Яг долоо хоногийн өмнө энэ өдрөөс шар металлын ханш хөдөлж эхэлсэн билээ. Дээшилж, доошилсон савлагаатай үнэ эдийн засагчдын гайхшралыг төрүүлсэн юм. Хэний ч тооцоолоогүй ханш “олоод” байгаа алтны үнэ олон орны эдийн засгийг ч сандаргаж буй гэнэ. Нью-Йоркын хөрөнгийн бирж дээр нэг унци алтны үнэ 1,225,40 ам.доллар байсан нь өнгөрсөн долоо хоногийн эхээр 1,223,35 ам.доллар болж буурчээ. Харин долоо хоног сүүлчийн өдрүүдэд сэргэж ханш нь унасан алт тонн нь 1,306.137 ам.долларт хүрчээ. Шинжээчдийн үзэж буйгаар ирэх долдугаар сард ч алтны үнэ сайнгүй хэвээр байх ба 1,225,20 ам.доллар байх төлөвтэй гэж зарим эдийн засагчид үзсэн байна. Нандин “шар”-ын үнэ өнгөрсөн тавдугаар сард нэг унци алт 1,234.5 ам.доллар хүрч байсан удаатай бол зургаадугаар сарын эхээр 1239,4 ам.доллар болоод байсан юм. Цаашид ч алтны үнэ аахилсаар байх бололтой. Алтны олборлолт ч ихээхэн буураад байгаа тухай дэлхийн алтны магнатууд ярьдаг. Зах зээлийн хуулиар ховор бараа үнэтэй байх нь дамжиггүй. Тухайлбал,  алт олборлолтоор тэргүүн эгнээнд жагсдаг компаниудын нэг "Barrick Gold"-ын Ерөнхийлөгч Аарон Рижент нэгэн сонинд өгсөн ярилцлагадаа "Ирэх арван жилийн туршид дэлхийд алт олборлолт багагүй хэмжээгээр буурах хандлага ажиглагдаж байгаа. Төмрийн хүдрийн чанар ч муудаж, энэ нь үнэт металлуудын ханшид сөргөөр нөлөөлөх бололтой. 1950 онд нэг тонн төмрийн хүдрийн үнэ ойролцоогоор 12 грамм алттай тэнцэж байсан. Тэгвэл одоо ердөө гурван граммд хүрэхтэй үгүйтэй байна. Америк, Канад, Австрали, Өмнөд Африкийн Бүгд найрамдах улсад 1970-аад онд алт олборлолт оргилдоо хүрч байсан бол одоо энэ үзүүлэлт хоёр дахин буурчээ. Тиймээс алт олборлогч компаниуд алтны шинэ орд газруудыг нээж олохыг оролдож байна гэжээ. Дэлхийд нийт ашиглаж болохуйц алтны нөөц 49.000 тонн бөгөөд үүний 65 хувь алтны олборлолт, үйлдвэрлэлтээрээ тэргүүлдэг АНУ, Канад, Австрали, Өмнөд Африкт байдаг байна. Өмнөд Африк 2007 онд 272 тонн алт олборлосон байхад Хятад 276 тонн алт олборлон жагсаалтыг тэргүүлсэн байна. Энэ нь 1905 оноос хойш суудлаа анх удаа бусдад алдсан тохиолдол аж. Орос, Канад, АНУ, Перу улсууд олборлолтоороо тэргүүлдэг улсуудын жагсаалтад бий.

