Цаана чинь бөөн юм болж байна. Сангийн сайд С.Баярцогт чуулганы хуралдаанд нэг цаг хоцорсноосоо болж огцрох дээрээ тулаад байна. УИХ-ын дарга түүнд уурлаад Ерөнхий сайдад матаас бичсэн гэнэ. “Энэ сайддаа арга хэмжээ авч өг” гэсэн юм уу даа. Хэвлэлийнхэн түүнийг нь баярлалдан шүүрч аваад “Огцруул” энэ тэр гэчихсэн.

Сангийн яамнаас Төрийн ордон хүрэх зай 500 алхам. Зам түгжирлээ түгжирлээ гэхэд энэ хооронд С.Баярцогт байтугай таяг тулсан хөгшин ч таван минут л алхана. Тэгээд ч С.Баярцогт гишүүнийг тэр өглөө чуулганы хуралдаанаас хоцорсныг нь өмгөөлөх шалтгаан байхгүй. Хотын утаанаас зугтаж зусланд амьдардгаа, тиймээс замын бөглөөнд уягдаж, “ядрахад яр” гэгчээр тэр өглөө нь цас орж гулгаа үүссэн тул цаг гаруй саатсанаа чуулганы танхимд тайлагнасан. Сайн тал нь гэвэл нийслэлчүүдийн өглөө бүр эдэлдэг зовлонг нэг удаа ч болов өөрийн биеэр туулсны хувьд, ирэх онд сайд хэвээрээ байгаад төсөв дахин батлахад хүрвэл нийслэлийн замын өргөтгөл дээр ахиухан мөнгө төлөвлөх биз.

Харин Сангийн сайдыг чуулганаас хоцроход нь гишүүдтэйгээ нийлж байгаад тал талаас нь салам загнаад хаясан спикер төсөв дууссаны дараа Ерөнхий сайдад хошуу өргөж, “Сайд чинь чуулганаас хоцроод байна” хэмээн албан бичиг явуулсан нь гайхал төрүүлэв. Манай парламентын түүхэнд бараг гарч байгаагүй шинэ жишиг болох нь. Мөн Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригтыг “гишүүдийн шаардсан мэдээллийг гаргаж өгөөгүй” хэмээн хамтад нь матсан байна лээ. Уг нь бол гадаад ертөнцийн жишгээр бол ажил үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй байна гэж үзвэл парламент нь Засгийн газрынхаа гишүүдийг огцруулахаар шууд асуудлаа оруулдаг. Түүнээс биш дунд сургуулийн сурагч шиг “ангийн даргад” нь матаас бичээд сууж байдаггүй. Юун төлөө УИХ нь Засгийн газраа томилдог билээ. Харин чуулганаас хоцорсон шалтгаан үндэстэй үндэсгүйн тухайд жич асуудал.

Саяхан даа, Байгаль орчин хөдөөгийн хөгжлийн байнгын хороо хуралдахад тэдэнд бас л Сангийн сайд хэрэг болж, тэр нь Засгийн газрын ээлжит бус хуралдаанд орчихсон байхад байнгын хорооны дарга телевизийн камер луу тас ширтэж байгаад л “Сангийн сайдыг хоёр цаг хүлээлээ, ирсэнгүй. Аргагүйн эрхэнд хуралдаанаа хойшлууллаа” энэ тэр гэчихсэн, муугаар яривал баахан “хар пиар” хийсэн. Гараад иртэл ээлжит бус хуралдаан тараагүй л байсан.

Ер нь бол парламент гэдэг Засгийн газрын гишүүдийн цагийг бүртгэдэг газар, харуул хамгаалалтын үүрэгтэй биш л байлтай. Сайд нар нь ч гэж сайд нар. Асуулт асуувал л барьж зодчих гээд “Хэлээд байхад ойлгодоггүй юм уу? Тэнэг ээ, мангар аа” гэх нь холгүй, нэг л их микрофондоо уураа гаргасан улсууд. Таван үг эвлүүлээд хэлчихэж сураагүй нөхдүүдийн өмнөөс таавар тааж суух нь парламентын ажил биш л байлтай.

