-Энэ зуныг хэрхэн өнгөрөөж байна даа?

-Байгаль
дэлхийн хувьд ч, улс төрийн хүрээнд ч халуухан зун болж байна. Зургаан
сард хүүтэй­гээ Венец хотод амарсан. Лидо арал дээр цагийг сайхан
өнгөрөө­лөө. Далайн эрэг дээр бүтэн биеэ наранд шарж, усны хувцастай
гудамжаар зугаалсан. Ер нь энэ зун маш завгүй, уран бүтээл хийх ч
боломжгүй байлаа. Студи, про­дакш­нууд сонгуулийн мате­риал бэлдэж,
захиалгат нэвтрүү­лэг хий­гээд бидэнд олдсонгүй. Най­ман сараас жигдрэх
байлгүй дээ.

-Монголд анх удаа онц бай­дал зарлалаа. Уран бүтээлч хүний хувьд сэтгэгдлээ ху­ваалцах байх?

-Болсон
явдал галзуу солио­той юм шиг л санагдсан. Барууны оронд хөлбөмбөгийн
фанатууд нэг тиймэр­хүү юм хийдэг дээ. Манайхан тэнд үзэл бодлоо
илэр­хийлэх биш танхай­рал, дээрэм хийсэн. Тоос сорогч, ком­пьютер
хул­гай­лаад явж байгаа хүнийг улс төрийн үзэл бодлоо илэрхийлсэн гэж
яаж хэлэх юм бэ. Насанд хүрч, үзэл бодол нь төлөвшөөгүй хүүх­дийн
тархийг угаадаг байгууллага манай оронд мэр сэр байх шиг байна.

-Сонгуулийн
дуулианыг эмх замбараагүй байдал орлож, энэ байдлыг нь наадам
замх­­руулж орхилоо. Мон­гол­­чууд наадаж цэнгээд нэг хэсэгтээ л
гунигаа мартаг­нав. Та наадмаа хаана өнгө­рөө­сөн бэ?

-Наашаа
харан инээж, цаа­шаа харж уйлна гэдэг л юм бо­лоод байна. Наадмаар
Шарга морьтын зусландаа байсан. Буузаа жиг­нэж, уламжлал ёсоороо
хорхог, шор­лог хийлээ. Өмнөх наадамд би Америкт байгаа
монголчуу­дын­хаа урилгаар явах гээд 11-ны өдөр нисэхэд гунигтай
санаг­даж бай­сан бол энэ жил монгол­доо наадлаа. Төрийн хүлээн
авал­­тад хоёр дахь удаагаа уриг­даж оролц­лоо. Төрөө хүндэлж,
дээдэлдэг хүний хувьд сайхан л байлаа.

-Төрийн
хүлээн авалтад өрх толгойлсон эмэгтэй хүнийг уриад байдаггүй, дээр үед
ийм хүнд гэр бүлийн тогт­воргүй гээд гавьяат хүртэл өгдөггүй байсан
гэдэг. Гэтэл таны хувьд энэ бүхнийг үгүйс­гэж байна гэдэг ихээ­хэн
хүндлэл хүлээс­ний ил­рэл гэж бодно?

-Манайд
хүний эрх зөрчигддөг гэж яриад байдаг. Би яг тэр давха­рагад нь
байдаггүй болохоор сайн мэддэг­гүй байх л даа. Ер нь дундаж ба дун­даас
дээш давхар­гад бидний амьд­ралд хүнд хэцүү зүйл байхгүй. Тийм учраас
энэ эмэгтэй нөхөргүй гээд гэрээ хэлэл­цээр хийхгүй ч юм уу, ер нь гэр
бүлийн статусаар ажилд авахад хүртэл тодорхойлдог бол­чихож. Ха­рин ч
гэр бүлгүй хүнийг ажлаа сайн хийдэг, татлаа түлхээгүй гэдэг үүднээс
нааштай ханддаг. Тиймээс тэр хүлээн авалт надад гайхалтай, тансаг,
үлгэр дээр гардаг шиг байв. Уригдана гэдгээ мэдсэн юм шиг би шилмэл
заг­варт хоёр төрлийн хувцас захиал­сан. Номин ногоон өнгөтэйг нь
төрийн хүндэтгэлийн хүлээн авал­тад өмсч, хөх өнгөтэйг нь нь 12-ны өдөр
Дарханы төмөр­лөгийн үйлд­вэрийн 15 жилийн ойд өмс­сөн. Энхрий хайрт
Дархан хотдоо баяраа үргэлжлүүлж, дараа нь Сэлэн­гийн Бугант руу явсан.
Тэнд миний хүндэлж явдаг Маам гэдэг хүн бий, цагийг маш хөгжилтэй
өнгөрөөсөн шүү.

