– NEWS  агентлаг өнгөрч буй долоо хоногийн онцлох ярилцлагуудыг хүргэж байна – 

‘МАНАН-ГИЙН БҮЛЭГЛЭЛ ИЗНН-ААС АЙЖ БАЙНА’

Иргэний зориг ногоон нам (ИЗНН)-аас нөхөн сонгуульд оролцохоор ирүүлсэн хүсэлтийг Сонгуулийн ерөнхий хороо бүртгэж авахаас татгалзжээ. Энэхүү шийдвэрийг ИЗНН-ынхан  эсэргүүцэж, сонгох, сонгогдох эрхэд халдаж, Үндсэн хууль зөрчиж байгаа гэж эсэргүүцэж байгаа юм. Энэ талаар тус намын дарга Ц.Ганхуягтай цөөн хором ярилцлаа.

-Сонгуулийн ерөнхий хороо танай намын нөхөн сонгуульд оролцох хүсэлтийг хүлээж аваагүй шалтаан нь ямар учиртай юм бэ?

-Манай намыг 2016 оны УИХ-ынхаа сонгуулийн зарлагын тайланг хугацаандаа ирүүлээгүй гэдэг үндэслэлээр УИХ-ын 42 дугаар тойргийн нөхөн сонгуульд оролцуулахгүй гэсэн шийдвэр гаргасан. Нэр дэвшигчийн болон намын зарлагын тайлан гэж хоёр төрөл. Манай намын нэр дэвшигч тухайн үед зарлагын  тайлангаа  аудитаар баталгаажуулаад  хуулийн хугацаанд нь өгсөн байдаг. Намын  хувьд орлого, зарлага ч гараагүй.  Нэг ёсондоо хоосон данс гэсэн үг. Тайлан гаргах ямар ч шаардлагагүй. Гэхдээ ямар нэгэн зарлага байхгүй гэдэг мэдэгдлийг уг нь СЕХ-д  өгчих ёстой байтал тухайн үед  манай намын генсекээр ажиллаж байсан хүн хугацаанд нь өгөөгүй юм билээ. Бид үүний дагуу тухайн хүнд нам дотроо хариуцлага тооцсон. Ердөө намынхаа зарлагын тайланг өгөөгүй гэдэг шалтгаанаар Сонгуулийн ерөнхий хороо манай намын хүсэлтийг бүртгэхээс татгалзсан. Энэ нь сонгох, сонгогдох эрхэнд ноцтой халдаж буй хэлбэр юм л даа. Сонгуулийн ерөнхий хороо шүүх байгууллага болж хувирсан байна.  Шүүн таслах үйл ажиллагаа явуулдаг, намын дотоод үйл хэрэгт оролцдог зэрэг  улстөрийн намын үйл ажиллагаанд илт халдах болсон. Сонгуулийн ерөнхий хороонд томилогдсон удирдлагууд нь хоёр намын  гар хөл болж, тэднийхээ хүсэл зоригийг илэрхийлдэг ийм л байгууллага болж хувирсан.  Уг нь бол СЕХ-ны үүрэг нь сонгуулийг будилаангүй, шударга явуулах үүрэгтэй төрийн үйлчилгээний байгууллага шүү дээ. Гэтэл төрийн үйлчилгээний байгууллага нь өөрөө өнөөдөр хүний эрх, эрх чөлөө, улстөрийн намын эрх чөлөөнд халдаг байгууллага болчихсон байна. 2016 оны сонгуулиар СЕХ манай намыг  мөн сонгуульд  оролцуулахгүй байх шийдвэрийг гаргаж байсан. Шалтгаан нь улстөрийн агуулгатай. Энэ удаад дахин үүнийгээ давтлаа.

– Энэ нь улс төрийн ямар зорилго агуулж байна вэ?

-МАНАН-гийн бүлэглэл манай намаас болгоомжилж өөрсөдтэйгөө өрсөлдөх улс төрийн хүчнийг байлгахгүй байх гэж ийм шийдвэрийг СЕХ-ноос гаргуулсан.