Манай урд хөрш сүүлийн зургаан жилд алтныхаа нөөцийг 76 хувиар нэмэгдүүлж, уг үзүүлэлтээр дэлхийд тавдугаарт жагсах болжээ. Тэгэхээр Хятад улсын алтны нөөц 1054 тоннд хүрснээр 2009 онд 1040 тоннын нөөцтэй байсан Швейцарийг түрүүлсэн байна. Алтныхаа нөөцөөр дэлхийд АНУ 8134, Герман 3413, Франц 2487 тонноор тэргүүлдэг бол ОХУ 507 тонн алтны нөөцтэй аж. Мөнгөн дүнгээр илэрхийлбэл, Хятадын алтны нөөц 31 тэрбум ам.доллартай дүйцэх бөгөөд энэ нь 1.95 их наяд ам.долларын алт валютын нөөцийнх нь тун багахан хэсгийг эзэлдэг аж. Тус улсын гадаад валют, алтны нөөц 2003 оноос хойш нийт зургаа дахин өссөн байна. Хятадын эрх баригчид алт, валютын нөөцөө олон янзын эх үүсвэрээр бүрдүүлэхээр зорьж буйгаа удаа дараа мэдэгдэж байсан юм. Одоо Хятад улс нийт 744 тэрбум ам.долларын өртөг бүхий АНУ-ын төрийн зээллэгийн бичиг эзэмшдэг тул АНУ-ын хамгийн том зээлдүүлэгч аж. Тус улсад алт олборлолт нэмэгдсэн нь нөөц нэмэгдэхэд мөн нөлөөлжээ. Тухайлбал, тус улс алт олборлолтоороо 1905 оноос хойш байнга тэргүүлж ирсэн ӨАБНУ-ыг ардаа орхисон байна. Алтны үнийн хөдөлгөөнөөс болоод хар төмөрлөгийг эс тооцвол бусад үнэт металлуудын ханш ч өсөх хандлагатай байгаа юм байна. Өнгөрсөн сард зэсийн ханш огцом буурсан ч одоо харьцангуй тогтворжиж буцаад өсөх хандлагатай болжээ. Мөнгөний үнэ мөн өсч байгаа ба үйлдвэрлэлийн хэмжээ нэмэгдэж буйтай холбоотой аж.

Та дараах хүснэгтээс энэ сард уул уурхайн цэвэр бүтээгдэхүүний олон улсын бирж дээр ямар үнэ мөрдөхийг хараарай.

Уул, уурхайн бүтээгдэхүүний нэр		Хэмжих нэгж	2010.06
Алт	Gold	унц	1220
Мөнгө	Cilver	унц	17.47
Зэс	Copper	кг	6.84
Цайр	Zink	кг	1.97
Цагаан тугалга	Tin	кг	17.57
Хар тугалга	Lead	кг	1.89
Гянт болд /цэврээр/	Wolframite /Tungsten/	кг	38.16
Хөнгөн цагаан	Aluminum	кг	2.04
Никель	Nickel	кг	18.41
Молибдений исэл	Ferro-Molubdenum oxid >65-70%	кг	39759.38
	Molubdenum oxid  <65	кг
Перранат аммони /реннийн давс/	Perranat ammon		4.71
Мангани	Manganese	кг	1.89
Төмрийн хүдэр	iron ore /Fe2O3/ > 64.59 Europe	кг	99
	iron ore /Fe2O3/ >64 Japan	кг	121
Уран	Uranium /U3О3/	кг	83.37
Шохойн чулуу	Silica	кг	1.61
Тантал	Tantalum	кг	187.39
Титан	Titanium	кг	8.49
Бисмут	Bismuth	кг	27.56
Кадмий	Cadmium	кг	8.49
бал чулуу	Cobalt	кг	95.35
Германи	Germanium	кг	740
Магни	Magnesium	кг	4.21
палладий	Palladium	унц	437
Цагаан алт	Platinum	унц	1518
Рутени	Ruthenium	унц	420
Цахиур	Selenium	кг	75.51
Теллур	Tellurium	кг	160
Хайлуур жонш /нойтон/ ФФ-97	Fluorspar	тн	225
Хайлуур жонш /нойтон/ ФФ-95	Fluorspar	тн	235
Төмрийн жонш  Фк-75	Siderite	тн	97.5
Төмрийн жонш  Фк-80	Arsenolite	тн	104
Төмрийн жонш  Фк-85	Brownspar	тн	110.5
Төмрийн жонш  Фк-92	Calcspar	тн	119.6
Хүрэн нүүрс          /4000 хүртэл ккал/		тн	37.84
Чулуун нүүрс /түүхий 4000-5500 ккал/		тн	46.22
коксжих нүүрс     / 5500-с дээш ккал/		тн	58.12
Угаасан нүүрс		тн
кокс нүүрс /боловсруулсан/		тн	133.

Б.СҮРЭН