Хүрхэрч буй луу, гэтэж буй бар… Хэдэн оны өмнө Хятад, Хонконгийн жүжигчид ийм нэртэй кинонд тоглосон нь геополитикийн уран зөгнөл байжээ. Хүн амаараа дэлхийд тэргүүлэгч Дундад улс өдгөө үйлдвэрлэл, тех­нологи, цэргийн хүч, хөрөнгө оруулалтаараа бүхнийг айл­гагч их гүрэн болов. Кремль ч Хятадын сүр хүчийг мэхийн хүндэтгэж, шинэ оро­сууд хан үндэстэнтэй най­рамдалт харилцаагаа улам зузаатгахыг хүсэмжилж эхэл­лээ. Москвад Сибириэс Алс дорнод хүртэлх өргөн уудам газар нутаг, бас баял­гийн нөөц бий. Харин Бээ­жин үйлдвэрлэлийн хү­чин чадлаараа сүрийг үзүүлж, армийн генералынх нь хэл­сэн ганц үг Америк тэргүү­тэй их гүрнүүдийг айлгадаг болсон.

Монголчууд Оюу­тол­гой, Таван­толгойн асууд­лаа шийдэж чадахгүй мун­гинаж байх зуур Оросын тэр­бумтнууд хятадуудад “хан­дарч” “Газар зүйн хувьд танай, манай улсын тэг дунд орших Монголын ашигт малтмалын ордуудыг хам­тарч ашиглацгаая” хэмээн ажил хэрэгчээр ятгасан удаатай. Гэвч бүхнийг гартаа оруулсан Дундад улсынхны хувьд оросуудын үг нэг их сонин биш байсан. Учир нь Хятадад бүх зүйл бий. Басхүү хамтрахыг хүсэн хандрагчид ч чамгүй олон. Тиймээс шинэ оросууд, тэр дундаа хөнгөнцагааны магнат Олег Де­рипаска хятадуудаас нааш­тай үг сонсч чадалгүй Хон­конгийн биржээс сэтгэл гун­дуухан буцсан удаатай.

Москва Хятадад дахиад л хайр зарлав. Ерөнхий сайд С.Батболд Америкт айлчилж, Нью-Йоркийн Хөрөнгийн бирж дээр эх орноо “Уул уур­хайн магнат улс” хэмээн бүрт­гүүлчихээд Канадыг зо­рихтой давхцан Хятадад оросуудын десант буулаа. Хамгийн сонирхолтой нь Цагаан хэрэмний наахнатаа зэс, алтны үлэмж их нөөц бүхий Оюу­толгой, кокосжих нүүрс бүхий Тавантолгойн орд бий. Тиймээс ч Кремлийн удирдагч өмнөд хөр­шид хоёр дахь удаагаа албан ёсны айлчлал хийж, эрчим хүчний чиглэлээр хамтран ажиллах со­нирх­лоо илэрхийлсэн нь са­намсаргүй хэрэг биш. Тэр­бээр 2008 оны тавдугаар сард Бээжинд анх айлчилж, гео эдийн засгийн чиглэлээр хамтран ажиллах санал тавин буцаж байснаас нь дүгнэвэл энэ удаад хэлсэн үгнийхээ хариуг албан ёсоор авах гэж ирсэн нь тодорхой. Тэгээд ч Орос, Хятад улс Шанхайн хамтын ажиллагааны бай­гуул­лага хэмээх хүчирхэг нэгдэл дор гар барьцгааж, 2011 онд болох худалдааны дайнд холбоотон болж орол­цох нь гарцаагүй болсон. Ерөн­хийлөгч Д.Медведев ОХУ-ын Ерөнхий сайдын ор­логч Игорь Сечин, Алек­сандр Жуков, Гадаад хэр­гийн сайд Сергей Лавров, Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Эльвира Набиуллина, Эрчим хүчний сайд Сергей Шматко, Хятадтай хил зал­ган оршдог мужуудын ам­бан захирагч нарын хамт Бээжинд хөл тавьсныг “Хоёр орон төрийн дээд хэмжээнд геополитикийн шинэ бодлогоо хамтран тодорхойлох нь” гэж дүгнэхээс өөр аргагүй юм.

