МУИС-ийн багш доктор, Уурхайн инженер-эдийн засагч  С.Авирмэдтэй ярилцлаа.

-Эрдэс баялгийн зөв­лөлүүийн гишүүдийн 90-ээд хувийн саналаар Оюу­толгойн ордыг ашиг­л­ах Техник эдийн засгийн үндэслэлийг “завсар­тай­гаар хүлээн авах” шийд гаргалаа. Энэ тал дээр таны байр суурийг сон­сох гэсэн юм?
-Товчоор хэлэх юм бол “дээрээс өгсөн үүрэг даал­га­вар”-ыг энэ зөв­лөлийн гишүүд сайн бие­лүүллээ гэж ойлгож бай­на. Энэ үүрэг даалгаврыг хөрөнгө оруулалтын гэ­рээ хийх үүрэг өгсөн С.Баяр, түүний гар хөл болсон Д.Зоригт нарын  үйлдэл гэж бодож байна. Энэ бол үндсэндээ Мон­голын ард түмэнд ноогд­сон асар их баялгийг “Айвен­хоу майнз” ком­па­ниар зуучлуулж, өмнөд хөр­шийн эдийн засгийг хөг­жүүлэх  боломжийг олго­лоо. Энэ ТЭЗҮ сайшаагд­са­наар өнгөрсөн оны арав­­дугаар сарын 6-нд батлагд­сан хөрөнгө оруу­лалтын гэрээ хүчин төгөл­дөр бо­лох нөхцөл бүрд­лээ. Энэ гэрээ хүчин тө­гөл­дөр болсноо­роо Оюу­толгойн асар их баял­гийг Монголын ар түмэн биш харийнхан  хүр­тэх нөх­цөл бүрэн боломж­той бол­лоо. Нөгөө талаас  Монго­лын ард түмэн өнөө­гийн ядуу амьдрах нөхцөл олон ар­ван жилээр үргэлж­лэх болоод байх шиг бай­на.  Хэдийгээр ТЭЗҮ-ийг зас­вартайгаар  гэсэн тодот­­голтой боловч хүлээн ав­сан гэдэг “Айвенхоу майнз”-ын талд шийд гар­лаа гэж бодож байна.

-Яагаад… Өмнө яриг­даж байсан алдаа ду­тагд­лыг засаагүй бай­на гэж үү?

-ТЭЗҮ-ийн алдаа ду­та­гдалыг засах нь бай­тугай Монгол Улсын хуу­лийг ноцтой зөрчсөн  ба­римт байна. “Айвенхоу майнз” компани өнгөрсөн оны зургадугаар сарын 23-нд ТЭЗҮ-ийг оруулсан байдаг. Гэтэл Ашигт малт­малын хуулиар дээд тал нь зур­гаан сарын хуга­цаанд энэ бичиг баримтыг хэлэлцэж шийдвэр гаргах ёстой. Гэтэл өнгөрсөн оны арван­хоёрдугаар са­рын16-нд оруулсан бо­ловч дөрвөн ноцтой ал­дааг Эрдэс баял­гийн зөв­лөлийн хурал­даа­наас ил­рүүлэн буцаасан. Мөн УИХ-ын ажлын хэс­гээс хоёрдугаар сарын сүүл­чээс найман зүйлийн ал­даа дутагдлыг засч зал­руулахыг хүссэн боловч энэ бүхнийг үл тоом­сор­лож залруулга хийсэнгүй. Жилийн өмнө хийсэн тоо­цоо судал­гаа­гаар бараг тэр хэвээр нь өнөөдөр хэлэлцүүллээ.  Энэ нь Монгол Улсын эрх бүхий байгууллага, эр­дэмт­дийн санаа бодлыг үл тоом­сорлон дором­жил­сон  үйл­дэл гэж үзэж байна.

-Усны нөөцийн асууд­­лын талаар ямар бодолтой байна?

-Үйлдвэр өндөр хүч чадлаар ажиллах үед ус­ны нөөц хүрэлцэхгүй гэ­сэн дүг­нэлтийг “Айванхоу майнз” өөрсдөө ч зөв­шөөрч байгаа. Гэтэл энэ хувилбараар ТЭЗҮ-ийг хүлээгээд авчих­лаа. Ма­най улсын Усны хэрэг эрх­лэх газар ч гэсэн “Ай­ван­хоу майнз”-тай хуй­валд­чихав уу даа гэсэн хардлага төрж байна.  

-Яагаад?

-Усны хэрэг эрхлэх газраас Сосорбарам гэ­дэг даргын гарын үсэгтэй  ус­ны нөөц хүрэлцэнэ гэсэн утгатай бичиг ирсэн бай­на.  Үүнийг би үндэс­лэл­тэй баримт гэж үзэхгүй байна.

-Нөөцийн  асуудал нэлээд маргаантай байсан?

-Нийт 45 сая нөөц бая­лаг тооцоологдсоноос 25 саяыг нь  авах нэрийд­лийн дор, 30 жилийн хуга­ц­аанд хамгийн өндөр ча­нар­тай сор болсон хэс­гийг нь сорчилж, цөлмөж авах гэж байна гэсэн бид­ний хард­лага ч өнөөдөр нотлогд­лоо. Нөгөө талаас 5,7 сая тооноор  нөөцийг нэмсэн гэх боловч энэ бас л үндэслэл байхгүй бай­лаа. Үлдсэн 15 сая орчим зэсийн нөөц баялгийг авах уу, хаях уу гэдэг ч бас тодорхойгүй байна.  Ойрын таван жил хүртэлх хугацаанд тодотгох юм гэнэ.

-Өөр ямар ноцтой учир дутагдал байна вэ?

-Эрдэнэтээс долоо да­хин илүү нөөцтэй, 40 Бо­роо шиг алттай, Асгатын ор­доос хоёр дахин илүү мөн­гө­ний нөөцтэй  энэ ордоос авах үр ашиг нь Эрдэнэтийн жилийн аш­гаас бага байна гээд бод доо.

-Тэгэхээр монгол­чууд хамаг баялгаа өнөө­дөр зүгээр бэлэг­лэлээ  гэж ойлгож болох нь ээ?

-Энэ ТЭЗҮ шийд энэ хэвээрээ үлдээд, хөрөнгө оруулалтын гэрээ хүчин төгөлдөр болвол, тэгж ойл­гож болно. Одоо ганц аврал бол УИХ-ын нэр бүхий цөөхөн гишүүд т­у­хай­лбал, Ш.Сайхан­сам­буу, Н.Батбаяр,  Э.Мөнх-Очир, Ц.Даваасүрэн нарт л  найдаж байна. Мөн манай иргэдийн идэвхтэй үйл ажиллагаа тэмцлээс ха­маар­на даа.

Б.Анхаа