-Таны хувцас их өвөрмөц ха­рагдаж байсан. Дуудлага ху­дал­даагаар зарвал ч үнэд хүрнэ дээ?

-Баярлалаа.
Би ер нь сунадаг хувцас өмсөх дуртай. Сунадаг, торгомсог материа­лаар
хийсэн. Миний төр­сөн өдрөөр Swarowsky чулуу ихээр бэлгэнд ирсэн.
Дээ­лийн­хээ энгэрийг нь тэрхүү чулуу­гаар чим­сэн. Тийм болохоор
нэ­лээд үнэтэй бүтээл. Дуудлага худалдаагаар худалдахад хай­ран хувцас
шиг санагдах эд дээ.

-Та сүүлийн үед үлгэр, түү­хийн хатадыг санагдуулам дэгжин тансаг болоод бай­гаа. Гоо сайхандаа нэлээд анхаарч байгаа юмаа даа?

-Нас
ахих тусам хүний гоё болох хугацаа уртасч, гадаад үзэмжиндээ анхаарал
тавьдаг юм байна. Залуу байхад толины өмнө 25 минут эргэл­дээд л гоё
болдог байсан бол одоо үс гэзэг, гар хуруу гээд маш олон төр­лийн
үйлчилгээ гүйцээх шаард­лага­тай, эрх ямбатай болж. Энэ зунжингаа бүтэн
биений массаж хийлгэсэн. Хүмүүс тансаг байшин, машин тэрэг авдаг бол би
олсон мөн­гөөрөө гоо сайхан, эрүүл мэнддээ хөрөнгө оруулалт хийдэг.
Дээрээс нь тан ууна. Мундаг туршлагатай эмчтэй танилцсан.  

-Ер нь
гоё, сайхан байхын тулд санхүүгийн эрх чөлөө­тэй байх хэрэгтэй болж.
Ца­лин­гийн доод хэмжээ таны өдрийн гоо сайхны хэрэг­лээнд
хүрэлц­дэггүй гэсэн яриа ч байсан?

-Өдөрт 150
мянгыг зарцуулна шүү. Дундаж LPG массаж 90 ам.дол­­­ларын үнэтэй.
Маникюр, фидикюр гээд явж өгнө. Тэгэхдээ бас байнгын үйлчлүүлэгчийн
хөн­гө­лөлт эдэлнэ. Мөнгө олох тусмаа түүнийгээ хэрхэн зарцуулах вэ
гэдгээ бас тооцоолох хэрэгтэй.

-Та их
зарчимч, бие даасан, бас зоргоороо хүн юм. Гэвч амьд­ралыг омог бардам
туу­лахын тухайд их л ухаан зарах хэрэг­тэй болов уу?

-Энэ бол
атаархаад байх юм биш дээ. Ээж аавын хүмүүжил сайн бай­сан, бас хүүхэд
нас минь сайхан өн­гөр­сөн учраас надад амьдралын хүндийг даван
туула­хад тийм ч хэцүү байгаагүй. Мөн амьдарч буй хүрээ­лэл, тааралдах
хүмүүс, хорвоо ер­төнц, нийгэм намайг ийм хэмжээний байлгаж байгаа.
Зоргоороо байл­гадаггүй нийгэм ч бас бий шүү дээ. Тэгэхдээ зоргоор байх
дуртай мөрт­лөө хариуцлага хүлээх боло­хоор бу­садтай хуваалцах гээд
бай­даг бүс­гүйчүүд байна. Гэхдээ муу сайн ч хань ижилтэй байна гэ­дэг
сай­хан. Энэ байгаа бололцоо­гоо голж болохгүй. Би энэ нийгэмд
зоргоо­роо, эрх чөлөө­тэй, ганц биеэрээ амьдарцгаа гэж бусдад
уриа­лах­гүй. Миний амьд­рал хүмүүст үлгэр жи­шээ болж байвал л болох
нь тэр.

-Чөлөөт цагаа хэрхэн өнгө­рөөдөг вэ?

-Хаашаа ч
явахгүй, хэнтэй ч ярихгүй байх дуртай. Тоглолтоор уригдахад бас амралт
болдог. Саяхан Зүүнхараагийн “Спирт бал бурам” ХХК-ийн 35 жилийн ойд
оролцлоо. Маш сайхан арга хэмжээ болсон. Чингисийн Жагаа ах, “Хурд”,
“Шар айраг” зэрэг хамт­лаг дуучин оролц­сон. Галт тэрэг­ний сайхныг
тэнд л мэдэр­лээ. Галт тэрэг ажил хэрэгч хүмүүсийн л унаа юм байна.
Монголд ажил хэрэгч хүмүүст зориулсан вагон байвал их зүгээр санагдсан.