Бид бол улстөрийн гуравдагч хүчин. Намынхаа түүхийг эргээд харсан ч гэсэн манай нам АН, МАН-тай өрсөлдөх боломжтой намын нэг. Ялангуяа ногоон хөгжлийн асуудлаар шударга дуу хоолойгоо хүргэж ирсэн нам. Сүүлийн үед Оюутолгойн талаар нэлээд дуугарсан. Энэ бүхэнд хоёр намын дургүйг нь хүргэдэг бололтой.

2016 онд СЕХ-ны гаргасан шийдвэрийн дагуу манай нам  Дээд шүүх болон давж заалдах шатны шүүхэд  хандаж эцэстээ СЕХ-ний шийдвэр буруудсан шүүхийн дүгнэлт гарсан. Ингээд сонгууль бараг өндөрлөх шатандаа орох үед нь манай намын эрх сэргээгдэж байсан.  Дээд шүүхээс манай намын талд гаргасан шийдвэрт Үндсэн хуулийн хоёр заалтыг дурдсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, СЕХ өөрийн хэмжээнээсээ хэтэрсэн  шийдвэр гаргасан гэж үзээд Монгол Улс иргэнийхээ сонгох, сонгогдох эрхэд хэзээ халдаж болох уу гэхээр дайны болон онц байдал зарлагдсан тохиолдолд Үндсэн хууль болон бусад хуулиар  олгосон хүний эрхэд хязгаарлалт хийж болно гэж  Үндсэн хуульд заасан байдаг. Үүнээс бусад тохиолдолд улстөрийн намыг сонгуульд оролцуулахгүй байх, тухайн нэр дэвшигч гэмт этгээд биш л бол сонгуульд нэр дэвшүүлэхгүй байх зэрэг  ямар ч эрхзүйн орчин байхгүй. Гэтэл СЕХ Үндсэн хуулийн дээрх заалтыг зөрчиж манай намыг нөхөн сонгуульд бүртгэхээс татгалзлаа. СЕХ-ны энэ удаад бүртгэхээс татгалзсан шалтгааны нэг нь 2016 онд Дээд шүүхэд ялагдсан  өшөөгөө  авч байна гэж харж байна. Дахин бид энэ асуудлаар Дээд шүүхэд хандвал ялах нь тодорхой. Улстөрийн намыг сонгуульд оролцуулахгүй байна гэдэг нь бараг татан буулгаж байгаатай адил эрхийг нь хааж байгаа  гэж ойлгогдож байна.

ДЭЛГЭРЭНГҮЙ

‘МАНАН-Г УСТГАХ АЖЛЫГ ДООРООС НЬ ХИЙНЭ’

Үнэн ба Зөв намын дарга А.Отгонбаатартай ярилцлаа.

-УИХ-ын сонгуулийн 42 дугаар тойргийн нөхөн сонгуульд оролцохоор танай нам батламжаа гардан авсан.  Яагаад нөхөн сонгуульд өрсөлдөх болов?

-Манай нам ирэх аравдугаар сард болох нөхөн сонгуульд олон нийтийн хүсэлтийн дагуу оролцох гэж байна. Би Монголын төрд нэг ч гэсэн авилгач, хулгайч, хууран мэхлэхчдыг оруулахгүйн тулд  үгээрээ биш үйл хөдлөл, оролцоогоороо тэмцэнэ.

–Нөхөн сонгуулийн бэлтгэл ажлаа хэрхэн хангаж байна вэ?

-Өөрсдөөсөө шалтгаалах бүхнээ хийж байгаа. Бид хэнийг ч хуурахгүй. Зөвийг санал болгож, үнэнийг л хэлнэ.

– Одоогоор хэчнээн гишүүд, дэмжигчидтэй вэ?

