О.ЧУЛУУНБАТ: ИРГЭНИЙ ХУУЛЬ ДАХЬ ЗОХИЦУУЛАЛТЫГ ХАССАНААС БОЛЖ МУУ ЗЭЭЛ ИХЭССЭН

-Би өөрөө санхүүгийн мэргэжилтэй хүн болохоор банк санхүүтэй холбоотой нэгэн хуулийн зохицуулалтыг зайлшгүй эргэн харах хэрэгтэй гэж боддог. Манай банкууд дээр муу зээлийн хэмжээ нэмэгдээд байгаа. Гол шалтгаан нь зээлээ төлж чадахааргүй болсон тохиолдолд зээлийн барьцааг шүүхийн шийдвэргүйгээр шууд борлуулаад зээлийг нь төлүүлдэг хуулийн зохицуулалтыг авчихсанд байгаа юм. 2004 он хүртэл тухайн зохицуулалт үйлчилж байсан. Тэр үед хангалтгүй зээлийн хэмжээ эрс бага байсан. Гэтэл Иргэний хууль батлагдан энэхүү зохицуулалтыг нь болиулчихсан. Үүнээс болж зээлээ эргэн төлөхгүйгээс шүүхэд хэрэг нь хэдэн жил дамжин явдаг болсон. Үүнийг өөрчлөн дэлхийн стандартад нийцүүлэх ёстой. Бусад оронд зээлээ төлөөгүй бол хүний хадгаламжийг луйвардсан хэмээн үздэг. Үүнийг буцаан өөрчлөхөд зээлүүд төлөгдөх болно. Зээл төлөгдөнө гэдэг иргэдийн хадгаламж аюулгүй байна гэсэн үг.

Ц.СЭДВАНЧИГ: ХУУЛИАР АЖЛЫН ДАВХАРДЛЫГ БИЙ БОЛГОСОН

-Хууль батална гэдэг нь хуулийн хэрэгжилтийг эргэн харалгүйгээр орхино гэсэн зүйл биш. Нийгмийн шаардлага, цаг­ үетэйгээ зохицоод хуулийг өөрчлөх шаард­лага гарч ирсэн тохиолдолд ямар ч хуульд өөрч­лөлт орж болно л доо. Онцолж асууж бай­­гаа тул нэг хуулийн талаар хэлмээр бай­­на. Энэ УИХ Засгийн газрын Ерөнхий сай­дыг томилоод Засгийн газрын бүтцийн асууд­лаар хууль батлан гаргасан. Энэ хуу­лийг эргэн харах шаардлагатай. Яагаад гэ­вэл энэ хуулиар тогтоосон бүтэц төсвийн урс­гал зардлыг өсгөж байгаа. Мөн ажлын дав­хардлыг бий болгосон. Нэг ажлыг төрийн хоёр гурван яам агентлаг хариуцаж байна. Үүн­тэй холбоотой орон тооны давхардал үүс­дэг. Баялаг бүтээдэггүй, ажлын байр нэмэг­­­дүүлдэг төрийн байгууллагын албан хаагч­дыг нэмээд байвал төсөвт маш их ачаа­лал өгдөг.

-Хэрхэн бүтцийг задлах вэ, хууль тог­тоог­чид алдаагаа хэзээ засах боломжтой вэ?

-Энэ бүтцийн асуудлыг Засгийн газар өө­рөө оруулж ирэх хэрэгтэй. Төсвийн хуу­лийн хэлэлцүүлэгтэй холбоотойгоор орон тооны зардлыг заавал оруулж ирэх ёстой. Саяхан хуралдсан Төсвийн байнгын хороо­ны хуралдаан дээр ч энэ тухай яри­лаа. Зөвхөн жижиг, дунд үйлдвэрийн асууд­лыг хариуцдаг хоёр, гурван газар байна. Хуу­лиар Жижиг дунд үйлдвэрийн газар гэж бүтэц Хөдөө аж ахуйн яаман дээр бай­даг. Гэтэл Сангийн яаманд Жижиг, дунд үйлд­­­­­­­вэрийн төсөл хэрэгжүүлэх алба гээд бас нэг газар бий. Нийгмийн хамгаалал, хө­дөл­мөрийн яаманд Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэм­жих сан гэх дээрх асуудалтай холбоотой үйл ажиллагаа явуулдаг газар бас бай­на. Нэгдсэн бодлогоор хэрэгжүүлэх болом­жтой зүйлийг ингээд тарамдуулаад байж болохгүй биз дээ. Өөр ямар хуулийг хэлж болохоор байна.

-Хууль батлагдсаны улмаас бий бол­сон алдаа дутагдал, хохирлын талаар тоо­­­­­­­­цоо гаргах боломжтой болов уу. Өөр ямар хуулийг засах хэрэгтэй байна?

