-Агаарын болон агаарын бохирдлын төлбөрийн хуулиуд батлагдсан. Хууль гарсны дараа дагалдах тогтоол, журмууд гардаг. Энэ тогтоол, журмууд нь гарсан уу? Хууль хэзээнээс хэрэгжих вэ?
Дээрх хуулиудыг дагалдаж 10 журам гарах ёстой. Эдгээрийн гурвыг боловсруулан хэлэлцүүлэх шатандаа явж байна. Бусдыг бид аль болох хурдан хугацаанд боловсруулан гаргахыг хичээж байгаа. Журам батлагдаад хэрэгжүүлэгч байгууллагад очсоны дараа хуулийн хэрэгжилт эхлэх ёстой.
-Энэ хуулийн өмнөх хуулиас ялгагдах гол онцлог нь юу юм бэ?
-Агаарын чанарын бүс тогтоож өгсөн нь урьд өмнө огт байгаагүй онцлог зүйл. Мөн агаарыг гол бохирдуулагч нараас төлбөр авья гэдгийг хуульчилсан. Үүнд түүхий нүүрс олборлогч нар, органик уусгагчийг үйлдвэрлэгч болон импортлогч, авто тээврийн болон өөрөө явагч хэрэгсэл эзэмшигч, агаарын бохирдлын томоохон суурин эх үүсвэр ашиглах зөвшөөрөл эзэмшигч, агаарын бохирдол гаргах эх үүсвэр хэрэглэж байгаа иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллага зэргээс төлбөр авахаар болсон. Эдгээрээс авах төлбөрийг Цэвэр агаарын сан гэж сан байгуулаад тэнд төвлөрүүлэх юм.
-Агаарын чанарын бүс гэдэг нь юу юм бэ?
-Тодорхой бүсийг цэвэр агаарын бүс болгохыг хуульчилж өгсөн. Одоо яригдаад байгаа гурван дүүргийн 12 хороог түүхий нүүрс түлэхийг хорилоо. Энэ бол цэвэр агаарын бүс хэсэгчлэн бий болгох нэг шийдвэр гэж ойлгож болно.
-Тэр сан нь ямар зорилго, үйл ажиллагаа явуулах юм?
-Агаарыг хамгаалах, агаарын бохирдлыг бууруулахад чиглэсэн техник, технологи нэвтрүүлэх, цэвэр түлш, зуух үйлдвэрлэгчдийг дэмжих гэх мэт үйл ажиллагааг санхүүжлүүлэхэд бохирдлын төлбөр болон бусад эх үүсвэрээс бүрдсэн сангаас санхүүжүүлэхээр байгуулсан юм.
-Агаар бохирдуулагчдын бохирдлын хэмжээ, төлбөрийг яаж тогтоох вэ?
-Түүхий нүүрс олборлогчдыг килограммаар, органик уусгагч үйлдвэрлэгч, импортлогчдыг мөн килограммаар, автотээврийн хэрэгслийнхийг нэгж километр зайд явахад ялгарах нүүрсхүчлийн хийн хэмжээг граммаар, агаарын бохирдлын томоохон эх үүсвэрээс агаарт гаргах хаягдлыг килограммаар гэх мэт тооцно. Төлбөрийн тухайд түүхий нүүрсний хувь хэмжээг килограмм тутамд 1-2 төгрөгийн хязгаарт багтаан, органик уусгагчийг килограмм тутамд 10-30 төгрөгт багтаан Засгийн газар тогтооно. Тээврийн хэрэгслээс ялгарах нүүрсхүчлийн хийн төлбөрийг ангиллаас хамааран хувь хэмжээг тогтооно. Энэ нь ямар ангилалд багтаж буй машинаас хамааран 1000-9000 төгрөгийг жилд нэг удаа төлөхөөр тооцоо гарч байгаа.
-Жил болгон л өвөл ойртоод ирэхээр агаарын бохирдол, утаа хэцүүдлээ гэж ярьдаг. Хууль өөрчлөгдлөө гээд энэ жил ямар нэг өөрчлөлт гарах уу?
