Юань дэлхийн нөөц валют болохоор зүтгэж байна хэмээн Бээжин баярлана. Гэхдээ тус улсыг зах зээлийн жамаараа яваа чөлөөт эдийн засгийн харилцаанд хөндлөнгөөс оролцож хөл дээрээ боссон болохоор валютынх нь тогтвортой байдалд итгэж болохгүй гэж шүүмжлэгсэд бас олон. Нэг талаас олон улсын харилцааны гол тоглогч болох сонирхол, нөгөө та­лаас юанийг ам.доллараас хараат бусаар оршин тогтнох боломжийг нь хангах зо­рилгын үүднээс Хятадын бод­лого боловсруулагчид нэ­лээд зүйлийг хийж байгаа аж. Эхний ээлжинд улс орнуудын худалдаанд юанийг ашиглах явдал хамгийн чухал болжээ.

Хятадын Засгийн газар улс орныхоо эдийн засгийг дэлхийн нөөц валютаас бага хамааралтай байлгахыг зорих болсон гэж дээр дурьдсан. Олон улсын мөнгө, санхүүгийн тогтолцоо тогтворгүй байгаа учраас ийм алхам хийж байна гэдгээ тус улсын төв банкны төлөөлөгчид мэдэгдсэн юм. Хятадын Ардын банкны дэд захирал Жин Жонся гадаад худалдаагаа юаниар хийснээр эрсдэлээс сэргийлж чадна гэжээ. Энэ нь олон улсын санхүүгийн харилцаанд юа­нийн ач холбогдол, үр нө­лөөг сайжруулах, цаашлаад дэлхийн нөөц валют болгохыг зорьж буй оролдлого хэмээн зарим ажиглагч тайлбарласан юм. Олон улсын мөнгөний тогтолцоо цөөн хэдхэн нөөц валютаас бүрддэг. Гэтэл ам.доллар сүүлийн гурван сарын турш ханш нь буурч байгаа. АНУ-ын төв банк болох Холбооны нөөцийн сан Засгийн газрынхаа бон­­дыг худалдан авахын тулд 600 тэрбум ам.доллар тө­сөвлөснөөс ханш нь улам суларсан. Хятадын эрх ба­ригчид үүнд дургүйцэж байгаагаа удаа дараа илэр­хийлсэн юм. Бүс нутгийн орнуудынхаа өрийн хямралаас болж евро ганхсан. Тэгэхээр юанийг нөөц валют болгохгүй юм аа гэхэд олон улсын худалдаанд өргөнөөр ашиглах хэрэгтэй хэмээн Хятадын бодлого боловсруулагчид хө­рөнгө оруулагчдыг ятгаж бай­на. Тэд зөвхөн ятгаад зогс­сонгүй. Хил дамнасан худалдааг юаниар хийгээд эхэлжээ. Өнгөрсөн есдүгээр сарын эцэс гэхэд Хятадын компаниуд дэлхийн 43 оронтой 197.1 тэрбум юаниар худалдаа хийсэн аж.

Зарим шинжээчийн үзэж байгаагаар ирэх таван жилд олон улсын худалдааны дор хаяж 10 хувь нь юаниар хийгдэх юм. Өмнөд Азийн томоохон банкуудын нэг “DBS”-ийн шинжээч Андрью Ниг “Хятадын Засгийн га­зар юанийн ач холбогдлыг нэмэхийн тулд сүүлийн хэдэн сар идэвхитэй хөдөлж байгаа. Энэ эрчээрээ явбал дээрх таамаглал бодит биелэхгүй гэх газаргүй” гэжээ.