Сайд нар гэснээс Байнгын хорооны хуралдаан гэж нэг “жонхуурсан” эд байна. Асуудал оруулах гэж байгаа яам, агентлагийнхан ирээд ордны коридорт унтчихна, нөгөө байнгын хорооных нь ирц бүрдэхгүй. Тэгж тэгж аз таарвал нэг юм цуглаад хурал эхэлнэ ээ. УИХ-ын гишүүд гэж нэг л их мэддэг улс өөрсдөө хоорондоо хэрэлдсээр байгаад хурал дуусгана, нөгөөдүүлд “хүрд эргүүлэх” боломж бүр гаргахгүй шүү. Аягүй бол асуух асуултаа мэддэггүй байх. Тэнд ч яаман дээр ажил нь хаягдаад, энд ч УИХ дээр  асуудлаа ойлгуулсан юмгүй буцна. Харин хуулиа баталчихсан хойно бол нөгөө УИХ маань амаа бариад л засаад байх нь тэр.

Ер нь манай төрийн ажил нэг иймэрхүү. Парламент, Засгийн газар юм уу бүү мэд, хүүхдийн цэцэрлэг, сургууль юм уу танигдахаа больчихсон. Болдог бол энэ УИХ, Засгийн газрыг хувьчилчих юмсан гэж хааяа бодогддог юм. Хувийн компани байсан бол яасан эрт ажилдаа ирж, яасан сайн хууль хийж, ямар их хэмнэлт гаргах байсан бол оо. Муу хуулийн фирмээр хэн ч хууль захиалж хийлгэхгүй юм чинь. Ядахдаа л ордны гадаа сойлттой байгаа энэ олон машинууд л гэхэд мотор нь жижигрээд, бензин идэх нь багасаад ирнэ дээ. Тиймээс УИХ, Засгийн газар байр байрандаа байж, хийдэг хийдэг ажлаа хийвэл яасан юм бэ. Хувьчилж болохгүй ч гэсэн хууль гэж нэг юманд захирагдах ёстой юм байгаа биз дээ. УИХ нь Засгийн газраа томилчихоод , томилсон нөхрөө огцруулах асуудал оруулж ирэхийн оронд “Энэ нөхөрт арга хэмжээ аваад өгөөч” гэж хошуу цорвойгоод, бас болоогүй энэ тухайгаа хэвлэлийнхэнд “мессеж” шидсэн шиг суух нь ямар гээчийн хошин “пиар” вэ. Албан бичиг илгээж энэ тэр нялуурч суухын оронд огцруулах асуудлаа л оруулаад ир л дээ. Тэгсэн цагт дараа дараачийнх нь ажлаа хийдэг болно. Тэгж байж манай улстөрчдөд “мораль” гэдэг юм бий болно. Түүнээс биш өөрөө өөрсдийгөө төлөвшүүлэхийг нь хүлээвэл “нар баруунаас навтсанд ороолттой” гарах бололтой.

Хоёрдож, эрхэм спикерт энэ далимд харин ч нэг хошуу хүргэхэд танай парламент дотор ч бас хүнд хүнд “гарууд” байна. Нутгийнхаа сэтгүүлчидтэй танилцья гэж дуудаж аваачаад, Улаанбаатарын хамгийн үнэтэй ресторанд хоол өгөнгөө “Үнэндээ Оюутолгойн гэрээг хийсэн гурван сайд чинь гурвуулаа хужаа шүү дээ. Тийм хүмүүс яаж Монголд ашигтай гэрээ хийх юм бэ” гэж хэлэхийг хараад нүүр хийх газаргүй болсон шүү. Нөгөөдүүл нь тэр “өгөөш”-ийг нь хэр лав үмхсэнийг мэдэхгүй л дээ. Сургаар сонсох биш, нүүр нүүрээ харалцаж байгаад нүд цавчилгүй хэлсэн болохоор нэг, хоёрт ч гэсэн тиймэрхүү итгэл үнэмшил төрсөн л байлгүй. “Том байшинтай хэрнээ жижиг гэр бүлтэй, өргөн мэдлэгтэй гэх боловч өчүүхэн бодолтой” ийм хүмүүс улс төрд “мораль” гэдэг зүйлийг үгүй болгож байна. УИХ-ын гишүүн чуулганы танхимд хэлсэн үгнийхээ хариуцлагыг хүлээдэггүй гэхэд хэвлэл мэдээллийн өмнө хэлсэн үгнийхээ хариуцлагыг хүлээдэг байх ёстой. Тэр ч гэсэн бас л улстөрчдөд байх ёстой “мораль” шүү, эрхэм спикер ээ…

Б.СЭМҮҮН