Монголчууд 1990 оны эхээр дэл­гүүрүүдийн үүдэнд картын бараанд дугаарлаж зогсдог байсан бол өнөө­дөр банкуудын үүдэнд эх орны хи­шиг хүртэх гэж өнжих болжээ. “Хүний хөгжил сан“-гаас иргэн бүрт 120 мянган төгрөг олгож эхлэх сураг гарч, эхний ээлжинд 70 мянган төгрөг тараасан тэр л үеэс иргэд банк­ны гадаа халуун савтай цай, хоол барьж хонох шахаж байсан. Тэр үед “70 мянган төгрөг монголчуудын ядуу амьдарч байгаа үнэн дүр төрхийг илчиллээ” гэж хэвлэл мэдээл­лийн хэрэгслээр шуугиж бай­сан. Гэтэл өнөөдөр Монголчууд 10 мянган төгрөгийн төлөө банкны үүдэнд хонох шахаж байна. Дайны ха­жуугаар дажин гэгчээр ХААН банкны салбарууд сүлжээгээр гүйлгээ хийхээ больсноор иргэд заавал харьяалалтай банкнаасаа мөнгөө авах шаардлага тулгарч, мөнгөө авч чадахгүйд хүрчээ.

Тиймээс энэ талаар сурвалжилж, иргэдийн амьд­рал  бодит байдал дээр ямар байгааг харуулахыг зорьсон юм.

ХААН банкны “Да хүрээ” сал­барын гадаа зөвхөн харьяа банкуу­даасаа мөнгө авах тухай зарлал наажээ. Үүдэнд нь очиход теллерийн ширээнээс гадаах хаалга хүртэл хүмүүсийн дараалал үргэлжилжээ. Дугаарлан зогссон иргэдийн дундуур нэлээд зүтгэж байж танхимд орлоо. Саагаар чимэглэж, шинэ жилийн уур амьсгал бүрдүүлсэн танхимд орж ирэхэд олон хүний хөлсний үнэр, чимээ шуугиан нь банкинд орж ирсэн гэж хэлэхийн аргагүй байв.  Энд ихэвчлэн “Хү­ний хөгжил сан”-гийн дэвтэр барь­сан иргэд цуглажээ. Тэд эх орны хишиг 10 мянган төг­рөгөө авахаар банкны үүд сахиж бай­гаа нь энэ. Харамсалтай нь зарим нь өдөржингөө дугаарласан хэрнээ мөн­гөө авч чадалгүй хоосон буцаж байв.

ТӨР НЬ ИРГЭДЭЭ ЯЛГАВАРЛАЖ БАЙГААД ГОМДОЛТОЙ БАЙНА

БЗД-ийн есдүгээр хорооны иргэн Э.Алтантуяа:

-Урьд нь ХААН банкны аль ч сал­бараас мөнгөө авдаг байхад ажилдаа явах замдаа ч юм уу, хаа таарсан газ­раасаа авчихдаг амар байсан юм. Гэтэл одоо заавал харьяалалтай банк­наасаа авах болсон нь үнэхээр хүнд­рэлтэй байна.  Мөнгөө авах гэж ду­гаарлаж байгаад бие муутай хүмүүс нь ухаан алдаж байна шүү дээ. Захын хороололд амьдардаг хүн төвийн банкаар үйлчлүүлэх эрхгүй гэж үү.

БЗД-ийн 17 дугаар хорооны иргэн Ж.Дорж:

-Би аравдугаар сард шинэчилсэн бүрт­гэлдээ хамрагдсан ч одоо бол­тол “Хүний хөгжил сан”-гийн мөн­гө маань ороогүй л гэж байна. Өнөөдөр хоёр цаг дугаарласан ч банк­ныхан нэр чинь ирээгүй байна гэдэг хариултаа л өгч байна. Би бүртгүүлс­нээсээ хойш байнга УБЕГ-т очиж асууж байгаа. Ямар ч зөрчилгүй бай­на. Ирэх баасан гарагт мөнгө чинь орно гэж олон удаа хуурч байна даа. Он гарахаас өмнө мөнгөө аваагүй бол хохь чинь гэчихээд нэрийг маань өгөхгүй байгаа нь шударга бус байна. Ийм шалтгаанаар мөнгөө аваагүй хүн олон бий шүү дээ. 

Үнэхээр ч танхимд цугласан иргэ­дийн бухимдал дээд цэгтээ хүрсэн бо­лолтой нэг нэгнээ дэмжиж, төр ард иргэдээ ялгаварлан үзэж байгааг ам уралдан ярьж байлаа. Теллертэй уулзаж онлайн сүлжээний олголт ямар учраас зогссоныг лавлахаар урагш­лахад дараалал дайрч байна хэмээн зарим хүн нэлээн бухимдаад амжсан юм.

