Монголбанкнаас ирэх оны төсвийг Сангийн сайдын өр­гөн барьсан хувилбараар  ба­талвал инфляци 12-20 хувьд хүрч хэцүү байдалд орно хэмээн УИХ-ын гишүүдэд сануулсан. Дээрх дүгнэлтийг төсвийн тө­сөлд хийсэн судалгаагаар ба­талснаа Дэл­хийн Банкнаас өчигдөр танил­цууллаа. Төс­вийн төсөл энэ хэвээрээ бат­лагдвал Монголд  санхүү, эдийн засгийн хямрал дахин гарахыг тус банкнаас ба­талж байна.

Төсвийг тэлэх бодлого ба­римталж, экспортоос олохоор тооцож буй орлогыг ард иргэдэд бэлэн мөнгөөр буцааж олгох нь эдийн засаг дахь цалин хөлс, үнийн дарамтыг өсгөж, төгрөгийн бодит ханш чангарна хэмээн таамаглаж байна. Үүнээс болж ирэх оны эцэст инфляци одоогийн түвш­нээс дор хаяж 15 хувь нэмэгдэх аж. Харин төгрөгийн бодит хан­шийн чангаралт нь уул уур­­хайн салбараас бусад олон ул­сын худалдаанд гарах бо­ломж­той салбарын өрсөлдөх чад­варт сөргөөр нөлөөлөх тоо­цоо гарчээ. Тухайлбал хө­дөө аж ахуй болон боловс­руу­лах үйлдвэрүүд, тэдний бү­тээгдэхүүнийг нь дэлхийн зах зээлд борлуулдаг бусад сал­барууд эдийн засгийн хямралд хамгийн түрүүнд нэрвэгдэх дүр зураг гарчээ. Эдгээр сал­бар нь дотоодын түүхий эдийн үнэ өртөг нэмэгдэхэд эцсийн бүтээгдэхүүнийхээ үнийг өсгөх боломжгүй учир үйл ажиллагаа нь хумигдан тэр үед дэлхийд гарах гарцгүй бо­лохыг мөн са­нуулж байна.

Үүнээс гадна Монгол Ул­сыг өмнө гаргасан хуу­лийнхаа эсрэг үйлдэл хийдэг нь энэ удаагийн Төсвийн ту­хай хуулийн төслийг хэрхэн бо­ловсруулснаас харагдаж бай­гааг энэ үеэр онцолж бай­сан. Үүнийгээ ирэх жилийн төс­вийн төсөл нь өнгөрсөн хавар батлагдсан Төсвийн Тогт­вортой Байдлын тухай хуульд заасан макро эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах, инфляцийг тогтоон ба­рих зэрэг зарчмуудтай зөр­чил­дөж байгаагаар тайл­барлаж байлаа.  Харин Төс­вийн тогтвортой байдлын ту­хай хуулийн дагуу төсвийн тодорхой бодлого, удирд­лагын зарчмууд хангаг­даж байх ёстой аж. Ирэх жи­лийн төсөв нь өнгөрсөн зун УИХ-аас баталсан Төсвийн дунд хугацааны мэдэгдэлтэй /ТДХМ / нийцсэн байх учир­тай. Гэтэл 2011 оны төс­вийн төсөл нь ТДХМ-д тус­га­сан удирдамжаас зөрсөн үзүү­лэлттэй гарсныг хоёр шалт­гаанаар тайлбарлав.

Нэгдүгээрт, 2011 онд төс­вийн нийт алдагдлыг ДНБ-ий 8.6 хувьтай тэнцүү байхаар тө­лөвлөсөн нь ТДХМ-д төс­вийн алдагдлын дээд хяз­гаар таван хувь байна гэж заа­сантай зөрчилдсөн. Энэ нь ОУВС-гийн төсвийн нийт тэн­цэл 2010 онд 2.2 хувийн ал­даг­далтай гарна гэсэн урьд­чилсан тооцооноос огцом мууд­сан үзүүлэлт болжээ. Мөн ирэх онд төсвийн алдаг­дал ийм өндөр түвшинд гар­сан нь 2013 онд төсвийг хоёр хувийн алдагдалтай болгохын тулд 2012 онд огцом буулгах шаардлагыг бий болгох талтай.  Гэсэн ч сонгуулийн жилд төс­вийн зарлагыг огцом багасгана гэдэг худлаа учир ямар ч ба­римжаагүй төсөл болсон гэж шүүмжлэлтэй хандаж бай­гаа аж.   Хоёрдугаарт, төсвийн төсөлд тусгасан орлого, зар­лагын аль аль нь ТДХМ-ийн суурь хувилбарт заасан үзүү­лэлтүүдээс хамаагүй өн­дөр гарчээ. Төсвийн төсөлд зар­лагыг ДНБ-ий 50.5 хувьд хүргэсэн нь ТДХМ-ийн 40.4 хувиас үлэмж өндөр үзүү­лэлт болсон бол орлогыг тоо­цохдоо нэмүү өртгийн тат­вар, нийгмийн даатгалын шимт­гэл, онцгой албан татвар, нөөц ашигласны төлбөр зэрэг тат­варын орлогыг өндрөөр тө­сөвлөсөн нь орлогыг хийм­лээр өс­гөсөн гэсэн дүгнэлтэд хүрчээ.

Р.САРАНГОО