“Social Network” буюу олон нийтийн сүлжээ гэх шинэ ойлголт жил ирэх тутам танил болж байна байна. Энэ нь улс үндэстнүүдийн соёлыг түгээгч олон нийтийн харилцааны нэ­гэн шинэ хэрэгсэл болжээ. “Миний най­зын найзын найз бол би” гэдгийг жин­хэнэ утгаараа харуулж байгаа олон нийтийн сүлжээнүүдийн нэг бол Facebook. Зөвхөн Facebook л гэхэд дэл­хий даяар 500 сая хэрэглэгчтэй болж, “Goldman sachs”-аас 450 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг өөртөө татаж байна. Энэ утгаараа олон ний­тийн сүлжээ нь өнөөдөр бизнесийн нэг салбар болон хөгжиж эхэлжээ. Энэ талаар “Facebook-ийн нөлөө” (Facebook Effect) номын зохиогч Дэвид Керкпатрикийн “Bloomberg”-т өгсөн ярилц­лагыг хүргэе. Түүний ном олон долоо  хоногийн  турш борлуулалтаараа тэргүүлж байгаа билээ.

-Өнөөдөр яагаад хүн бүр Facebook-ийн тухай ярьж байна вэ?

-Facebook дэлхийг өөр­чилж байгаа учраас л тэр. Яг л Google шиг. Ха­рин “Facebook” компанийн тухай ярьж байгаа бол энэ компани АНУ-аас гадна дэлхийн олон оронд маш олон хэрэглэгчийг өөртөө татаж, зар сурталчилгаа, маркетингийн компа­ниу­дын үйл ажиллагааны нэг гол хөдөлгүүр болж байна. Facebook хэрэглэгч­дийн хувьд сонин хэвлэл унши­хаас илүү­тэй бүртгэж авсан найзуу­даа­саа шинэ мэдээлэл авах нь хял­бар болсон.
“Goldman sachs” банк саяхан “Facebook”-т хөрөнгө оруулалт хийлээ. Түүнийхээ дараа “Энэ компани 50 тэрбум ам.доллараар үнэлэгдэнэ” хэ­­мээн мэдэгдсэн. Миний бодлоор энэ үеэс л хүмүүс Facebook гэдэг ямар их нө­лөө, тусгалаа олсон компани болохыг анзаар­сан. Хүмүүс гишүүнчлэлээр эл­сч, олон ний­тийн харилцааны идэвх­тэй оролцогч болсон нь ямар их нөлөө авч ирж байгааг өөрсдөө анзаараагүй байх. Би “Goldman sachs”-ын үнэлгээг бодит байдалтай нийцнэ гэж бодохгүй байна. Гэхдээ л хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй. Магадгүй Кока Кола, шарсан тахиа АНУ-ын хэрэглэгчдийг татсан байж болно. Гэтэл Facebook бол зөвхөн АНУ биш, дэлхийн олон оронд хүрээгээ тэлсэн.

-Тэгэхээр “Goldman sachs”-ын үнэлгээ худлаа гэж үү?

-Худлаа байлаа гээд хэнд хамаатай юм бэ. Зөвхөн энэ үг нь өөрөө сур­тал­чилгаа болж байна. 50 тэрбум ам.дол­ла­раар үнэлэгдсэн компанийг одоо Засгийн газрууд онилж эхэлсэн.

-“Facebook” компанийн тэргүүн Марк Закерберг саяхан ярилцлага өгсөн бай­сан. Түүний тухай “Social Network” кинонд най­зыгаа хуурч, Facebook-ийн хувьцаануудыг авсан гэх зэргээр сөргөөр дүрсэлсэн. Гэтэл ярилцлага өгсөн М.Закерберг киноны дүрээ­сээ нэлээд ялгаатай зүйлийг ярьсан. Хэн нь жинхэнэ “Facebook” юм бэ?

-М.Закерберг бол их  онц­гой хүн. Түүнийг юу онцгой болгож байна вэ гэ­хээр анх энэ компанийг ашиг олохын төлөө байгуулаагүй явдал. “Goldman sachs”-ын хөрөнгө оруулалт түүний хувьд цоо шинэ зүйл байх. Дөнгөж 26 настай энэ залуу дэлхийг өөрчлөхийг хүс­сэн. Би үүнийг нэг биш удаа хэлж байсан. Тэр залуу одоо Facebook хэрэглэгчдийн тоог 700 сая, цаашлаад бүр тэрбумаар тоолохыг хүсч байгаа.

-Тэгэхээр олон нийтийн сүлжээ­ний хамрах хүрээ ирээдүйд улам нэмэгдэнэ гэсэн үг үү?

-Facebook-ийн өнцгөөс ха­раад үзвэл ийм дүгнэлт хийж болно. Гэхдээ зөвхөн интернэтээр ашиглана гэ­сэн үг биш. Нүүр хуудас хэрэглэгчид гар утсыг өргөн ашиглах болсон. Бас нэг зах зээл. Хүмүүс бие биенийхээ сонирхлыг мэдэж, түүгээрээ дамжуу­лан худалдаа арилжаа хийж эхэлсэн. Тийм ч учраас би номоо “Facebook-ийн нө­лөө” гэж нэрлэсэн. Facebook өөрөө улс төр, Засгийн газар, зах зээл, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл гэх мэт олон салбар хүрээ болгонд тархаж байна.

-Цахиурт хөндий, “Google” компани Фэйсбүкт байр сууриа алдах вий гэж айж байгаа болов уу?

-Мэдээж хэрэг. Анх “Microsoft” гарч ирж бай­хад бүгд л түүнээс эмээж байсан. Өнөөдөр асар богино хугацаанд хүчээ авч буй Facebook-ээс бүгдээрээ айж байна.

