Инфляци өсч, эдийн засаг эл­гээ­­рээ хэвтэх нь хэмээн аюулын до­хио цангинасаар атал улс­төр­чид маань Тавантолгойн “бу­­даа”-н дээр но­цолд­соор. Мөн­­­­гөний бодлого нь хууль тог­­тоогчид, гүйцэтгэх засаг­ла­лын­х­­ны үйлдлээс байнга зөрж бай­даг ёсоор Засгийн газар инф­ляцийг тэтгэх бодлогоо зар­лан тунхаглаж, төв банк нь мөнгө­ний бодлогоо хатууруулах гэж зүтгэсээр байна. Угаасаа инф­ля­­цийг барьж дийлэхгүй нь гэд­гээ зарлан тунхагласан төв банк­ныхан одоо хэрхэх гэж бай­гаа нь тун тодорхойгүй. Уг нь инфляцийг хумихаар бод­логын хүүгээ чангат­сан, арил­жаа­ны банкуудыг “цэг­цэлж, чанар­жуу­лах” гэж байгаа хэ­мээж байсан төв банкныхны үг ч хумигдаж “нуувчинд” орчихов. Бодлогын хүүг чангалснаар эдийн засагт ямар нөлөө үзүүлж байгааг бүү хэл, хэл амны бай болсон арил­жааны банкуудын бүтцийг өөрч­лөх супер төлөвлөгөө нь хэрхэж бай­гаа талаар ч ямар нэгэн тайлбар алга байна. Хэвлэлийнхний өм­нөөс барьж байгаа ганц тайл­бар нь “Удахгүй хэвлэлийн бага хурал зохион байгуулж, хүс­сэн бүх асуултад хариулт өгөх болно” гэсэн албан бус үг. Албан бусаар тайлбарласнаар бол төв банкныхан сард нэг удаа хэв­лэлийн бага хурал зарлаж, үүссэн бүх асуудалд нэгдсэн журмаар тайлбар өгч байхаар болсон юм байх. Хэвлэлийнхэнд огтхон ч тайлбар өгөлгүй “чулуун арслан” шиг дүмбийж байдгийг бодвол бас л нэг “дэвшил”. Гэхдээ арай л бүтэн сарын хугацаанд ялан­гуяа эдийн засгийн байдал ийм ээд­рээтэй байгаа үед хариулт нэхэх асуулт олдохгүй гэж бод­сон юм болов уу. Өнөөдөр л гэ­хэд эдийн засгийн байдал ямар байгаа талаар, банкуудын бүт­цийн өөрчлөлтийн талаар асуулт хариул­таа хүлээсээр байгаа гэд­гийг дахин сануулах юун. Ингээд албан ёсоор тайлбар өгөөгүй байгаа төв банкны “тайлбар”-ыг өөр үйл явдлаас хайх гэж орол­дьё. Мөн л албан бус мэдээл­лээр бол банкны бүтцийн өөрч­лөл­тийн аугаа төлөвлөгөө нь га­цаанд орсон. Төв банк зөв­хөн төслөө гаргасан, үүнийг УИХ хэлэлцэн шийдвэрлэх ёс­той гэсэн албан тайлбар бол бай­гаа. Гэхдээ УИХ дээр очоод асуу­дал гацчихсан бус банкны салбарынхан болоод санхүүгийн арай мэдлэгтэй улс­төрчид энэ төс­лийг дэмжихгүй, банкны сал­ба­раа дахин хямрааж магадгүй гэж болгоомжилж байгаа уч­раас гацаанд орчихоод байгаа су­раг­­­­тай. Харин инфляцийг барьж да­рах оролдлого бүтэшгүй зүйл болох нь тодорхой байгаа учраас Монголбанк “бүлх залгичихаад” байгаа гэнэ. Ерөөсөө бодлогын хүүгээр мөнгөний эргэлтийг зо­хи­­­цуулах энэ арга нь наад зах нь арав гаруй сарын дараа л эе­рэг, сөрөг ямар нөлөө үзүүлсэн нь “илрэх” ёстой. Гэтэл өмнө нь мөн­гөний бодлогоо чангатгаж, сул­­­руулснаар эдийн засагт ямар үр нөлөө үзүүлснийг ч тоооцож, дүг­нэж чадаагүй мөртлөө дараа­гийнхаа арга хэмжээг авсан нь буруу гэж зарим эдийн засагч үзэж байгаа аж.