-Бид 14 мянган хүнд л намын батлах өгнө. Энэ нь бүх шатны сонгуульд нэр дэвших хүмүүсийн тоо. Бид МАНАН-г устгах ажлыг дээрээс нь биш доороос нь 2020 онд хийнэ. Манай нам хамгийн түрүүнд 2020 онд МАН, АН-ын жирийн гишүүд, эгэл ардыг нэгтгэж сум, хороодод ялна гэсэн зорилготой байгаа. Энэ МАНАН гэдэг  чинь төр засгийн дээр байгаа энэ хэдэн дарга нар ерөөсөө биш. Сум, баг, хороо болгонд байгаа МАНАН-гийн жирийн гишүүдээс эхэлж байгаа. Манай зарим иргэн өнөөдөр УИХ-ыг тараая гэж ярьдаг. УИХ-ыг тараачихвал  асуудал шийдэгдэх ч юм шиг ярьдаг. УИХ тараад ээлжит бус сонгууль болбол сум, хороонд байгаа МАНАН-гийн жирийн гишүүд манай намыг сонгоорой гэж явсаар байгаад л дахиад л  МАНАН-гаа гаргаад ирнэ. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсад хэдэн ч удаа сонгууль болсон МАН, АН, МАХН-ын намуудын жирийн гишүүдийн үзэл санааг өөрчлөөгүй цагт төр цэвэршихгүй болчихсон. Тэгэхээр энэ байдлыг өөрчлөхийн  тулд бид яах ёстой гэхээр улс төрийн нам болоод үнэн зөв улсууд нь нэг дороос нэр дэвших үйл явцыг зайлшгүй бий болгох ёстой. Нэг ёсондоо үнэн, зөв нь нэг талдаа гарсан жинхэнэ нам улс орны өөрчилнө.

-Танай нам тэгээд үнэн зөв нь нэг талдаа ялгарчихсан гэсэн үг үү?

-Тийм ээ. Жишээ нь сум орон нутгаа хөгжүүлье гэж байгаа бол Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумын залуус орон нутгийн сонгуульд орж өрсөлдөх ёстой. Мандал сумын ИТХ-д хэдэн хүн байна тэр хүнийх нь тоогоор “Үнэн ба Зөв” нам төлөөлөгчөө өрсөлдүүлнэ . Сумаа хөгжүүлье гэсэн залуус сумандаа эрх мэдлээ олж авах шаардлагатай юм. Ингэж бид өөрчилнө. Ард түмэн С.Ганбаатар, Г.Уянга, Ж.Батзандан нарыг  гишүүн болгочихвол бүх зүйл сайхан болох юм шиг яриад сууж байсан. Тэд бүгд гишүүн болсон ч улс орон яагаад сайхан болохгүй байна вэ. Хүн гаргаад сайхан болдоггүйн тод жишээ энэ. Төгс хүн гэж байдаггүй. Харин төгс бодлого гэж бий. Үүнийг улс төрийн нам хийдэг. Тиймээс бид суманд төлөөлөгчтэй болох ёстой. Манайд төрийн тогтолцоо болохгүй байгаа юм биш. Харин нам нь мафи болсон учраас мафийн нам төр барьж байна. Бид жинхэнэ намыг улс төрд оруулж ирээгүй байж төр болохгүй байна гэдэг. Бид  жинхэнэ бодлогын намыг гаргаж ирж байгаа. Бид улсаа өөрчилье гэвэл улс төрийн зөв оролцоо, иргэдийн хандлага чухал.

ДЭЛГЭРЭНГҮЙ

Ж.БАТЗАНДАН: УИХ, ЗАСГИЙН ГАЗРЫГ ТАРААНА

УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандангаас цаг үеийн зарим асуудлаар тодруулга авлаа.

-УИХ-ын хаврын чуулган завсарласан даруйд ээлжит бус чуулган зарлах тухай яриа гарсан. Гэсэн ч өнөөдрийг хүртэл хуралдааны товыг зарлаагүй, зарлах эсэх нь ч тодорхойгүй байна.  Таны хувьд ээлжит бус чуулган хуралдуулахыг дэмжиж байгаа юу?