-Мөн Арилжааны банкинд буй хадга­ламжид баталгаа гаргасан хуулийг бас хэлж болно. Энэ хуулиар ямар хадгаламжид ба­тал­­гаа гаргах тухай хязгаарыг оруулах ёс­той байсан. Бүх л асуудлыг төр үүрч байх нь буруу. Энэ хууль батлагдсанаар Анод бан­кин дээр гарсан хохирлыг төр гаргахаар бол­сон. Анод, Зоос банк дампуурахад ту­хайн банканд байршиж байсан иргэдийн хохи­­рол төрд ирсэн. Зоос банкинд 100 тэр­бум төгрөгийн бонд гаргасан, Анод бан­кинд 150 орчим тэрбум төгрөг гэж байна. Ингэхээр 250 тэрбум төгрөгийн асуудал яригдаж байна даа. Цаашид ч юу гарч ирэхийг үгүйсгэхгүй.

Г.БАЯРСАЙХАН: ЦААСАН ДЭЭР Л БУУСНААС БИШ

ЭДИЙН ЗАСАГТ ТҮЛХЭЦ БОЛОХГҮЙ БАЙНА

-Гол, мөрний урсац бүрэлдэх эх, ус­ны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийн хэрэг­жилт тун тааруу байгаа. Ер нь хэрэгжиж ч эхлээгүй. Үүнийг хэрэгжүүлэх яам, агент­лагууд үүнд санал санаачлагатай орол­цох хэрэгтэй. Уул уурхайнхны лоббины улмаас ийм байдалд орсон. Үйлдвэрлэл, технологийн паркийн эрх зүйн байдлын тухай хууль гээд бас нэг хууль байна. Зүгээр цаа­сан дээр л бууснаас биш эдийн засагт түл­­хэц болох хууль болж чадаагүй. Одоо ту­хайн хуулийн үйлчлэлд хамаарагдсан уул уурхайн компаниуд ихээхэн хэмжээний нө­хөн олговор нэхэж байна. Үүнийх нь хариуд Монголын төр ухагдаж, эвдэгдсэн байгалийг нөхөн сэргээх мөнгийг нэхэх хэрэгтэй.

Р.РАШ: АЖЛЫН ҮЗҮҮЛЭЛТ ХӨӨЖ

ХУУЛЬ САНААЧЛААД БАЙНА УУ ДАА?

-Хууль бол амьдралын явцад засагддаг. Нөгөө талаар хуулийг хэрэгжүүлэх ажлыг дутуу гүйцэтгээд үүнээс нь үүдэн хуулийг муучлах, цоорхойтой гэх яриа гардаг. Үүнийгээ нөхөж оёж сэлбэх хэрэгтэй хэмээн дахин гар хүрдэгтэй холбоотой яриа юм. Сүүлийн үед ихэнх хуульд найруулга, нэмэлт өөрчлөлт хийнэ гээд л орж ирэх болсон. Түүнийг нь харахад заримдаа үнэхээр засч сайжруулах ч зүйл байна. Ингээд л үстэй дээлнээс бөөс түүж байгаа юм шиг л оролдоод байгаа юм. Зарим нэг хууль маань яам, Засгийн газрын ажлын үзүүлэлт байдлаар, хэр их хууль санаачилсан гэдэгт ач холбогдол өгсөн байдлаар орж ирээд байна уу гэх хардлага төрөөд байна. Хуулийн төслүүд орж ирэхдээ л шүүмжлэлтэй хамт орж ирж байна. Хөдөлмөр эрхлэлтийн тухай өөрчлөлтийг улс амьтан их шүүмжилж байна. Гадаадын иргэдийн ажил эрхлэлтийн асуудлаар мөн өргөн шүүмжлэл гарсан. Хот суурин газрын усан хангамж, ариутгалын тухай хуулийн төсөл ч шүүмжлэгдэж л байсан. Хамгийн сүүлд гэхэд л чуулганаар хэлэлцэхээр болсон Орон сууцны тухай хуулийг харвал үзэл баримтлал гэхээр сүрхий зүйл ч харагдахгүй байна. Энэ байранд хүн амьдарч болохгүй гэсэн нотолгоо гаргуулж аваад л дараагаар нь дотор нь байх оршин суугчдын талаар хэрхэх талаар нарийн тодорхой зүйлгүйгээр л нүүлгэх тухай заасан. Ийм түүхий юмнуудыг УИХ буцааж байх хэрэгтэй. Цаана нь талцах маягийн юм байна. Ардчилсан нам Орон сууцны хуулийг заавал гаргана гээд зүтгэвэл хувьсгалт нам Гандигийн хуулийг гаргана гээд зүтгэх хэрэг үү. Төрийн хуулийг иймэрхүү байдлаар гаргаж болохгүй.

Б.Энхмандах