УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан:

-Засгийн газрын гишүүд толгойлж, нөлөөлж, бойкотолж УИХ-ын гишүүдийг дарамталж, чуулган руу оруулахгүй байна. Парламентыг ингэж барьцаалж болохгүй. УИХ-ын гишүүдийг чуулганы хуралдаа орж ирэхийг уриалж байна. Өнөөдөр бид хэн нэгний суудлын төлөө энд суугаагүй. Миний хувьд Ардчилсан намын шаардлагыг уриалгахан хүлээн авч, өөрийн хүсэлтээр чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өгсөн. Гэвч АН-ын 19 гишүүнээс бусад нь тодорхойгүй шалтгаанаар чуулганы ирцэнд орохгүй байгааг нөлөөнд орсон гэж үзэж байна. Ирц бүрдэхгүй байсан ч чуулганы үйл ажиллагаа үргэлжилнэ. Зарим гишүүд унтаад сэрсэн ч чуулганы хуралдаан эхлэхгүй хүлээнэ.

УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдааны ирц хүрэлцэхгүй байгаа учраас Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцруулах болон УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгаланг чөлөөлөх асуудлыг хэлэлцэж эхлээгүй байна. Одоо оройн 21.40 цагийн байдлаар 60 гишүүн буюу 47.6 хувьтай байна. 

УИХ-ын дэд дарга Х.Булгантуяа:

-Парламентын үйл ажиллагааг бүтэн нэг өдөр гацаах эрх хэнд ч байхгүй. Ганц хүн л өөрийн тааллаар УИХ-ын чуулганд суух эрхтэй. Тэр бол Монгол Улсын Ерөнхийлөгч. Монгол Улс ийм олон Ерөнхийлөгчтэй болоогүй байх. УИХ-ын гишүүд хуралдаа орж ирнэ үү. Ард түмэн та бүхнийг харж байгаа. Дахиад чуулганы хуралдаанд орж ирээгүй гишүүдийн нэрсийг дуудъя. 

Сүүлд БНЭУ-д айлчлал хийсэн Ерөнхийлөгчийн багт явсан УИХ-ын гишүүн О.Алтангэрэл, Б.Бейсен, С.Амарсайхан, Б.Найдалаа нар ирцээ бүртгүүлэхээр чуулганы танхим руу орсон байна.

УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн нэгдсэн хуралдааныг эхлүүлэх гэсэн ч гишүүдийн ирц бүрдэхгүйгээс Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцруулах асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэх боломжгүй болж гацсан. Тэгвэл одоо УИХ-ын даргын дэргэдэх зөвлөл хуралдах болжээ. Иймээс УИХ-ын чуулганы үдээс хойших хуралдааныг 30 минутын хугацаатай завсарлуулаад байна. 

УИХ-ын даргын дэргэдэх зөвлөлийн хуралд УИХ-ын даргаас гадна УИХ дахь намын бүлгийн дарга, дэд дарга нар, мөн Байнгын хороодын дарга нар оролцдог.

УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэг өнөөдөр ээлжит бусаар хуралдаад дөнгөж сая дууссан. Тус бүлэг Ерөнхий сайд, УИХ-ын дарга хоёулаа огцрох ёстой. УИХ-аар Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудал, мөн УИХ-ын даргыг огцруулах асуудлыг зэрэг хэлэлцэн шийдвэрлэх шаардлагатай. Хэрвээ энэ асуудлыг зэрэг хэлэлцэхгүй бол УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцохгүй гэсэн байр суурь барьж буй. Иймээс УИХ-ын даргын дэргэдэх зөвлөлийн өнөөдрийн хуралдаанаар УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгаланг огцруулах тухай УИХ-ын нэр бүхий гишүүдийн гаргасан саналыг хэлэлцэх асуудлыг дараалалд оруулах эсэх асуудал хэлэлцэгдэж мэдэхээр байна.

