-Иргэний нийг­мийн 30 байгуул­лага нэгдэж санамж би­чиг гаргасан гэсэн. Үүнийхээ тухай ярих­гүй юу?

-“Иргэдийн Альянс” төв, “Үндэсний Соёмбо” хөдөлгөөн, “Эрс шинэчлэл” хөдөлгөөн хамтраад зөвхөн эд нар ч гэлтгүй иргэний нийгэмийн байгууллагууд нэг талдаа гарч тэмцье гэж шийдсэн. Ингэж иргэний нийгмийн байгууллагууд нь нэгдсэнээр хариуцлагатай уул уурхай, сайн бизнесийг, хариуцлагатай тунгалаг төр цэцэглэнэ гэж үзэн уриалга гаргасан юм. Энэ уриалгыг дэмжиж иргэний нийгмийн 30 байгууллага бидэнтэй нэгдсэн. Дараа нь бид санамж бичигт гарын үсэг зурсан. Эдгээр байгууллагууд бүгд Монгол Улсын тусгаар тогтнол, газар нутгийн бүрэн бүтэн байдал алдагдаж, ард түмний мэдэлд байх баялаг төрийн хяналтаас гарч, байгалийн тэнцэл алдагдаж байна гэдэг дээр санал нэгдсэн. Зөвхөн иргэний нийгмийн байгууллагууд ч биш үндэсний зарим нэг компаниуд бидэнтэй нэгдсэн байгаа. Тэдний хүсэл нь зөв, шударга хамгийн гол нь байгаль орчинд ээлтэй бизнесийг л монголд цэцэглүүлэх явдал. Эдгээр нэгдсэн байгууллагууд энэ сарын 17-нд гарын үсэг зурсан юм. Бидний эцсийн зорилго бол иргэний нийгмийн байгууллага, бизнесийн бүлэг­лэл, төр нь бие, биенээ сон­сож, хэлэлцээрийн ши­рээний ард сууж мар­галдаж, мэтгэлцдэг эрүүл тогтолцоог л бий болгох явдал. Яваандаа төр, биз­несийн байгууллага, иргэ­ний нийгэм гурван талын гэрээ байгуулж болох байх.

-Монгол 999 нэг­дэл танайхтай нэгд­сэн ком­паниудтай адил­хан л зорилготой гэж харагдаад байгаа?

-Монгол 999 бол цэвэр бизнесээр нэгдсэн компаниуд. Яахав, са­нааг нь бол дэмжиж бай­гаа. Бидэнтэй нэгдсэн ком­паниуд хяналт тавих статусаар явах юм. Тэгэхээр чиглэл нь өөр.

-Өмнө нь та бүхэн­тэй адилхан санамж бичиг гаргаад, тэмцээд явж байсан хүмүүс аль нэгэн намд орчихлоо. Та бүхний тэмцэл эдэн шиг замхрахгүй гэсэн баталгаа байгаа юу?

-Харин бид ийм байдалд хүрэхгүйн тулд хууль, эрх зүйн хүрээнд батал­гаажуулах сонирхол байгаа. Гурван талт гэрээ хийлээ гэж үзэхэд Засгийн газрын тогтоол гаргана. Засгийн газрын тогтоол гарна гэдэг нь албан ёсны болно гэсэн үг. Албан ёсны болохоор аймаг, сум орон нутагт ч адил хэрэгжинэ. Жишээлбэл, Хэнтийд ч юм уу, Увсад ч юм уу ашигт малтмалын маргаан гарлаа гэхэд Засгийн газрын тогтоол байгаа учраас иргэний нийгмийн байгууллагууд, нутгийн захиргаа, тухайн компани нэг ширээний ард сууна гэсэн үг. Ийм учраас заавал шүүх гэлгүйгээр өмнө нь асуудлаа шийдэх боломжтой болох юм л даа.

-Оюутолгойн гэрээ батлагдчихлаа. Энэ нөх­цөлд гурван талд яриад нэмэр гарах бо­лов уу, галт тэрэг хө­дөлчихсөн гэж яриад байгаа биз дээ?