-Одоогоор яг ийм тийм өөрчлөлт гарна гээд хэлчих боломж байхгүй.
Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны Хүрээлэн буй орчин, байгалийн нөөцийн
газрын мэргэжилтэн Ц.Мөнхбаттай уулзлаа.
-Шинэ хуулиудыг мөрдөж эхэлснээр агаарын бохирдол тэдэн хувиаар буурна ч гэдэг юм уу нэг тоо баримт хэлж болох уу?
-Агаарын бохирдлыг тэдэн хувиар бууруулна гэсэн юм байдаггүй. Яагаад гэхээр агаар гэдэг чинь хэмжиж болдоггүй зүйл. Харин түүхий нүүрсний хэрэглээг тэдэн хувиар буурууллаа ч гэдэг юм уу ярьж болно. Тэгээд ч агаарыг чинь цэвэршүүлдэг ганц зүйл нь байгаль өөрөө шүү дээ. Тавдугаар сараас аравдугаар сар хүртэл дулааны улиралд бид нүүрсээ түлэхгүй, утаагаа үйлдвэрлэхгүй агаар цэвэршиж байна. Улаанбаатар хотод 165 мянган айл өрх жилдээ 600 мянган тонн түүхий нүүрс хэрэглэдэг. Бид энэ жил 12 хорооны 25 мянган айл өрхөд нүүрс орлуулагчийг хэрэглэснээр 6000 тонн түүхий нүүрсний хэрэглээг хязгаарлана гэж үзэж байгаа. Өөрөөр хэлбэл энэ жил түүхий нүүрсний хэрэглээг нэг хувиар багасгана. Энэ нь агаарын бохирдлыг тодорхой хэмжээгээр бууруулж байна л гэсэн үг. Яг тэдэн хувь буурч байна гэж хэлэх ямар ч боломж байхгүй. Энэ мэтээр цаашдаа аль болох түүхий нүүрсний хэрэглээг багасгах болно.
-Гурван дүүргийн 12 хороонд түүхий нүүрс түлүүлэхгүй гэсэн Нийслэлийн засаг даргын захирамж гарсан. Нүүрсний оронд юу түлэх вэ, тэр нүүрс орлуулагч нь халахгүй, нүүрснээс өндөр үнэтэй байвал яах вэ? Тийм биш бол нүүрс орлуулагчийг яагаад айл болгон түлдэггүй юм бэ?
-Түлдэггүй биш шүү дээ, түлж л байгаа. Харин түүхий нүүрс орлуулагч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа үйлдвэрүүд нь дэндүү цөөхөн учраас л энэ олон айл өрхүүдийн түлж буй түлшний хаана нь ч хүрэхгүй байгаа юм. Үртсэн түлш, хагас шахмал, өндгөн шахмал, гал өдөөгч гэх мэт түлшүүд байгаа. Халахгүй ч юм уу, үнэ өндөртэй зүйл байхгүй. Бүгд туршигдаад хэрэглэх стандартад нийцсэн. Үнэ өртгийн хувьд аль болох нүүрснээс бага үнэтэй байлгах бодлого барьж байгаа. Нэг шуудай нүүрс 1000 төгрөг, нэг шуудай шахмал түлш 1200 төгрөг байлаа гэхэд шахмал түлшийг нүүрстэй адил 1000 төгрөгөөр л зарна. Зөрүү 200 төгрөгийг Цэвэр агаарын сангаас үйлдвэрлэгчид өгөх гэх мэтээр шийдвэрлэнэ. Ер нь утаа багатай түлш үйлдвэрлэгчдийг бодлогоор дэмжиж байгаа. Коксжсан нүүрс гаргасан үйлдвэрийг агаарын төлбөрөөс чөлөөлнө гэх мэт. Ингэж дэмжсэнээр түүхий нүүрс орлуулагч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид жилээс жилд нэмэгдэнэ. Түүний хэмжээгээр түүхий нүүрсний хэрэглээ ч багасна. Энэ хэрээр агаарын бохирдол буурна гэж үзэж байгаа.
Д.Цэнд