-Энэ хуулийг гаргах гол шаард­лага нь юу вэ?

-Монгол Улсад өнөөдөр далд эдийн засгийн хэмжээ ДНБ-ий 30 хүр­тэл хувийг эзэлж байгаа нь эрдэмтдийн судалгаанаас харагддаг. Тиймээс эрх зүйн зохицуулалт хийх зайлшгүй шаардлагатай болж бай­гаа юм. Бэлэн ба бэлэн бусаар хийх төлбөр тооцоонд хяналт тавих тог­толцоог бий болгох нь далд эдийн засгийг бууруулах чиглэлээр төрийн бай­гууллагуудаас хийж болох томоо­хон ажлуудын нэг яах аргагүй мөн.

-Чухам ямар шалтгаанаар энэ хуулийг батлах явц удаашраад бай­гаа юм бол?

-Уг нь төр засгийн зүгээс огт тоох­гүй байгаа юм биш. Хуулийн төслийг өргөн барьсны дараа Засгийн газар ихээхэн ач холбогдол өгч Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2010 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлд “Тат­вар хураалтын үйл ажиллагааг боловсронгуй болгох, бэлэн ба бэлэн бусаар хийж байгаа төлбөр тооцоог бүртгэлжүүлж, далд эдийн засгийн нөлөөллийг багасгах арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх”-ээр заасан. Мөн холбогдох байгууллагуудаас санал авч, хуулийн төслийг боловсронгуй болгох ажил үргэлжилж байна. Энэ хуулийг аль болох цаг алдалгүй бат­лах юм бол эдийн засагт үзүүлэх үр дүн тэр хэмжээгээр өндөр байх нь тодорхой.

-Өнөөдөр далд эдийн засгийн сө­рөг нөлөө хэр мэдрэгдэж байна вэ?

-Татварын ямар ч зохицуулалтгүй, стандартын наад захын шаардлага хан­гаагүй албан бус орчинд бий болж байгаа бүтээгдэхүүн, үйл­чил­гээ нь зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцэхгүй. Мөн тэнд ажиллаж буй хүмүүсийн нийгмийн даатгалд хам­рагдах боломжийг хязгаарладаг. Төс­вийн орлогын эх үүсвэр болох тат­варын хэмжээг бууруулж, үндэс­ний хуримтлалын нөөцийг хомс­дуулж, улс орны эдийн засгийн ча­давхийг дээшлүүлэх боломжийг хаадаг. Тиймээс далд эдийн засгийн тухай ойлголт, мөн чанар, үр дагаврыг сайтар танин мэдэж, сө­рөг нөлөөллийг арилгахад бүх ний­тийн анхаарлыг төвлөрүүлэх шаард­лагатай.

-Тодорхой тоо, баримт байдаг биз дээ?

-Байлгүй яах вэ. Жишээ нь, зөв­хөн Баянзүрх дүүргийн нутаг дэвс­гэрт л гэхэд “Нарантуул”, “Да хүрээ”, “Сандэй плаза” зэрэг томоохон зах, худалдааны төвүүд байрладаг. Энэ худалдааны төвүүдэд нийтдээ 7400 хүн ажиллаж байгаа ч тэдний дөнгөж 40 хувь нь татварт хамрагдаж, бусад нь татварын гадуур үлддэг гэсэн судалгааны дүн бий. Мөн улсын бүртгэлд бүртгэлтэй нийт хуулийн этгээдийн 90 орчим хувь нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангаа татварын албанд тушаадаг боловч 50 орчим хувь нь алдагдалтай ажилласан гэж тайлагнасан байна. Энэ мэт­чилэн аж ахуйн нэгж, хувь хүн татвараа төлөхгүй байх, бага хэмжээ­гээр төлөх, аль болохоор татвараас зайлсхийх үзэгдэл арилахгүй байх жишээтэй.

-Дээрх хуулийг баталснаар энэ байд­лыг арилгаж чадах уу?

-Энэхүү хуулийг батлуулан мөрд­сөнөөр цахим засаглалыг хэрэг­жүү­лэх, татварын бааз суурь нэмэгдэх, төс­вийн орлогын бүрдүүлэлтийг сайжруулах гээд олон талын ач хол­богдолтой. Үүнээс гадна эдийн засгийг эрүүлжүүлэх, авлига хээл ха­хуулийг таслан зогсоох, бэлэн мөнгөний гүйлгээг хяналтад оруулах боломж бүрдэх юм.

-Иргэдийг идэвхжүүлэх, урам­шуу­лах талаар хуульд хэрхэн тус­гасан бэ?

-Төлбөр тоо­цооны гүйлгээний улирал тутмын мөнгөн дүн 500 мянган төгрөг ба түү­нээс дээш болсон тохиолдолд үнийн дүнгийн хоёр хувьтай тэнцэх хэмжээний мөнгөн урамшуулал олгох, үйлчлүүлэгч эт­гээд нь төлбөр тооцооны тасал­барын дугаараараа татварын алба­наас зохион байгуулах хонж­ворт су­галаанд оролцох боломжтой. Түүнч­лэн тасалбар олгоогүй зөрчлийг татварын албанд мэдүүлж, уг зөрчил нот­логдсон тохиолдолд тухайн гүйл­гээний дүнгийн 20 хувьтай тэнцэх хэмжээний урамшуулал олгосноор иргэдийн хяналт сайжрах боломжтой.

Ч.ДАШДЭЛЭГ

Зохиогчийн эрх:
 "Улс төрийн тойм" сонин