Монголчууд юм хийдэг болжээ. Оймс, гутал, цамц өмд, хүрэм пальто, цүнх түрүүвчнээс авхуу­лаад бүр тролейбус үйлдвэрлэж байна. Ажилгүй, чадваргүйгээрээ адлуулдаг ардууд сэтгэж байна. Бас хийж, үйлдвэрлэж чадаж байна. Гагцхүү монголчуудын үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний үнэ өртөг нь дэндүү өндөр. Үүнтэй хэн ч маргахгүй байх.

Уриалга ч гэх үү, эсвэл сануул­га ч юм уу сар шинийн баяраар мон­гол дээлээ өмсч, “Монголд үйлдвэрлэв”-ийг хэрэг­лэхийг олон ний­тэд бас олон нийтийн зү­гээс зарлах боллоо. Монгол хувцасаараа гоёж, монгол бүтээгдэхүүнээ хэрэглэж, монгол нь монголоо дэмжмээр л байна.  Уг нь болохгүй нь юу байх билээ. Эх орны бүтээгдэхүүнээ хэрэг­лэж, Эрээний бараанаас тат­галзахыг эсэргүүцэх монгол хүн яаж ч бодсон байхгүй.  Гэхдээ даанч болохгүй нь. Эх орны гэх бүтээгдэхүүн Эрээний импортын бараанаас хэд дахин өндөр үнэтэй болохоор иргэд хэтэвчинд байгаа хэддээ захирагдаж таарна. Эх орны хишгийн дээж Эрээн руу урсах нь ч маргаангүй.

Сар шинийн баярыг тохиол­дуулан Засгийн газар, Хүнс хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн яам, Жижиг дунд үйлдвэрийн газар  хамтран “Монголд үйлдвэрлэв” үзэс­гэлэн яармагийг “Мишээл экспо” дээр зохион байгуулав. Үзэсгэлэн яармагийн гол санаа нь үйлдвэрлэгчдээ дэмжих. Зо­хион байгуулагчдын хувьд үйлд­вэрлэгчдээс 500 мянгаас сая гаруй төгрөг хөнгөхөөн халаа­салсныхаа төлөө энэхүү үзэсгэлэнг гаргаж буй агаад  энэ нь  гол зорилгодоо дүйцдэгсэн бол ч яамай гэхсэн. Яармаг худалдааны нээлтэд оролц­сон Ерөнхий сайд, салбарын “толгойлогч” нь жижүүрийн хэдэн үгээр үгийн мялаалга төдийхөн хэлээд өнгөрснийг эс тооцвол “Монголд үйлдвэрлэв” үзэсгэлэнг төрөөс зохион байгуулж байгаа гэхэд хэцүүхэн санагдсан. Үнэн­дээ үйлдвэрлэгчдэд амжилт энэ тэр гэсэн нялуун үг, худлаа сайм­ширлаас илүү  бодит үр дүн хэрэглэгчдэд бодит хямдрал чухал байлаа.

Дахиал л даанч хэмээн тол­гой сэгсрэх болсны учир нь мөнөөх эдийн засгийн тогтолцоо, шударга бус өрсөлдөөн, үйлд­вэрлэгчдэд учрах зовлон, төрийн аппаратынхны дарамт шалгалт, татварын болон зээлийн хүндрэл, улстөрөөс шалгаалах эдийн засгийн бодлогуудад оршиж буй юм. Монголын эдийн засаг бол улстөрийнхөө шууд хараат, үйлдвэрлэгчид нь улстөрчдийнхөө халаасан дотор амьдардаг.  Тийм­дээ ч улстөрийн бодлого, зах зээлийн тогтворгүй орчин хил гаалийн татвар, авлига хээл хахууль “Монголд үйлдвэрлэв”-ийн өртгөнд шингэж, эцсийн бүтээгдэхүүн нь өндөр үнэтэй тусдаг. Энэ нь  худалдан авалтад сөргөөр нөлөөлдөг нь  худлаа биш. Тэгэхээр хэрэглэгчдийн сонголт эх орны бүтээгдэхүүн биш Эрээний бараа байхаас ч яах билээ.

Хятад бол том гүрэн. Эдийн засаг нь агуу, зах зээл нь “акул” учраас бараа нь хямдхан байх нь зүйн хэрэг. Харин Монголын эдийн засаг нь  хямралтай, зах зээл нь жижигхээн болохоор үнэд сөргөөр нөлөөлдөг байхыг  үгүйс­гэхгүй ч үйлдвэрлэлээ дэм­жих үндэсний арга зам  бол үнийг буруулах. Өөрсдийнхөө худалдан авагчдыг татахын тулд үнэ нь Эрээний бараанаас их­гүй байж гэмээнэ “Монгол үйлд­вэрлэв” эрэлттэй иргэдэд хэрэгтэй бүтээгдэхүүн байж чадах юм. “Монгол үйлдвэрлэв”-ийг худал­дан аваач  хэмээн иргэдэдээ сануу­лахаас илүү  ийм боломжийг төрөөс үйлдвэрлэгчдэд олгож, зээ­лийн хүүг буруулах, эрэлт хэрэг­цээг нь сайжруулах, татварын таатай орчинг бүрдүүлэх, түүхий эдийн өсөлтийг хязгаарлах, техник хэрэгслээр нь хангах нь чухал болжээ. Хамгийн хачирхалтай нь  эдийн засгийн бодлого нь худал­дааны болон үйлдвэрлэлийн сал­барт яг ижилхэн үйлчилдэг. Хүнс хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлд­вэрийн сайдад харьяалагддаг ч угтаа тэс өөр салбарууд шүү дээ. Нэг нь бусдын үйлдвэрлэсэн бүтээг­дэхүүнийг бусдад зарах, дамжуулдаг бол нөгөө нь түүхий эдээ боловсруулах, үйлдвэрлэл эрхлэх, худалдах гээд олон шат дамжлагыг туулдаг. Энэ олон шат дамжлага бүрт ажиллах мэргэжлийн боловсон хүчин, техник хэрэгслийг шаарддагаараа худалдааны салбараас хавьгүй их зардал үйлдвэрлэлийн салбарт шаардагддаг.

Бид бусдаас доройдоо Эрээ­нийг хөгжүүлэх төсөл хэрэг­жүүлээд байгаа юм  биш. Эрх баригчдын бодлого нь сохор, эх орны бүтээгдэхүүн нь эрэлт багатай, үнэтэй, хийц  муу­­­тай болохоор  Эрээний бараа монголчуудын хэрэглээг хангаад байгаа хэрэг.

Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжихээр төрөөс тэрбум тэрбу­маар нь зарцуулж буй. Гэхдээ бас л үр дүн нь хангалтгүй.  Жалга дов бүрийн оймс гутал оёгчдод тарааж буй 30 тэрбум том ажил хэрэгжүүлж болно.  Өөрөөр хэлбэл, жижиг үйлдвэрүүдийг нэгтгэх, дунд үйлдвэрүүдийг томсгох бодлого барьж гэмээн “Монголд үйлдвэрлэв” монголчуудын сон­голт байх болов уу. “Монголд үйлд­вэрлэв”-ийг авмаар л байна, даанч…