Кремлийн удирдагч өм­нө­дийг зорихоос өмнө буюу энэ сарын 23-нд хоёр улсын тэрбумтнууд нэ­гэн тохиролцоог хийсэн. “Газпром” компани Хятадын нефть, хийн үндэсний корпо­рацийнхантай хамтран Оро­сын байгалийн хийг 2015 онд тус улсын зах зээл дээр борлуулахаар шийдэх нь тэр. Товчхондоо, Москва Бе­лорусстай хийн хоолойн асуудлаар өнөөг хүртэл олиг­той ойлголцож чадахгүй бай­гаа бол хятадууд тэдний саналыг маш амархан хү­лээж авав. Орос, Хятад улс ийнхүү байгалийн хийн бизнесээр дэлхийд моно­польчлох нь тодорхой бол­лоо. Бээжин Монголын нүүрс­ний ордод ихээхэн ач хол­богдол өгч байгаа бол оро­суудад уран хэрэгтэй. Учир нь тус улс цөмийн зэвсэгтэй. Тиймээс Монголд төрийн өмчит компани хэмээх статустайгаар байгуулагдсан ч үйл ажиллагаа нь дэн дунтай байгаа “Мон-Атом”-ын “ах” “Росатом”-ын ерөнхийлөгч Сергей Кириенко, Оросын загас агнуурын аж ахуйн дарга Андрей Крайний, Цэ­рэг, техникийн хамтын ажил­лагааны чиглэлээрх хол­бооны албаны тэргүүн Ми­хаил Дмитриев, тэр ч атугай Коммунист намын лидер Геннадий Зюганов Ерөнхийлөгчөө дагалдан Хята­дад очжээ. Приморскийн хяз­гаарын амбан захирагч хүр­тэл тэдний араас онгоц хөлөглөн ниссэнээс харвал, хойд хөршийнхөнд Хятадаас чухал товарищ одоохондоо алга.

ОХУ-ын Ерөнхий сайд В.Путин Д.Медведевийг үүр­­нээсээ ниссэн шувуутай зүйр­­лэн улс төрийн тавцан дахь гол өрсөлдөгчөөрөө хар­даг болсон бол Д.Мед­ведевт бүс нутгууд төдийгүй хилийн чинадад нөлөө бүхий лидер гэдгээ харуулах нь чухал. Тэрбээр В.Путиныг Монакогийн хунтайжтай үдийн зоог барьж, хамтдаа загасч­лах зуур сөрөг хүчнийхнийг өөртөө татаж чадсанаа Орос даяар мэдрүүллээ. Учир нь Либерал ардчилсан нам буюу сөрөг хүчний тэргүүн В.Жириновский Хятадад хийж буй айлчлалынх нь гол PR-ч болов. Этгээд үйлдэл, хурц мэдэгдлүүдээрээ үе, үе дуу­лиан тарьдаг орос эр “Хятад улстай хамтын ажил­лагаагаа хөг­жүүлэх нь геостратегийн чухал ач хол­богдолтой. Д.Медведев тун мэд­рэмжтэй гишгэж байна. Тэр маш зөв алхам хийлээ” хэмээн сэтгүүлчдэд илэн далангүй ярьж байна. Оросын эрх баригчдын өөдөөс са­лаавч өгөх нь энүүхэнд явсан улстөрч Д.Медведевт ийнхүү уярав.

Кремлийн удирдагчийн айлч­лалын багт бидний танил нэгэн эрхэм багтжээ. Тэр бол “Шинэ төмөр зам” төслийг олон улсын багтай хамтран Монголд хэрэгжүүлэх “РЖД”-ийн ерөнхийлөгч В.Якунин. Ха­рин В.Якунины экипажид “Газпром”-ын за­хи­рал Алексей Мил­лер, “Транснефть”-ийн тэр­гүүн Николай Токарев, “Роснефть”-ийн ерөнхийлөгч Эдуард Худайнатов, “Лукойл”-ын босс Вагит Алек­перов, “Сколково” сан­гийн ерөнхийлөгч Виктор Вексельберг нар яваа. Тэд­ний нэр болон компанийн ту­хайд сонсоход л оросууд Хятадад ямар ашиг сонирхлын үүднээс Ерөн­хийлөгчийн хамт очсон нь тодорхой юм. Ноён Виктор Вексельбергийн хувьд, Олег Дерипаскагийн мэдэлд байдаг “Русал”-ын за­рим хувьцааг эзэмшигч “Северсталь”-ын нөлөө бү­хий төлөөлөл билээ. Та­ван­толгойд хөрөнгө оруу­лах хүсэлтэй Оросын кон­сорциумд “Северсталь” групп багтсан. 

