Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Олон нийтийн харилцаа, нийтлэг бодлогын зөвлөх А.Ганбаатартай ярилцлаа.

-Нийтийн биеийн тамирыг хөгжүүлэх талаар Ерөнхийлөгчийн зарлиг гарч, энэ дагуу иргэд хуучнаар “Хөдөлмөр батлан хамгаалахад бэлэн” тэмдгийн норматив шиг бие бялдрын болзол биелүүлэх хэрэгтэй болж байна. Энэ талаар дэлгэрүүлж ярина уу?

-Хүүхэд залуусын бие бялдрын хүмүүжлийг дээшлүүлэх, шинэ монгол хүний өв тэгш хөгжлийг хангах зорилгоор Ерөнхийлөгч гуравдугаар сарын 26-нд зарлиг гаргалаа. Зарлигаар “Хүн амын бие бялдрын хөгжил, чийрэгжилтийн түвшин тогтоох сорил”-ыг жил бүрийн дөрөвдүгээр сард нийт хүн амын дунд зохион явуулах юм. Энэ нь  дээхнэ үед мөрдөгдөж байсан ХБХБ тэмдэгийн шалгууртай агуулгын хувьд төстэй.  Сүүлийн үеийн статистик мэдээнээс харахад цэргийн үзлэгээр орж буй залуусын тал хувь нь эрүүл мэндээр тэнцэхгүй байна. Үндсэндээ хоёр хүний нэг нь сульдаатай, биеийн хөгжил муу байна гэсэн үг. Мөн 25-65 насныхны 30 гаруй хувь нь илүүдэл жинтэй болсон байна. Үүнд хоол хүнс, суудлын ажил, компьютер гээд гадны хүчин зүйлүүд нөлөөлж байгаа ч гол шалтгаан нь хөдөлгөөний хомсдол юм. Ерөнхийлөгч цөөнгүй удаа “Монгол хүний аюулгүй байдал бол Монгол Улсын аюулгүй байдал юм” гэж хэлсэн. Энэ ч утгаараа улс орны аюулгүй байдалд ч нөлөөлөх магадлалтай гэж үзэж Төрийн тэргүүн уг зарлигийг гаргаад байна. Зарлигийн дагуу төрийн болон ТББ, хувийн хэвшилд ажиллаж буй бүх хүн жил бүрийн дөрөвдүгээр сард бие бялдрын сорил өгдөг болох юм.

-Энэ сорилгыг заавал биелүүлэх ёстой юу? Шаардлагатай нормативийг биелүүлж чадахгүй ч юм уу, шалгуулахаас зайлсхийсэн тохиолдолд яах вэ?

-Шалгуулсангүй гээд ямар нэг захиргааны хариуцлагын асуудал яригдахгүй. Хувь хүн өөрөө бие бялдартаа санаа тавих учиртай. Энэ бол цэвэр хувь хүн, хамт олны ухамсрын асуудал.Насандаа тохирсон биеийн хөгжлийн стандарт ямар байх ёстой, түүнийгээ хэрхэн хангаж буйгаа мэдээд авах нь хамгийн чухал юм. Өвчнөөр бол оношоо урьдчилаад мэдчихлээ гэсэн үг. Мэдээд зогсохгүй энэ удаад сорилд тааруу дүн үзүүллээ ч дараагийн сорил хүртэл биеэ бэлтгэх бүрэн боломжтой. Ямар дасгал хөдөлгөөн хийж, биеэ хэрхэн бэлтгэх ёстой вэ гэдэг талаар гарын авлага, дүрс бичлэгийн хичээл бүгд бий. Энэ ажлыг хамгийн түрүүнд эхлүүлье, бусдадаа уриалъя гэдэг үүднээс Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрынхан удахгүй энэхүү түвшин тогтоох сорилд орох гэж байна. Энэ ажлыг гардан зохион байгуулах үүрэг бүхий БТСУХ-нд өчигдөр зарлигийг гардуулсан байгаа. Цаашид ажил олгогчид хүн ажилд авахдаа энэ сорилын шалгуур хангасан эсэхийг харгалзаж байгаасай гэж хүсч байна.  Бид жил бүрийн сорилын дүнд судалгаа хийгээд Ерөнхийлөгчид танилцуулж байх юм. Түүн дээр үндэслэн энэ чиглэлд цаашид ямар арга хэмжээ авбал зохилтой талаар бодлого боловсруулах болно. Түүнчлэн “Хүн амын бие бялдрын хөгжил, чийрэгжилтийн түвшин тогтоох сорил”-ын оновчтой нэрийг тогтоох, тэмдгийн логоны төсөл шалгаруулах уралдаан нийт уран бүтээлчдийн дунд зарласан.