-Тэгвэл бухимдлаа яаж тайл­даг вэ?

-Миний
амьдралд нэг их бу­хим­­даад байх явдал гарахаа боль­чихож. Найдвартай
даатга­даг “Хаан” банктай таван жил да­раа­­лан ажиллаж байна.
Санхүү­гийн асууд­лыг минь шийд­чихсэн. Дээ­рээс нь урилга заллага сайн
бай­на, тоглол­тын ханш өссөн, зуу га­руй дууны уран бүтээл хийчих­сэн
хүн чинь нэг их цомог гаргах гэж яарахгүй болж. Дуугаа эргээд сон­соход
шинэ юм шиг л сонсог­дож байна. Хангалттай сайхан тог­лолт хийж монгол
орноо тойр­лоо. Сэтгэл ханамжийн батал­гаа зуун хувь, тиймээс гуниглах
эрх надад алга.

-Та нэгэнт айдгаа авдартаа хийчихэж. Гэхдээ л таны өмнө сонсохсон, уулзахсан гэсэн олон хүлээлт бий?

-Тийм ээ,
хүлээлтийн хүлээс тайлах бүтээлүүдээ хийсээр л байх болно. Гэхдээ л
сүүлийн үед амьд­ралд сатаараад уран бүтээл гэхээсээ илүү “од”-ын ажил
хий­гээд зав гарахгүй юм байна шүү дээ. Уулзалт, хүлээн авалтад орох,
зар суртал­чилгаа, төрсөн өдөр, хурим найр гэх мэт ажил мундахгүй юм.

-Өнөөдөр
таныг гавьяат жү­жигчин, зууны манлай эстра­дын дуучин хэмээн
өргөм­жил­лөө. Хайрлаж хүндлэх­дээ хүртэл хүмүүс эл­дэв янзаар хэлж,
таны талаарх таагүй мэдээ сонины зай бөг­лөхөө больж. Олны хай­ранд
өлгийдүүлж, сэтгэлд нь хүнд­тэй явах цагийн эрхийг та зү­гээр ч нэг
өмчил­чи­хөөгүй байх?

-Олон удаа
өөрийнхөө нэр хүн­дээр дэнчин тавьсан алхамууд хийж, зоригтой байсны
төлөөсөнд энэ амьдрал надад оногдсон юм шиг. Үүнийгээ би бурхны хишиг
гэж ойлгодог. Бурхан тэнгэр алдар нэр, олз омогий нь ахиухан өгөөд,
хань нөхрийг дутуу өгснийг нь би чамладаггүй. Тиймээс ч эргээд бо­доход
надад айхтар хүнд үе ховор байсан. Ард түмэн дуучид, бөх­чүүд­дээ
хайр­тай байдаг. Тэр хай­рыг дааж явах нь чухал. Жижигхэн монголдоо нэг
их тэнгэрийн амь­тан мэт байгаад байх нь утгагүй. Өнөөдөр би бие
хамгаа­лагчаар өөрийгөө хүрээлүүлчихээд яваа­гүй л байна. Олон хүн
цугласан тоглол­тын үед зураг, гарын үсэг авъя гэх мэтээр угзарч татах
янз бүрийн зүйл гарна. Тэр үед л хамгаална гэхээс, биднийг хорло­чих юу
л байв гэж. Хүнд муу юм хий­гээгүй хүнийг яах ч үгүй шүү дээ. Төрийн
байгуул­лагад алба ха­шиж үзээгүй хэрнээ төр, засгийн сайхан том
шагналуудын хүлээж ав­сандаа баярлаж явдаг. Мөн зууны манлайчуудаас
хамгийн залуу, эсэн мэнд яваадаа баяр­лаж байна. Гэхдээ л амьдралыг
хоёулаа туулсан бол арай дөхөм­тэй байсан байх л даа. Бүр хоёр дахин
амжилттай байх байсан ч юм билүү.

-Одоо ч гэсэн оройтоогүй шүү дээ?

-Үхэр жилээс
нааш нөхөртэй болохгүй гэж миний хувь тавиланг даатгасан багш маань
хэлдэг юм. Үхэр жилдээ олдохгүй бол тэр чигээ­рээ байхгүй гэсэн шүү дээ
(инээв). Гэхдээ би хайраар ду­таагүй ээ.

-Хайранд бялуурна гэж бай­даг болов уу?