Бод­логын хүүг нэмснээр зээл хумиг­дана аа гэж эдийн засагчид, бизнесмэнүүд анхааруулаад бай­хад манай албаны эх сурвал­жууд зээл олголт буураагүй гэж мэдэгдэж байна. Харин харсаар байтал хэрэглээний үнийн индекс өсч, инфляци гаарч байгаа нь олон нийтэд ил байгаа учраас инфляцийн буруутанг хайх аргаа олж ядаж байна.

Жил болгон зохион бай­гуу­лагддаг Хандивлагч орон, олон улсын бай­гуул­лагуудын уулзалт дээр Мон­голбанкны ерөн­хийлөгч Л.Пү­­­­­­­рэв­­­дорж “Монгол иргэдийн гар дээр дэндүү их мөн­гө эргэлдэж байгаа уч­раас махны үнэ өсч бай­­гаа. Тийм учраас Мон­гол­банк бодлогын хүүгээ өсгө­сөн” гэсэн тайлбар өгчээ. Мун­даг тайлбар байгаа биз. Мон­гол Улсын иргэ­дийг их мөнгө­тэй гэж басамжилж, эрэлт ний­лүү­лэл­тээ­сээ болж өсч байгаа мах­­­ны үнийг ямар ч эдийн засгийн үн­дэс­лэлгүйгээр тайлбарлажээ. Мах­ны үнэ өсч байгаа нь нөөцөө ду­туу бэлтгэсэн, урин дулаан цагт малаа нядалддаггүй монгол зан заншилтай холбоотой гэдгийг Ерөнхийлөгч маань мартсан уу, сайн эдийн засагч биш гэдгээ харуулав уу. Бусад эдийн засагчид болохоор инфляцийг хөөрөгдөх гол хүчин зүйл нь эрх баригчид эх орны хишиг хэмээн 70 мянган төгрөг тараасан болон удахгүй дахиад 50 мянган төгрөг тараана, төсвийн байгууллагын ажилчдын цалинг нийтэд нь 30 хувь нэмнэ гэж амласнаас үүдэлтэй гээд байгаа…?

Дашрамд сануулахад Үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан ээлжит мэдээлэлдээ инфляци нийслэлд 16, орон нутагт 13 хувь болоод байгаагийн бурууг мөн махны үнэ рүү чихсэн билээ. Энэ хоёр жишээгээр бол инфляци өсөөд байгаа нь “мах”-ны л буруу юм байна.

Тэгвэл Монголбанкны Ерөнхий­лөг­чийн яриад байгаа тэр их мөнгө хаана байна вэ? Өнөөдөр бизнес эрхлэгчид эргэлтийн хөрөнгөгүй болж, эдийн засгаа хөргөөх нь гэж болгоомжилж байна. 2008 онд ид цэцэглэж байсан барилгын салбар унтаа байдалд хэвээрээ л байна. Тэгэхээр тэр их мөнгө нь амьдрал дээр биш эрх баригчдын бэлэн мөнгөний амлалт хийгээд төв банкны төсөөллийн “цаасан” дээр л байгаа бололтой. 

Гэтэл Монголбанкны ерөн­хий­­­лөгч нь махны үнэ ярьж л суу­­даг. Эдийн засагч мэргэжил, мэдлэг дутагдаж байгаагийн нэг гай болов уу. Энэ ч нэг хэрэг. Угаасаа түүнийг банкны талаар маруухан мэдлэгтэйг нь хууль тогтоогчид аль хэдийнэ мэддэг болоод, одоо уучлангуй ханддаг болсон бололтой юм. Гэтэл төрийн мөнгөний бодлого хаана байгаа, тэрийг хэн зангидах ёстой билээ, гэж эрх баригчдаас дахин асуумаар байна.

Махны үнэ, инфляци гэж ярьсаар сүүлийн хоёр жил бодлогын хүүг өсгөсөн нь эдийн засгийн хөгжлийг боомилсон, эдийн зас­гийн зах зээлээс дэндүү хол, харал­ган шийдвэр болсон гэд­гийг аж ахуйн нэгжүүд, биз­нес эрхлэгчид хэлсээр бай­гаа. Бодлогын хүү өндөр бай­­­на гэ­дэг маань зээлийн хүү өн­дөр­сөх, ингэснээр зах зээлд эргэл­дэх мөнгөний хэмжээг ба­гас­­­гаж, эдийн засгийг хумих нөх­­цөлүүдийг бүрдүүлж өгдөг. Уул уурхайн томоохон төслүүд хэ­рэг­жиж, Монгол Улс эдийн зас­гийн үсрэнгүй хөгжилд хүрэх ир­­мэг дээр эдийн засгаа урт хуга­цаагаар боомилох нь хэр оновч­той вэ, Монголбанкны эрхэм ерөн­­хийлөгч өө.

А.АНУ