-Сорилын дүнг цаашид хувь хүний нэг үзүүлэлт болгон хэрэглэх талаар юу хийх вэ?

-Тэр талаар ярьж буй зүйл бий. Эрүүл мэндийн дэвтэр шиг иргэн хүний бие бялдрын хөгжлийн паспорт гаргахаар төлөвлөж байна. Жил жилийн дүнг харьцуулсан байдлаар тухайн хүний биед гарч буй өөрчлөлтийг эрүүл мэндийн үйлчилгээ, эмчилгээний суурь үзүүлэлт болгодог ч юм уу. Ер нь монголчууд малаа зүсэлж тоолоод, тордож өсгөөд байдаг хэрнээ хүнийхээ эрүүл мэндийг тодорхойлох, түвшин тогтоох асуудлыг үргэлж хоцрогдуулдаг. Үүнийг л засч залруулж, энэ төрлийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэхэд энэ зарлиг чиглэгдэх юм. Зарлигийн хоёр дахь заалт бол их спортыг хөгжүүлэх тухай асуудал байгаа. Олимп, тив дэлхийн чанартай тэмцээнд цөөн хэдэн хүнийг тухайлж бэлтгэх биш ерөнхийдөө бааз суурийг бүрдүүлэх, өрсөлдөөн бий болгох чиглэлээр хэрэгжинэ. Их дээд сургуулиудын дэргэд дугуйлан, клуб байгуулах, багш дасгалжуулагчдыг дэмжих тогтолцоог бүрдүүлэх хэрэгтэй юм. Ер нь хувь хүн өөрийнхөө бие бялдрын түвшинг тодорхойлж, түүний мөрөөр дасгал сургуулилт хийж элдэв өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх нь дан ганц төрийн хэрэг биш, иргэн бүрийн үүрэг юм гэдгийг уриалах, ухамсарлуулах нь гол юм. Ер нь хүн өдөрт 10000 алхаж байж эрүүл байна гэсэн дэлхийн эрдэмтдийн гаргасан тооцоо бий. Үүнийг хугацаанд шилжүүлж үзвэл өдөрт 60 минут буюу нэг цаг алхана гэсэн үг. Гэхдээ энэ нь тасралтгүй алхах хугацаа биш л дээ, Тухайн өдрийн нийт дүнгээрээ ийм хэмжээний алхалт хийсэн байх нь эрүүл байх наад захын үндэс. Ерөнхийлөгч энэ сарын дундуур өдөрт нэг цаг алхахыг ард иргэддээ уриалж хамтдаа алхана гэсэн бодолтой байгаа.

-Язгуур урлагийг хөгжүүлэх талаар Төрийн тэргүүн бас нэг зарлиг гаргаж байна гэсэн. Энэ нь ямар учиртай зарлиг вэ? Манай хөөмий, уртын дуу зэргийг хятадууд ЮНЕСКО-д бүртгүүлсэн нь нэлээд дуулиан шуугиан тарьсан шүү дээ?   
-Сар шинийн дараахан “Аса” циркт зохиогдсон хүүхдийн ардын дууны тоглолтыг Ерөнхийлөгч очиж үзсэн. Энэ нь ардын ёс заншил, үндэсний язгуур урлагаа хөгжүүлэхэд Төрийн тэргүүн үргэлж дэмжинэ гэдгийг илэрхийлж байгаа хэрэг. Өв уламжлалаа бусдаас хамгаалах, хадгалах гол шалгуур нь өөрсдөө хэрхэн эзэмшиж байна, үе дамжуулан хөгжүүлж чадаж байна уу үгүй юу гэдгээр хэмжигддэг. Түүнээс биш нэг өдөр дээл өмсөөд л монгол гэдгээ баталчихгүй. Тиймээс цэцэрлэг, сургуулийн насны хүүхдүүдийн дунд үндэсний урлагийг түгээн дэлгэрүүлэх, хөгжүүлэхийг бүх талаар хөхиүлэн дэмжихийг холбогдох бүх байгууллагад уриална. Түүнээс гадна үүх түүх, ёс заншлаа мэддэг, өдөр тутамд мөрддөг өндөр настнууд, ардын язгуур урлагаа эзэмшсэн “өв тээгч” нарыг хүндэтгэн өргөмжлөх, тэднээс өв соёлоо залгамжилж авах, суралцах талаар олон талт ажил зохиох зорилготой байна. Тэрхүү амьд түүх болсон хүмүүсийг “монгол эрдэнэ” хэмээн өргөмжлөхөөр ярьж байна.