-Байхгүй
байх аа. Хорвоо ер­төнц тэрийг чинь тэнцүүлээд өгнө шүү дээ. Харин
даруу байх л хэ­рэгтэй юм шиг. Яаж ч байсан зан­га­рагтай, даруу байвал
алзахгүй. Илүү хөдөлгөөн, илүү үг хэллэг гэдэг тийм ч сайн зүйл биш.

-1995 онд таныг соёлын тэр­гүүний ажилтанд тодорхой­лоход та татгалзсан. Энэ даруу зангийн илрэл байсан уу, эс­вэл…?

-Даруу
зандаа биш зарчмын хувьд аваагүй. Нэр дэвшүүлж байгаа хүмүүс надад
хэлээгүй байсан болохоор эвгүй сюрприз байсан. Тэр нь хувийн журмаар ч
юм шиг байсанд татгалзсан тал бий. 2004 онд Ц.Цэрэн­дулам багш минь
хөөцөлдөж байгаад авч өгсөн. Төрийн хишгийг хүртэх ёстой юм гэхээр нь
авсан юм даа. Түү­ний дараа жил нь гавьяат болсон.

-Амжилтад хүрэхэд хүний эцэг эхийн хүмүүжил гол нөлөө үзүүлдэг юм шиг?

-Манай аав
зарим хүнийг хол газар дагуулж явж болохгүй гэдэг. Энэ нь холын замд
тар нь таниг­дана гэсэн үг. Ээж минь их зар­чимч шударга хүн. Тэр зан
чана­рыг нь би дууриасан юм болов уу. Ээж ааштай бол ааш­тай.
Ээжтэй­гээ би хэр барагтай болж муудах­гүй. Хэрэв муудах юм бол удаан
хугацаагаар эвлэрэхгүй. Муу­дахгүй юмсан гэж л хичээдэг дээ.

-Аав, ээжийн тухай ярьсных таны багын дурсамжаас сэр­гээмээр санагдчихлаа?

-Миний бага нас дурсах юм ихтэй,
тансаг өнгөрсөн. Гурван хүүхэдтэй айлын дунд охин. Ту­хайн үед хүүхэд
асрагч гэж бай­даггүй байхад намайг орос асраг­чаар харуулдаг байсан.
Би эрүүл гэр бүлд төрж, сайхан аав ээжийн буянд унаган орос, англи,
герман хэлтэй болж зөв төлөвш­сөндөө баярлаж явдаг.

-Дуулах авьяасаа хэдийд тань­сан бэ?

-Хоёр, гуравдугаар ангид байх­даа Дарханд очиж хоор дуулж эхэлснээс хойш миний авъяас тодорсон юм болов уу.

-Эстрад урлагт хүч сориход юу ихээр нөлөөлөв?

-Тэр үед
зохиолын дуу гэж байдаг­гүй байв. 1997 онд Цэрэн­чимэд, Төмөрхуяг гэх
мэт дуучид гарч, өмнө нь Вандан, Дуламсүрэн хоёр байсан. Тухайн үедээ л
бай­сан поп хөгжим­ рүү шууд л орсон. Тэгээд л “Мөнгөн харандаа”,
“Инээмсэглэл” “Хөх тэнгэр” зэрэг хамтлагт дуулж байлаа.

-Анх дуулсан дууныхаа ту­хай ярьвал сонин байх?

-“Зүрх
мартахгүй” нэртэй, хал­хын голын дайчдын дурсгалт зо­риулсан дуу дуулж
бай­сан. Тэр дууг миний хоолойд зориулж Түвшинтөр ах зохиосон.

-Таны удамд дуу, хуурын авь­яастай хүн байв уу?

-Маруса
гэдэг Якут эмээ маань дуулж бүжиглэдэг хүн байсан. Аав минь ч сайхан
дуулж урлаг уран сайх­наар орж байсан. Эгч минь сайхан бүжиглэдэг, ээж
минь ч сай­хан хоолойтой. 2004 онд ми­ний төрсөн өдрийн тоглолтод ээж
аав хоёр минь Якут ардын дуу дуулсан их л бахархалтай санаг­даж байлаа.

-Амьдралдаа ба­рим­талж яв­даг зарчим тань юу вэ?

-Худал хэлэхгүй, хүн хуу­рахгүй, хүний амьдралд хөндлөнгөөс оролцож, хүнд үзэл бодлоо тулгах­гүй, хүнд муу санахгүй.

-Ингээд бодохоор амьд­рал сайхан байна шүү, тийм ээ?

-Хүнд
хайртай байхад эр­гүү­лээд надад хайртай бай­даг юм. Саяхан охины минь
хоёр насны ойд том хүлээн авалт болсон. Төрийн сай­даас эхлээд эстрадын
дуу­чид зэрэг хүнд­тэй хүмүүс ирсэн.