-Яг юунаас айгаад байгаа юм бол?

-Өөрсдийн ноёрхлоо ал­дах вий гэхээс айж байгаа. Хэрэв чи Facebook-т хэтэрхий олон цаг зарцуулаад эхэлбэл “Google” ашиглах хугацаа чинь улам л хорогдоно. Яах вэ, “Microsoft” бол өөр зорилготой бүтээгдсэн гэдэг утгаараа хэрэглэгчдээ алдахгүй байж болох юм. Гэтэл “Google”-ийн хувьд арай өөр шүү.

-Тэгэхээр зах зээлээ алдахгүйн тулд тэд юу хийх бол?

-“Google”-ийн тухайд тэд өмнө нь “Orkut” олон нийтийн сүлжээрхүү зүйл байгуулахыг оролдож байсан. Гэхдээ амжилттай болоогүй. Жишээлбэл, би дэлгүүрээс, ка­мер худалдаж авахаар бол­бол шууд Facebook рүүгээ ороод тэнд байгаа долоо, найман найзаасаа аль нь дээр болохыг асуучихаж болно. Би яагаад “Google”-ийн 8000 хариултыг унших ёстой гэж. Тиймээс “Google”-ийн болгоомжлох нь аргагүй.

-Товчхондоо энэ бүхэн юу гэсэн үг вэ?

-Нэг үгээр бол энэ 50 тэрбум ам.долларын хувьсгал л гэсэн үг. Facebook-ийн хувьсгалын нэг онцлог нь хэтэрхий хурдан өрнөж байгаа явдал юм. Тиймээс “Google”-ийн хэмжээнд  хүртэл ашиг олох бол Facebook-ийн хувьд өнөө маргаашийн асуудал болоод байна. Гэхдээ М.Закербергийн энэ компани IPO хувьцаагаа гаргахгүйгээр бас төдийлөн ашигтай ажиллаж чадах­гүй л болов уу. Шинэ зах зээл бий болгож байгаагийн хувьд мөнгө гэдэг чухал.

-Хөрөнгө орлогын хувьд ийм байж. Тэгвэл технологи талаасаа ямар байх вэ?

-Нөгөө талаас инже­нерчлэл, техно­логийн хувьсал гэж нэрлэж болно. Түүнчлэн та өөрийгөө олон нийтийн оронд тавиад үз. Тэгвэл гэ­нэтхэн л зохиогчийн эрх, ху­вийн хил хязгаар гэдэг зүйл шаардагдаад ирэх нь дамжиг­гүй. Энэ бүхнийг зохицуулах нь чухал. Ер нь юу гэх гээд байна вэ гэхээр олон нийтийн сүлжээ, тэр дундаа Facebook-ийн хувьд санхүүжилт, хөрөн­гө мөнгөө аль нэг банкны үнэлгээгээр  биш харин олон  нийтэд илэрхий, ойлгомжтой болгох хэрэгтэй гэсэн үг юм. Гэхдээ нө­гөө талаас хувьцаа эзэмшигчтэй болно гэдэг тэднийхээ санхүү­гийн дэлгэрэнгүй тай­ланг мэдээ­лэх ёстой болно. Тий­мээс хувьцаа гаргах нь нэг их оновчтой санал биш ч байж болох юм.

-Яагаад Засгийн газрууд Facebook-ийг сонирхож эхлэв?

-Ард түмэн, соёл, мэддэг бүхэн чинь Facebook-тэй хамааралтай болоод эхлэхээр улс орны Засгийн газ­рууд хүссэн хүсээгүй Facebook-ийг анхаарал­даа авна. Гэхдээ тэдэнтэй тэмцэлдэх нь төдий л сайн зүйл биш. “Intel”, “Microsoft” аль аль нь хакерийн халдлагад өртсөн. Хамгийн сүүлд “Google”-ийг Европод хакердсан.
Тухайлбал, Европын хол­боо хувийн эрх ашиг, хувь хүний орон зайг хамгаалахыг илүү хичээдэг. Хятад дэлхийг өөрчлөхийг хүсдэггүй. Гэтэл “Google” шинэ мэдээллийн эрх чөлөөг тунхаглаж орхисон болохоор Хятадын Засгийн газарт таалагдаагүй.

-Тэгвэл М.Закерберг дэл­­хийг өөрчлөхийг хүссэн гэж та түрүүн хэл­сэн. Тэр яагаад өөрчлөлт, шинэчлэлт хүлээгээд байгаа юм бэ?

-Үүнийг товчхон тайл­бар­лая. Юуны түрүүнд Засгийн газар, төрийн зохицуулалттай холбоотой. Олон нийтийн сүл­жээнүүд хувь хүмүүсийн мэ­дээл­лийг хадгалж байна. Уг нь энэ ажлыг төр хийдэг бай­сан. Өөрөөр хэлбэл, Facebook хүмүүст шинээр пасс­порт өгч байна. Үүнд төр дур­гүйцэх нь ойлгомжтой. Ха­рин М.Закерберг хувь хүн төв­тэй дэлхийг бүтээхийг хүсч байна.

-Гэхдээ яагаад заавал Facebook гэж. Twitter, My­Space зэрэг олон нийтийн сүлжээ байгаа шүү дээ?

-Facebook яг л цахилгаан утасны сүлжээ шиг байна. Хүн бүр гишүүн нь болж байж л та ч бас бүртгүүлнэ. Хэрэв бусад нь Facebook-тэй холбогдохгүй бол та ч гэсэн тэнд ганцаараа ороод яах юм, тийм биз дээ. Өнөөдрийн байдлаар Facebook-ийн хэрэглэгчдийн тоо олон байгаа учраас бусад олон нийтийн сүлжээтэй харь­цуулахад хүмүүсийн ан­хаарлыг илүү татаж байгаа юм.