“ХААН банкны захирлын ту­шаа­­лаар арванхоёрдугаар сарын 1-нээс онлайн ол­голтыг зогсоож, зөвхөн харъяа банк­наасаа мөнгө авах ёстой гэсэн мэдэгдэл тус банкны салбаруудад ирснээс хойш тушаалыг дагаж бай­гаа” гэж “Да хүрээ” салбарын теллер Б.Батдолгор хэллээ. Тэрбээр бусад хорооны иргэд мөнгө ирж авдаг байсан нь үүгээр хязгаарлагдаж байгаа ч ачаалал тасрахгүй, бусад гүйлгээ хийх боломжгүй, тасалдахад хүрч байгаа талаар ч дуулгасан юм.

Ихэнх иргэн он гарахаас өмнө мөнгөө  авахгүй бол ахиж олгохгүй гэсэн сургаар ондоо багтаад мөнгөө авчихаар өдөржин дугаарлаж байгаа учир “Хүний хөгжил сан”-гийн мөнгө олгодог бүх банкууд хүний хөлд дарагдсан дүр зураг хаа сайгүй харагдаж байлаа.

ОН ДУУССАНЧ МӨНГӨӨ ХЭВИЙН ОЛГОНО

Иргэдийн гомдлын мөрөөр Хөдөл­мөр, халамжийн үйлчилгээний газрын Халамжийн үйлчилгээний хэлтсийн дарга Д.Чойжилсүрэнтэй уулзлаа.

-Төсвийн хуулийн дагуу “Хүний хөгжил сан”-д он гарахад үлдсэн мөнгийг татан төвлөрүүлэхээр бай­гаа. Танай зүгээс Нийгмийн хам­гаалал хөдөлмөрийн яам, Сангийн яаманд хэвээр нь үлдээх санал тавьсан гэсэн. Хариу нь ирсэн үү?

-Тэтгэвэр, тэтгэмжийн мөнгийг он дамжвал буцааж татдаг. Харин эх орны хишгийг он дамжсан ч жур­маараа олгоно гэсэн байгаа. Тиймээс манай зүгээс “Хүний хөгжил сан”-гийн мөнгийг орон нутгийнх нь дансанд хэвээр үлдээнэ үү гэсэн санал хүргүүлсэн. Одоохондоо нааш­тай хариу өгөөгүй байна. Гэхдээ иргэд он гарсан ч “Хүний хөгжил сан”-гийнхаа мөнгийг авна. 

-Бичиг баримт нь ямар ч зөр­чилгүй хэрнээ одоо болтол мөнгөө авч чадаагүй хүмүүс байна. Ямар учиртай юм бэ?

-Бичиг баримтын зөрчилгүй хү­мүү­сийн нэр УБЕГ-аас манайд ирэх хүртэл сарын хугацаа шаардагдаж бай­гаа. Харин бичиг баримтын зөр­чилтэй хүмүүсийн нэр манайд ирэх­гүй. Тиймээс  шинэчилсэн бүртгэлд хамрагдсанаас хойш сарын дараа мөнгө чинь ороогүй бол УБЕГ-т хандах хэрэгтэй.

-Халамжийн мөнгийг ямар банкуудаар тараах гэрээ хийсэн юм бэ. Тухайлбал,  ХААН банк онлайнаар халамжийн мөн­гө тараахаа больсноор захын банкуу­дынх нь ачаалал ихэсч иргэд мөн­гөө авч чадахгүйд хүрээд байна. Гэрээний дагуу ийм тохиолдолд ямар нэгэн арга хэмжээ авах уу?

-Тендер зарлаж, ХААН, Хадга­ламж, Хас, Капитал гэсэн дөрвөн бан­кийг шалгаруулсан. ХААН банкны хувьд хамгийн олон салбартай гэ­дэг утгаараа нийт тооцооны 60 гаруй хувийг гүйцэтгэдэг. Онлай­наар мөнгө олгохоо байсан нь банк­ны дотоод асуудал. Харин гэрээ дуусаагүй байхад гүйлгээ хийхээ болих асуудлыг хүлээн зөв­шөөрөхгүй. Тухайлбал, энэ жилийн гэрээ дуусгавар болоогүй байхад СХД-ийн тав, зургадугаар хороо буюу Ханын материал, ЧД-ийн есдүгээр хороо буюу Нарны титэм орчмын иргэдэд үйлчлэхээс тат­галзсан асуудал гарсан. Үүнийг гэрээ­ний дагуу он дуустал олгохоор тохи­ролцсон. Харин он гарахад эдгээр хорооны иргэд өөр банкаар үйлч­лүүлэх байх. Гэхдээ одоогоор бусад банкууд ХААН банк татгалзаж байхад хүлээж авах боломжгүй гэд­гээ мэдэгдсэн.

Р.САРАНГОО