-Хүүхэдтэй
өрх тол­гойл­сон эмэгтэй хүн, дээ­рээс нь энэ их уран бү­тээлийн
хажуугаар дүү­гийнхээ хүүхдийг үр­чилж авсан байгаа. Танд шантрах үе
то­хиол­дох уу?

-Дүү минь
амьд байхад л тэр хүүх­дийг би өөрийн гэж бод­дог байсан. Манай бэр
Ир­ландад бай­даг. Сэтгүүлч хүн. Дүүгийнхээ хүүх­дийг өөр дээ­рээ
байлгах нь сэт­гэлд өег са­нагддаг. Тэр эмэгтэй харж ча­дахгүйдээ биш л
дээ. Залуу хүн учраас амьдралаа бодох хэрэгтэй. Мэдээж эх үр хоё­рыг
салгана гэж түүхэнд байх­гүй. Охин минь ийш тийш ява­хаараа учиргүй
са­наад уйлна. Надад, “таныг ийш тийш яв­чи­хаар би ээжий­гээ бүүр ч
илүү их санах юм, таныг ирэ­хээр бага сана­даг” гэнэ. Уул нь тэр хоёр
салчихсан байсан л даа. Явж, явж салсан бэр­тэй­­гээ зул сарын бая­раа
тэм­дэг­лээд сууж байгаа шүү дээ. Энэ бол амьдрал. Гайгүй хүн­тэй
суувал охиноо өгнө.

-Нэгэн цагт амьдралыг хамт туулж байсан хү­мүүс салаад явахаараа заавал үзэн ядалт бий болдог гэдэгтээ олон хүн эвлэрдэг юм шиг?

-Үзэн ядалт
гэдэг чинь харин ч дотно байлгадаг юм биш үү. Хол хөндий байдаг хү­мүүс
чинь л дипло­мат зан гаргаад л, ёсорхоод байдаг.

-Хүүхдүүд тань аавтай­гаа хэр холбоотой бай­гаа вэ. Тэдний хүмүү­жилд ааваасаа хол өсч байгаа нь нөлөөлөх вий гэж боддог уу?

-Нөлөөлөх юм
байхгүйбайх гэж бодож байна. Яа­гаад гэвэл миний хүүхдүүд ха­гас дутуу
гэр бүлд өсч байгаа гэж харагддаггүй байх аа.Би хүүгээ аавынхаа
амьд­ралд оруу­лахыг зөвшөөр­дөг­гүй. Аав, ах нартай­гаа хааяа уул­заж,
хоолонд орсон бай­даг. Бид нарын хооронд бас хэл­цэл бий. Хүүхдээ цаг
ту­хайд нь авах зэрэг асуудалд хааяа орол­цуул­на. Би тэгт­лээ хү­зүүнд
нь зүүгдээд бай­даг сал­сан эхнэр биш л дээ.

-Та хүүхдүүдийнхээ юунд нь илүү анхаарч, амьдралынх нь замд хэрхэн чиглүүлж байна вэ?

-Миний хүү
Сингапурт жил хагас сурсан болохоор ч тэр үү чүү чай л дунд гардаг
бай­сан. Сайн багшийн буя­наар монгол хэлийг бүрэн эзэмш­­лээ. Одоо
харин “B” ав­даг бо­лоод байгаа. Тиймээс хүүгээ Венец, Норвеги руу
явуулж амраасан. Аав­тай­гаа ойрхон бай­даггүй юм чинь гэж бо­доод
эршүүд зан төр­хий нь хөг­жүү­лэхээр кара­те­гийн дугуй­ланд
хичээл­лүүлэх гэж байгаа. Миний хүү зурах дур­­тай, ямар ч байсан
мате­ма­тикийн чиглэлээр явах хүн биш байгаа юм. Урлаг уран сайхан,
бөмбөр ца­хилгаан хөг­жим сонирхож, “Хурд” хамт­лагийг шүтдэг. Охин бол
дуу­лах дуртай, “Өглөө шиг эх орон” гэ­дэг дууг хэлд ороогүй мөртлөө
аялаад дуулчихдаг.

-“Өглөө шиг эх орон”-д өөд­­рөг сайхны ерөө­лөөр яриа­гаа өн­дөр­лөе?

-Түмэн олноороо төр ул­саа дээ­­дэлж, төвшин амгалан байх бол­тугай хэмээн уншигч­дадаа мэнд хүргэе.

Х.БОЛОРМАА /2008 оны 7 сарын 27/