Мөн УИХ-дахь МАН-ын бүлгийн гишүүд дунд өнөөдрийн УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцож, Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг Төрийн байгуулалтын байнгын хорооноос оруулж ирсэн саналын томъёоллоор санал хураан шийдвэрлэвэл Үндсэн хууль зөрчсөн асуудалд орох болно. Иймээс Үндсэн хуулийн зөрчилд хүргэж болзошгүй энэхүү чуулганд оролцох боломжгүй гэдэг байр суурь илэрхийлж, Засгийн газрын танхимын гишүүд Үндсэн хуулийн Цэцэд хандаад байгаа. Иймээс эдгээр асуудлыг УИХ-ын даргын дэргэдэх зөвлөлийн хуралдаанаар хэлэлцэж мэдэхээр байна.

Нөгөө талдаа Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг УИХ маргааш 13:00 цагаас өмнө хэлэлцэн шийдвэрлэж шийдвэрээ гаргахгүй бол УИХ-ын гишүүн Д.Цогтбаатарын хэлсэнчлэн эл асуудал зогсох юм.   

УИХ-ын чуулганы үдээс хойших хуралдааныг эхлүүлэхээр чармайж байна. УИХ-ын гишүүдийн ирц бүрдэхгүйгээс өнөөдөр үдээс өмнөх хуралдаан болоогүй, үдээс хойш 14:00 цагаас зарласан ч одоог болтол ирц хүрээгүй хэвээр 38.9 хувьтай байна. УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдааныг УИХ-ын дэд дарга Х.Булгантуяа удирдаж, үдээс өмнөх чуулганы нэгдсэн хуралдаанд 48 гишүүн ирцэд орсныг танилцуулав.

УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар өнөөдөр Ерөнхий сайдыг огцруулах санал, Монгол Улсын 2026 оны төсвийн тухай, Үндэсний баялгийн сангийн 2026 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2026 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2026 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд/хоёр дахь хэлэлцүүлэг/, Монгол Улсын 2026 оны төсвийн тухай хуулийн төсөлтэй хамт өргөн мэдүүлсэн хууль тогтоолын төслүүд/хэлэлцэх эсэх/, Төрөөс 2026 онд Мөнгөний бодлогын талаар баримтлах бодлого зэргийг хэлэлцэхээр төлөвлөөд байгаа юм.

УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хороо өнөөдөр үдээс өмнө хуралдаж Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцруулах асуудлыг хэлэлцэхэд гишүүдийн олонхи нь "Ерөнхий сайдыг огцруулахыг дэмжихгүй" гэж кноп дарсан. Тус байнгын хорооны санал дүгнэлт УИХ-д орж ирнэ.  УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Ц.Сандаг-Очир нар "Байнгын хорооноос гаргасан саналын томъёоллыг дэмжих эсэх асуудлаар УИХ дээр санал хураалгана. Хууль нь ийм" гэж зөрж буйгаас Үндсэн хууль болон бусад хууль зөрчигдөх болоод буй. Иймээс Засгийн газрыг тогтвортой ажиллуулах сонирхолтой байгаа гишүүдийн хувьд "Үндсэн хууль зөрчсөн энэ үйлдлээ зогсоох ёстой. 2019 онд оруулсан Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг танилцуулахаар УИХ-д оруулж ирнэ гэж өөрчилсөн. Хуулийн дагуу асуудал орж ирсэн цагт УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаандаа оролцоно" гэдэг байр суурь илэрхийлж буй. 

Дээрх асуудлаас үүдэлтэйгээр УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхлэх эсэх тодорхойгүй нөхцөлд байна. Энэ цаг мөчид УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэг хуралдаж байна. 

УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдааныг өнөөдөр /2025.10.16/ 10:00 цагаас хуралдуулахаар тов зарласан байсан ч одоог хүртэл гишүүдийн ирц бүрдэхгүйгээс эхлэх боломжгүй байна.

Учир нь, УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаан өнөөдөр үргэлжлүүлэн хуралдаж Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцруулах асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэсэн. Ингэхдээ Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцруулах саналыг дэмжье гэсэн саналын томьёоллоор санал хураахад 22 гишүүнээс 19 нь дэмжээгүй. Иймээс УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооноос Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцруулах шаардлагагүй гэдэг саналын томъёолол гаргаж, УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан руу оруулж буй юм байна. Нэг ёсондоо Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцруулахыг дэмжээгүй саналыг дэмжих үү гэдэг саналын томъёолол УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд орж ирж байгаа.