-Саяхан Ерөнхийлөгчийн санаачлагаар газар хөдлөлтийн асуудлаар нээлттэй сонсгол зохиогдсон. Энэ үеэр албаны хүмүүс газар яг хөдлөнө гэж хэлээгүй ч иргэдийн дунд цуу яриа эүгж байна. Тэдний өдөр, тэдэн цагт нийслэлд газар хөдлөх гэж байна гэсэн мэдээлэл үе үе  тарж нийгмийн сэтгэлзүйд нөлөөлж буй талаар Та юу хэлэх вэ?

-Газар хөдлөх давтамж ойртоод байгааг мэргэжлийн байгууллагууд тогтоосон. Аливаа хүн болзошгүй гамшгийн талаар мэдээлэлтэй байх нь түүнээс өөрийгөө урьдчилан сэргийлэх үндэс болно гэдэг үүднээс уг нээлттэй сонсголыг зохиосон. Энэ үеэр яг бодитой, иш үндэстэй баримтууд, олон жилийн харьцуулсан судалгааны дүнг нийтэд танилцуулсан байгаа. Үнэхээр газар хөдлөлтийн давтамж ойртож буй нь сэтгэл зовоохгүй байхын аргагүй. Гэхдээ газар хөдлөх нь гэж айхаасаа илүүтэйгээр газар хөдөлбөл яах вэ гэдэгт хүн бүр бэлэн байж, өөрийгөө болон гэр бүлээ аврах аргачлалыг мэдэж авах ёстой. Яахав “Дайны хажуугаар дажин” гэгчээр тэргэн түргэн гэгддэг хүмүүс элдэв мэдээлэл цацаж байна. Хэн юу хэлэх нь хувь хүний эрхийн асуудал ч иргэдийг үүнд бодитой хандаасай гэж хэлмээр байна. Ер нь бол газар хөдлөхийг хэдэн өдрийн өмнө битгий хэл хэдэн цагийн өмнө ч хэлэх боломжгүй. Тиймээс элдэв цуурхалд авталгүй энэ талын мэдлэгээ зузаатгах л хамгийн чухал.

-Ерөнхийлөгч шагналын бодлогыг өөрчилнө гэж мэдэгдсэн байгаа. Энэ асуудал юу болж байна вэ?

-Шагналыг тогтолцоонд өөрчлөлт оруулах чиглэлээр  иргэдийн дунд зарласан уралдааныг ирэх тавдугаар сард дүгнэнэ. Уралдаанд нэлээд олон материал ирж байна. Ялангуяа гадаадад байгаа монголчууд их идэвхтэй оролцож буйг тэмдэглүүштэй. Хуучин социалист гэгдэж байсан орнуудаас манайхаас бусад нь төрийн шагнал олгох, ард иргэдээ урамшуулах агуулга хэлбэртээ өөрчлөлт оруулсан байна. Уралдаанд ирж байгаа бүтээлүүдийн гол хандлага нь шагналыг цөөлөх, илүү оновчтой, нэр хүндтэй болгох, бас уламжлалт тал руугаа байна. Цэрэг, цагдаа, хүчний байгууллагын шагнал байх ёстой, бусад шагналыг өөрчлөх нь зүйтэй гэсэн байр суурь ажиглагдаж байна. Удахгүй олон нийтийн хэлэлцүүлэг болно. Та бүхэн саналаа сайн нэмэрлээрэй.