооны гишүүдэд мэдээлэл хийсэн Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайд Т.Гандигийн тайлбарласнаар, Чех улсад байгаа монгол иргэдээс энэ асуудлаар Монгол Улсын Элчин Сайдын Яамаар уламжлан хүсэлтээ удаа тавьж байсны дагуу Бүгд най­рамдах Чех улмын холбогдох хууль тогтоомжийг судлан үзээд Мон­гол Улс, БНЧУ-ын нийгмийн хам­гаал­лын салбарт хамтран ажиллах хэлэл­цээрийн төслийг боловсруулсан бай­на. Хэлэлцээрийн төслийг тохи­рол­­цох эхний хэлэлцээг 2008 оны ес­дүгээр сард БНЧУ-ын Прага хо­тод, хоёр дахь хэлэлцээг 2009 оны ес­дүгээр сард Улаанбаатар хотод хийн тохиролцоонд хүрчээ.

Дээрх төсөлд хоёр улсад нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн хугацааг нэгтгэн тооцох, тэтгэврийг харилцан шилжүүлэн олгож байх зэрэг хэд хэдэн зарчмыг тусгасан байна. Энэхүү хэлэлцээр соёрхон батлагдвал хоёр орны иргэд нийгмийн даатгалын давхар даатгал төлөхгүй бөгөөд томи­лолтоор ажиллаж байгаагаас бусад тохиолдолд хоёр орны иргэд оршин суугаа орныхоо хууль тогтоомжийн дагуу нийгмийн даатгалд хамрагдаж, шимтгэл төлөх юм. Мөн хоёр орны хууль тогтоомжийн дагуу тэтгэврийн насанд хүрч, тэтгэвэр тогтоолгох нөхцөл болзлыг хангасан бол тухайн нөхцөл болзлыг хангасан улсаасаа тэтгэвэр тогтоолгон авах, эсвэл Монгол болон Чехийн тэтгэврийн даатгалд шимтгэл төлсөн хугацаагаа нэгт­гэн тооцуулж тэтгэврээ тог­тоол­гоод, Монголын болон Чехийн талаас ног­дох хэсгээ авах боломжтой болж байгаа юм.

Б.Энхмандах