Д.Медведевийн туслахын мэ­дэгд­сэнээр, Кремлийн удир­дагч одоогоос нэг жилийн өмнө Хятад дахь Оросын хотод айлчлахаар төлөвлөжээ. Хята­дын тэнгисийн цэргийн бааз байрладаг Шар тэнгис дэх Люйшунь боомт 1898 оноос эхлэн 25 жилийн туршид хойд хөршийнхний мэдэлд байсан юм. Тиймээс түүхийн хуудаснаа Порт-Артур хэмээн тэмдэглэгдсэн аж. Япончууд 1904 оны нэгдүгээр сарын 27-ны шөнө Порт-Артур дахь Оросын хөлөг онгоц руу дайрсны улмаас хоёр улс нэг жилийн туршид дайтаж, олон хүний амь эрсэдсэн билээ. Хожим нь 1945 онд хойд, өмнөд хөршийнхөн энэхүү боомтыг 30 жил хамтран ашиглахаар болсон ч Москва 1955 онд Порт-Артураас цэргээ гаргах шийдвэр гэнэт гаргасан. Тэр цагаас эхлэн Порт-Артур боомтыг хятадууд Люйшунь хэмээн нэрлэх болжээ. Д.Мед­ведев Орос, Японы дайнд оролцогсдын дурсгалд зо­риулсан цогцолборт зочлох нь айлчлалын хөтөлбөрийн гол хэсэг. Тэрбээр Хятадын дарга Ху Жинтаотой хамтран дэлхийн II дайн дууссаны 65 жилийн ойд зориулж, түүх гуйвуулах, нацистуудыг “Баа­тарлаг үйлстэнүүд байсан” хэмээн магтан дуулахын эсрэг мэдэгдэл гаргах нь олон улсын анхаарлыг татаж байна.     

Москва, Бээжин Солон­госын дайны үед хойд Со­лонгосын гол тулах хүч болж байсан удаатай. Дэлхий да­хинаа энэ түүхийг эргэн дур­сах нь ч олонтаа. АНУ, Өмнөд Солонгос улс өнгөрсөн хавар “Чхонан” хөлөг онгоцны сүйрэлд хойд Солонгосыг бу­руутгах үеэр хатагтай Хил­лари Клинтон Бээжинд айлчилж “Солонгосын хойг дахь хурцадмал байдлыг нам­жаахад туслаач” хэмээн Ху Жинтао даргаас хүссэн юм. Тус бүс нутгийн асуудлаар Орос дипломат байр суурьтай байгаа ч Д.Медведевийн айлч­лалын үеэр хэлэлцэх гол сэдвүүдийн тоонд хоёр Солонгос, Ираны цөмийн хөтөлбөр багтжээ. Хэдийгээр “Ираны Ерөнхийлөгч М.Ахма­денижадыг олон улс НҮБ-ын тавцнаа ганцаардуулж байна” гэх мэдээлэл цацагдсан ч Москва, Бээжин “Цөмийн зэвс­гийг энхийн зорилгоор ашиглах нь зөв” гэсэн байр суурьтай байгаа юм. Орос, Хятадын Төрийн тэргүүнүүд “Сковородино-Дацин” хэ­мээх нефть дамжуулах хоо­лойн төслийг хамтран хэрэг­жүүлс­ний баяраа энэ өдрүүдэд тэмдэглэнэ. Хятадын тал 2007 онд орос мэргэжилтнүүдээс хүлээн авсан атомын ца­хилгаан станцын хоёр бай­гууламжийг “Хамгийн аюул багатай” хэмээн сайшаадаг.

Ерөнхийлөгч Д.Медведев энэ сарын 26-28-нд Хятадад айлчлахдаа Бээжин, Шанхай, Даляньд очихоор төлөвлөсөн. Бээжин бол өмнөд хөр­шийнх­ний улс төрийн бодлогыг тодорхойлогч хот. Шанхайг өрнө, дорнынхон “Азийн Нью-Йорк буюу Хятадын хөгжлийн хөшүүрэг, элитүүдийн хот” гэдэг бол Далянь далайн томоохон боомт билээ. “Шан­хай экспо-2010” үзэсгэлэн яармагийн үеэр оросууд ч эдийн засгийн сүр хүчээ өмнөд хөршийнхөнд гайхуулна. Тий­­мээс Д.Медведев уг арга хэмжээнд Хятадын төр засгийн тэргүүнүүдтэй хамт очихоо мартсангүй. Орос, Хятадын харилцаа нэгэн үе хүйтэрч байсан бол энэ удаад оросууд өмнөд хөршийг шү­тэх боллоо. Хятадууд ч Алс дорнод дахь байгалийн баялгийг эзэмшиж эхэлсэн нь Оросын ард түмний зүгээс Ерөнхийлөгчөө буруутгах нэ­гэн шалтгаан юм. Хойд хөршид өнгөрсөн хавар “Д.Медведев, В.Путин нар баялаг ихт газрыг маань хятадуудад арилжлаа” хэмээх эсэргүүцэл өрнөж байсан билээ. Хятад, Орос хоёр ийнхүү нэг нэгэндээ үүцээ дэлгэсээр байна.    
 
Зохиогчийн эрх: "Улс төрийн тойм" сонин