Агаарын хэм улам доо­шилсон энэ өдрүүдэд гэр хо­рооллын айл өрхүүд жижиг­лэнгийн нүүрсээр өнөө мар­гаашийг зогоож явна. Ма­шин машинаар нь өвлийн түл­шээ базаачих чадалтай нь цөөхөн. Цайз зах дээр нэг шуу­­дай нүүрс 1000 төгрөгийн үнэтэйгээр худалдаалагдаж, хо­тын захад 1200 төгрөгийн ханштай…

Нүүрсний үнийн хэрүүлийн улирал эхэллээ. Жижиглэнгийн нүүрсний үнэ тогтвортой бай­гаа хэдий ч шуудайных нь хэмжээ багасаад байгаа тухай хэрэглэгчид гомдол тавьж байна. Харин  дулааны станцуудыг хан­­гадаг уурхайнууд нүүрс ол­­бор­лож буй зардлаа нөхөж чадахгүй, алдагдалтай ажиллаж байна үнээ нэмье гэсэн гомдлоо холбогдох яамдаа өргөн барьжээ.

Улаанбаатарын гурав, Дархан, Эрдэнэтийн тус бүр нэг дулааны цахилгаан стан­цууд нэг өвөл 4,5 сая тонн нүүрс хэрэглэдэг. Хэрэгцээний хэмжээгээр тухай бүрт нь уур­хайнуудаас нүүрсээ татдаг юм байна. Тэднийг нүүрсээр хангаж, гал таслахгүй байх үүрэгтэйгээр Багануур, Шивээ-Овоо, Шарын голын уурхайнууд ажилладаг. Тэд нэг тонн нүүр­сийг Шивээ-Овоо 13958, Ша­рын гол 22676, Багануур 18190 төгрөгөөр нийлүүлдэг. Энэ үнээр нэг тонн нүүрс гаргах зар­д­лаа нөхөж чадахгүй байгаа тул үнээ Шивээ овоо 16800, Бага­нуур 24 000, Шарын гол 26300 төгрөг болгоё гэсэн санал гаргажээ.

Эрчим хүчний компаниуд төрийнх, тэднийг түүхий эдээр ханган нийлүүлэгч буюу уур­хайнууд ч мөн төрийнх. Аль аль нь суурь үнэ тогтоодог гээд төр гэгч төмөр нүүртэй, бүрэн эрхтэй этгээд цахилгааны ч үнийг, нүүрсний ч үнийг барьчихдаг тогтолцоо өнөөдөр мөрдөгдөж байна. Саяхан нүүрс­ний үнийн талаар удирдах ажилтнууд зөвлөлдөхдөө нүүр­с­­ний үнийг чөлөөлөх боломж­гүйд санал нэгдсэн гэнэ лээ. Үнэ чөлөөлнө гэхээр үнэ өснө гэдэг ойлголтыг халж, нүүрсний үнийг чөлөөлчихвөл яасан юм бэ. Тэрбумаар хэмжигдэх нүүрс­ний нөөцтэй улс юм сан, үнийн талаар баримтлах төрийн бодлого гэж алга. Ямар сайндаа цөөхөн хэдэн уурхайгаа алдагдалтай ажиллуулж, стан­цуудыг ч хасах зардалтай барьж байна. Энэ дашрамд Монголын газар нутгийн дөр­вөн бүсэд дөрвүүлэнд нь нүүрсний арвин их нөөц бай­гаа гэдгийг саная. Зөвхөн Таван­толгойн ордын нүүрсний нөөц 6,7 тэрбум тонн ба 300-400 жил ашиглахуйц. Багануурын уурхай одоогийн байдлаар 300 орчим сая тонн нүүрсний нөөц­тэй. Жилд гурван саяыг олборлодог гээд бодохоор дахин 100 жил ашиглах нөөц юм. Харин дотоодын маань хэрэгцээ ердөө долоон сая тонн.

Нүүрсний үнийг чөлөөлж, өрсөлдөөний хуулиар хямд үнээр нүүрсний хэрэгцээгээ хан­гах бололцоо манайд бай­на. Нүүрс олборлогчид зөвхөн Багануур, Шарын гол Шивээ-Овоогоор дуусахгүй шүү дээ. Тендерийн хуулиар сон­гон шалгаруулалт явуулж, хамгийн бага үнийн санал ирүүлсэн уурхайг шалгаруулж станцуудын өвлийн түлшийг бэлтгэж яагаад болохгүй гэж вэ. Зах зээлийн хуулиар нүүрсний үнэ буурах бололцоотой. Уур­хай­нууд алдагдалтай ажил­лахгүй байх нөхцөл бүрдэнэ. Төр нүүрсний уурхай болон эрчим хүч үйлдвэрлэгч хоёр салбарын үнийг барина гэж байхаар зөвхөн эрчим хүчний сал­барт дэмжлэг туслалцаа үзүүлж үнэд нь зохицуулалт хийг. Харин нүүрсний үнийг чөлөөлчих.

Б.БЯМБАА