-Галт тэргийг зогсоож болдог юм шүү дээ. Галт тэрэг явж байгаад зам­даа эвдэрвэл зогсоод зас­вар хийдэг биз дээ. Оюу­толгойн гэрээ бол галт тэрэгтэй зүйрлэвэл маш их эвдрэлтэй хөдөлсөн “галт тэрэг”. Замдаа тоормос нь гэмтээд, хөдөлгүүрт нь эвдрэл гараад зогсчихож ч магадгүй. УИХ-ын су­далгааны төвийн гарга­сан мэдээллээр бол гучин жилийн дараа монгол улс 300 сая долларын өрөнд ор­но гэсэн судалгаа гарсан байгаа.Тиймээс энэ гэрээг засах ёстой. Юуг нь засах ёстой вэ гэвэл УИХ-ын 40, 50 дугаар тогтоолыг засах ёстой. Мөн дээр нь үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, байгаль орчны эвдрэлээс хамгаалах бодлогыг хэрэг­жүүлэх ёстой. Энэ бүхэн гурван талт хэлэлцээрээс л харагдана шүү дээ. Удахгүй 2012 оны сонгууль болно. Сонгуулиас өмнө оюутолгойн гэрээгээ засахгүй бол энэ хоёр нам дахин сонгуульд ялах магадлал нь багасана гэдэгт итгэлтэй байгаа.

-Та бүхэн Оюу­толгойн гэрээ батлаг­дахаас өмнө энэ ту­хай ярьж, хэлж бай­сан. Гэтэл гэрээ бат­лагдчихсан. Та бүхнийг тэмцэх гэж оролдох болгонд галт тэрэг явахгүй зогсчихвол яах вэ?

-Бид зогсооно гэж яриа­гүй. Сайжруулаад цааш нь явуулъя л гэж ярьж байгаа шүү дээ. Оюутолгойн гэрээ сайжрах ёстой. Монгол Улсын хуулиас дээгүүр үйлчилдэг гэрээ яавч байж таарахгүй. Биднийх шиг ийм байдалд орсон улс гүрэн олон улсын аль ч шүүхээр орсон гэрээ тэгш биш гэдэг нь батлагдана. Арбитрын шүүх гэж бид­нийг айлгаад байгаа биз дээ. Уг нь арбитрын шүү­хээс бид айх учиргүй юм. Энэ чинь өөрөө хоёр тал ярилцаж шийддэг олон улсын сайн дурын үйл ажиллагаа шүү дээ.

-Засгийн газрын урил­гаар болон хувиа­раа ирсэн гадны эрдэмтэд танай ирээ­дүй гэрэлтэй байна. Оюутолгойн гэрээ сайн гэрээ гээд байгаа?

-Уул уурхай, ашигт малтмалтай холбоо бүхий магнатуудын сүлжээ бол тухайн улсын Засгийн газарт нь байгаа хүмүүсийг худалдаад авчихдаг. Ялан­гуяа хүнд суртал, авлига, хээл хахууль давамгайлсан төртэй газарт бол бүр илүү. Гадныхан олон нийтийн тархийг угаах аргаа сайн мэднэ. Олон улсын хамтийн нийгэмлэгийн бай­гууллагуудын нэг хэсэг нь хөгжил буурай орныг хөл дээр нь босгоё гэдэг санаатай байдаг бол нэг хэсэг нь ардчилал гэ­дэг сайхан үгээр хуурч байгаад баялагыг нь муу хууль дээр суурилсан гэрээ хийж байгаад аваад гарах санаатай байдаг. Гадныханы ярьж байгаа бүх зүйл бодит байдалтай нийцэх албагүй. Танай ирээдүй гэрэл, гэгээтэй сайхан байна гэж  байгаа хүн өөрөө ямар зорилготой хүн бэ, гэдэг нь танигдчихаж байна л даа.

-Тэгвэл бид яах ёстой вэ. Манайх шиг хөгжиж буй орон ямар ч туслалцаагүй ганцаараа хүчрэх үү?