Дээрх томъёоллоор санал хураах тохиолдолд УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд ирцээ бүртгүүлсэн гишүүн кноп дарахгүй тохиолдолд санал нь эсрэг гарна. Энэ тохиолдолд Ерөнхий сайд Г.Занданшатар огцрох болж буй. Иймээс Засгийн газрыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах сонирхолтой УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүдийн хувьд чуулганы нэгдсэн хуралдаандаа орж ирэхгүй байна. Мөн тэд Үндсэн хууль зөрчсөн үйлдлийг УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга гаргаж, УИХ түүгээр нь шийдвэрлэвэл Үндсэн хуулийн зөрчил болно гэж үзэж байна. 

Харин Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцруулах сонирхолтой байгаа УИХ-ын гишүүн П.Сайнзориг нарын гишүүдийн хувьд “2017 онд Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газрыг өнөөдрийн Төрийн байгуулалтын байнгын хорооноос оруулж ирсэн саналын томъёоллын дагуу санал хураалгаж, чуулганы нэгдсэн хуралдаанаас шийдвэр гаргаж байсан. Хуулийн ямар нэг зөрчил байхгүй” гэж тайлбарлаж байна.

Харин Засгийн газрыг хамгаалж буй гишүүдийн хувьд “Дэгийн хуульд зааснаар Ерөнхий сайдыг огцруулах саналыг Төрийн байгуулалтын байнгын хороогоор хэлэлцсэн санал дүгнэлтийг нэгдсэн хуралдаанд зөвхөн танилцуулж сонсгоно. УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Ерөнхий сайдыг огцруулах саналыг хэлэлцсэн Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны саналаар санал хураахгүй. Өөрөөр хэлбэл, Үндсэн хууль болон Дэгийн хуульд заасан тодорхой томъёолол буюу Ерөнхий сайдыг огцруулах саналыг дэмжиж байгаа эсэх гэдгээр санал хурааж УИХ-ын 126 гишүүний 64-өөс дээш гишүүн уг саналыг дэмжвэл Засгийн газар бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцрох зохицуулалттай. Ж.Эрдэнэбатын танхим огцордог үндэслэл нь 2019 оны Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөс өмнөх нөхцөл. 2019 онд Ерөнхий сайдыг огцруулахтай холбоотой асуудал нэн тодорхой хуульчлагдсан. Үндсэн хууль зөрчиж, Ерөнхий сайдыг огцруулах санал хураалт явуулбал УИХ-ын дэд дарга Х.Булгантуяа, УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Ц.Сандаг-очир нар Үндсэн хууль зөрчсөн асуудалд орно гэж үзэж буй. 

Үүсээд байгаа асуудалтай холбогдуулж УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгээс мөн мэдээлэл хийлээ. Энэ үеэр УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжин “100 гаруй хоногийн өмнө УИХ-аар Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газрыг огрцуулахад “Анх оруулж ирсэн саналыг дэмжиж байна уу, дэмжихгүй байнах уу” гэж УИХ аас асууж байсан. Түүнээс Байнгын хорооны санал дүгнэлтийг дэмжиж байна уу, дэмжихгзй байна уу гэж биш. Үндсэн хуульд дээр маш тодорхой нэг заалт бий. Байнгын хороо санал дүгнэлтээ УИХ-ын чуулганд танилцуулна гэсэн заалт бий. Танилцаад ямар шийдвэр гаргах гэдэг нь УИХ-ын бүрэн эрхийн асуудал гэлээ.

Ийнхүү хоёр тал талцан маргалдаж байгаагаас УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдааы ирц бүрдэхгүй байна. УИХ-ын дэд дарга Х.Булгантуяа гишүүдийг чуулганы хуралдаандаа орж ирж ирцээ бүрдүүлэхийг сануулсаар байна. 

УИХ-ын чуулганы үдээс өмнөх хуралдаанд гишүүдийн ирц бүрдээгүй тул завсарлуулж, үдээс хойш 14:00 цагаас эхлүүлэхээр болов. 

УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар өнөөдөр Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцруулах асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэхээс гадна Монгол Улсын 2026 оны төсвийн тухай хуулийн төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийхээр төлөвлөсөн билээ. 

Г.ХОРОЛ