-Дэмжиж байгаа. Ээлжит бус чуулганыг зарлан хуралдуулах шаардлагатай. Хэлэлцэх олон асуудал бий. Эрдэнэтийн асуудал Монголын талд ашиггүй шийдвэр гарсан. Эрдэнэтийн 49, 51 хувийн асуудлыг Засгийн газар шийдэж чадахгүй байна. УИХ-ын даргатай холбоотой авлига, луйврын хэргүүд яригдаж байна. Намар болон өвлийн бэлтгэл ажлуудын тухай ярих шаардлагатай байна. УИХ унтаад байж болохгүй. УИХ-ын дарга нь ээлжит бус чуулганыг зарлан хуралдуулах шаардлагатай. Ээлжит бус чуулган зарлан хуралдуулахыг шаардаж 20 гаруй гишүүн гарын үсгээ зурсан. АН-ын бүлэг ч ээлжит бус чуулган хуралдуулахыг шаардаж байгаа.

-Эрдэнэт  үйлдвэр Арбитрын шүүх дээр  дахин ялагдсан гэсэн мэдээлэл байгаа. Энэ талаар танд мэдээлэл байна уу?

-Албан ёсны шийдвэр нь бидний гар дээр хараахан ирээгүй байна. Уг асуудлаар ажлын хэсгийг ахалж байгаа Я.Санжмятав гишүүн энэ талаар мэдээлэл хийхдээ Монголын талд таатай биш шийдвэр гарсан гэж хэлсэн. Үүний шалтгааныг тодруулах ёстой. Цаашид авах арга хэмжээний тухай Засгийн газар болон УИХ яаралтай ярих ёстой.

-Засгийн газар Эрдэнэтийн төлбөрийг төлөх нь хууль зөрчсөн асуудал  гэж зарим өмгөөлөгч хэлж байгаа. Арбитрын шүүх ийм шийдвэр гарсан нь  Засгийн газар буруутай гэдэг  асуудал ч яригдаж байгаа шүү дээ?

-Хэдэн хулгайч, луйварчдаас болж Эрдэнэт үйлдвэр дампуурч байна л даа. 2009-2013 онуудын хооронд Засгийн эрхийг барьж байсан хүмүүс Эрдэнэт үйлдвэрийг нууцаар буюу УИХ-д мэдэгдэлгүйгээр барьцаанд тавьсан байгаа. Их хэмжээний мөнгийг хувийн хэвшилд авч өгсөн. Үүнээс болж өнөөдөр Эрдэнэт өрөнд орчихоод байна. Мөн 49 хувийг УИХ-д мэдэгдэлгүйгээр тухайн үеийн Ерөнхий сайд нь хэсэг бүлэглэлтэй хуйвалдаж хувийн хэвшилд авч өгсөн. Монголын ард түмэнд авч өгөх бүрэн боломжтой байсан 49 хувийг нэг банкинд аваад өгчихсөн.  Ингэхдээ Үндсэн хуулийг зөрчиж хууль бусаар авч өгсөн. Энэ бүхнийг УИХ, Засгийн газар цэгцэлж чадахгүй бол одоо тарах хэрэгтэй. Миний бие нэг л зүйлийг хатуу хэлж байгаа. Бид энэ улсад, ард түмэнд туслах гэж ирсэн болохоос биш цуслах гэж ирээгүй. Ингэж чадахгүй л юм бол УИХ, Засгийн газар ажлаа өгөөд явах хэрэгтэй. Энэ улс төр өөрөө Монголын ард түмний эрх ашгийг хангаж чадахгүй байгаа бол одоо болих хэрэгтэй. Би энэхүү байр суурь дээрээ хатуу зогсоно. Улс эх орныхоо төлөө эцсээ хүртэл тэмцэнэ. Тэвчээртэй харж, хүлээж байгаа.  Гэхдээ тэвчээрт хязгаар гэж бий.