-Ганцаараа гэдгийг их олон талаас нь тайлбарлаж болно шүү дээ. Монгол улс ганцаараа, Фрийдланд ч бас ганцаараа. Гэхдээ энэ нөхөр ямар аргаар Оюутолгойн гэрээг эзэмших, ашиглах болчихоод, ямар аргаар мөнгө босгоод байна вэ, гэдэг бол өөр асуудал шүү дээ. Монгол улс өөрийнхөө төсвийн хөрөнгөөр хайж олсон эд баялагыг үнэлээд, үнэлсэн эд баялагаа дэл­хийн зах зээл дээр хувь­цаа гаргадаг ч юм уу, ийм байдлаар ажилласан бол Монголын ард түмэн 100 хувь Тавантолгойгоос ашиг олж чадах л бай­сан. Харамсалтай нь Тавантолгойгоос хүртэх хувь нь ийм биш. Эрдэнэт ч одоо ийм байдалд байгаа. Оюунтолгойн ба­раг 93 хувь нь “Айвенхоу Майнз”-ын гарт оччих л үр дүнтэй байгаа шүү дээ. Ийм байдалд хүргэсэн нь манай төрд ажиллаж байгаа хүмүүсийн арчаагүй байдал, хээл хахуульд өртсөн байгааг харуулж байна. Энэ нөхдүүдийн хийсэн ажил нь л үүнийг нотлоод байна шүү дээ.

-Нэгэнт авилагад иддэгдчихсэн юм бол ярьж хэлэлцэж, та бүхний санамж бич­гийг хүлээж авах бо­лов уу?

-Тэд нар хүлээж авахгүй байх гэж бодож байна. Тэд хүлээж авсан ч цаг хугацаа хожих байдлаар л ажиллах болов уу гэж би хувьдаа сэжиглэж байгаа. Гэхдээ яахав үзье. Хэрвээ эд нар хүлээж авахгүй бол 2012 оны сонгуулийн өмнө ард түмэнд мэдээлэл өгнө. Тэгээд л иргэд өөрсдийнхөө сонголтыг хийг.

-Яагаад заавал сон­­­­гуулиар гэж, өмнө нь байж болохгүй гэж үү?

-Тэгэхээр бид өнөөдөр ард түмний өмнөөс хар бор ажлыг нь хийж, эцсийн үр дүнг ард түмэн л гаргах ёстой. Ардчилсан нийгэмд ард түмэн шууд оролцож болох зүйл нь  сонгууль юм шүү дээ. Тиймээс ард түмэн зөв сонголт хийх байх.
-Засгийн газарт са­намж бичгээ өгсөн үү?

-Үгүй. Бид нар гэрээний төслийг сайжруулах тал дээр ажиллаж байна. Сайн ярилцаж байж өгөх нь зүйтэй.

-Өөр хөндлөгийн ямар нэгэн байгуул­лага танайх­тай хам­тарч ажиллаж байгаа юу?

-Зуучлагчийн үүргээр Үйлдвэрчний эвлэлийг урьж ажиллуулна. Үйлд­вэрч­ний эвлэл бол олон улсын гэрээ болон хууль эрх зүйн хүрээнд ажилладаг, эрхтэй байгууллага шүү дээ. Тэр журмын дагуу л ажиллана. Гэхдээ шийдвэр гарах төвшинд ажиллахгүй зөвхөн зуучлагчийн үүр­гийг л гүйцэтгэнэ.

-Тэгээд энэ нь… өм­нөх тэмцэлүүдээс илүү гэж ойлгож болох уу?

-Зүгээр гудамжинд тэм­цээд, өлсөөд, жагсаад, санамж бичиг хаячихаад явах биш нэг үгээр хэлбэл зууралдсан байдалтайгаар л ажиллана гэсэн үг. Их ч бай, бага ч бай ямар нэгэн үр дүн заавал гарах ёстой. Бүр стратегийн ач холбогдолтой үр дүн ч гарч магадгүй.