Саяхан Орос, Хятадын хооронд хийгдэх худалдааг юань, рублиэр хийх болсон билээ. Тэд ам.долларыг ашиг­лахаас татгалзжээ. Ингэ­хийн тулд юанийг зөвхөн ам.доллараар бус рублиэр хөрвүүлэхээр болсон байна. ОХУ-аас гадна Турктэй хийх худалдаанд юанийг хэрэглэж магадгүй байгаа юм. Туркийн өдөр тутмын “Hьrriyet” со­нинд энэ талаар мэдээлжээ. Гэхдээ “BNY Mellon” банкны Ази, Номхон далайн бүс нутаг дахь салбар хариуцсан захирал Ричард Брауны үзэж байгаагаар юанийн ху­далдаа нь нэлээд түвэгтэй юм. Хэдийгээр Хятадын Зас­гийн газар Азийн бусад оронтой юаниар худалдаа хийх сонирхолтой байгаагаа илэрхийлж, түүнийгээ бо­дит болгож байгаа боловч ам.доллараас бүрэн утгаараа татгалзаж чадахгүй нь ойл­гомжтой. Сүүлийн үед Хятад, Турк улсын худалдаанд юа­нийг ашиглах  асуудал дээр бараг санал нэгдээд байгаа аж. Гэхдээ валют арилжааны тал дээр тохиролцоонд хүрч хараахан чадаагүй байна. Туркийн хувьд геополитикийн таатай байрлалаасаа болж сүүлийн үед бүс нутаг дахь ач холбогдол нь эрчимтэй нэмэгдэж байгаа орон. Тус улсын нутаг дэвсгэрээр дам­жин тээвэрлэх газрын тосны хоолой байгуулах явц одоо ид өрнөж байгаа билээ.

Дээр дурьдсанчлан Хята­дын төлөөлөгчид Туркээс гадна ОХУ-тай юань, рублиэр худалдаа хийх болсноо энэ сарын 22-нд мэдэгдсэн. ОХУ-ын Ерөнхий сайд Владимир Путин өнгөрсөн долоо хоногт энэ талаар ярьсан байна. “Эдийн засгаараа дэлхийд тэргүүлж буй тус хоёр орны хувьд ирэх сараас эхлэн до­тоодын валютаа худалдаанд ашиглахаар болсон. Энэ бол харилцан хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэх сайхан боломж” хэмээн тэрбээр онцолсон байх юм. Оросын төв банкны дэд тэргүүн Алексей Улюкаев “Хятадын юань иймэрхүү мая­гаар хөрвөх чадвараа сайжруулаад байх юм бол удахгүй дэлхийн нөөц валют болно” хэмээн онцолжээ. Дашрамд дурьдахад, Оросын төв банк Канад, Австрали долларыг их хэмжээгээр нөөцлөх болсон. Энэ нь ам.долларын эрсдэлээс сэр­гийлж буй алхам хэмээн албаны хүмүүс тайлбарласан байна.

Ер нь сүүлийн үед олон улсад, тэр дундаа ялангуяа Азийн орнууд юанийг гадаад худалдаандаа хэрэглэх со­нирхол их ажиглагдаж байгаа. Тухайлбал, Тайландын Ерөн­хий сайд Абхисит Вэжжажива Азийн хөгжлийн банкинд гаргасан мэдэгдэлдээ энэ талаар дурьджээ. Тэрбээр бүс нутаг дахь худалдаанд ам.долларыг биш юанийг хэрэглэх нь зүйтэй гэсэн байна. Энэ талаар “Thai” мэдээллийн агентлаг мэдээлсэн юм. А.Вэжжажива “Хятадын хувьд юанийг ам.доллараас уяхаа больж, ханшийг нь сулруулах хэрэгтэй байгаа нь зүйн хэрэг юм. Гэхдээ тус улсын эдийн засгийн өсөлт, тогтвортой байдал зэрэг нь юанийг баталгаатай болгож байна” гэжээ.

Ямартай ч юанийн хүч нөлөө өссөөр байна. Ам.дол­лар, еврогийн тогтвогүй бай­дал нь үүнд нөлөөлөх нэг хүчин зүйл болж байгаа юм.

Т.ЭЛИСА