“Эрх баригч нам ус тосоороо ялгарч байна”

Монголын Залуучуудын Эвсэл төрийн бус байгууллагын ерөнхий захирал Т.Амарзаяатай ярилцлаа.

-УИХ ирэх 2026 оны төсвөө арваннэгдүгээр сарын 15-ны дотор баталсан байх ёстой. Гэтэл төрийн түшээд хоёр талцаж, УИХ-ын дарга болон Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг хэлэлцэхэд анхаарч байна. Иргэний нийгмийн төлөөллийн зүгээс энэ улс төрийн процессыг хэрхэн харж, дүгнэж байна вэ?

-Эхэндээ МАН-ын дотоод сонгууль явж байна гэдэг байдлаас хандаж байлаа. Дараагаар нь олон нийтийн сүлжээ, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг хувааж, элдэв тоо баримт дэлгэж эхэллээ. Бидний зүгээс Монгол төрийн үйл ажиллагааны тогтвортой байдалд санаа зовниж сууна. Ялангуяа Засгийн газрын тогтвортой байдал маш чухал. Одоо ирэх оны улсын төсвийн төслийг хэлэлцэж буй цаг үе. Эмч, багш нар цалингаа нэмүүлэхийг шаардаж, Төв талбай дээрээ жагсч байна. Эрүүл мэндийн даатгалын сан нь хоосорч, гадаа өвлийн улирал эхэлж байна. Иргэд өвөл түлэх нүүрсээ яаж худалдаж авах юм, хүүхдүүд нь ханиад томуугаар өвдвөл яах вэ гээд энэ бүх асуудалд зориулсан төсөв мөнгөнд анхаарах шаардлагатай байдаг.

Бидний зүгээс улсын төсвийн хуваарилалтыг хэрхэн хийж, боловсрол, эрүүл мэнд, эрчим хүчний салбарын төсөвт иргэдийн саналыг хэрхэн тусгаж байгаа эсэхэд анхаарал хандуулмаар байна.

Манай төрийн бус байгууллагаас бүх яамдын хэлэлцүүлэгт оролцож, саналаа өгсөн. Гэтэл улсын төсөв хэлэлцэх ёстой УИХ-ын гишүүд энэ асуудалд огт анхаарч, төвлөрч өгөхгүй байна. Иргэдийн хувьд ч үнэхээр урам хугарч байна.

Улсын төсвийн батлахдаа үнэхээр иргэдийн оролцоог хангахаар хичээсэн бол мэдээллээ өгч, дараа дараагийн хэлэлцүүлэг рүүгээ орох цаг нь хоолой дээр тулчихсан байна. УИХ-ын гишүүдийн үндсэн үүрэг гэж бий. Тэд төрийн индэр дээрээс тангараг өргөдөг учраас өөрсдийн үндсэн үүргээ санаж байдаг байх. Ихэнх нь зарчим ярьсан мөртлөө тэрийгөө зөрчсөн байр суурь, мэдэгдлүүдийг илэрхийлж байгаа нь маш харамсалтай санагдаж байна.

-Засгийн газар улсын төсвөө боловсруулахдаа анх удаа иргэдээс санал авсан. Мөн УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар анх удаа төсвийг таван үе шаттай хэлэлцэх болсноороо онцлог. Гэтэл зарим хөндлөнгийн судлаачид иргэдийн саналыг тусгасан нэртэй улсын төсөв хэлэлцэж байна гэж шүүмжилж байна. Та үүнтэй санал нийлэх үү?

-Улсын төсвийг батлахдаа иргэдийн саналыг авсан нь сайшаалтай. Энэ ажлыг буруушааж болохгүй. Анхны оролдлого гэхэд олон иргэнийг хамруулж чадсан. Нэгдүгээр, И-Монголиа системийг ашиглан санал авсан бол салбар яамдууд дээр холбогдох мэргэжилтэн, судлаач, төрийн бус байгууллагын төлөөлөл гэх мэт талуудад багцалсан дүн бүхий мэдээллийг танилцуулсан. Гэхдээ иргэдийн оролцоог оромдох, саналыг нь авсан юм шиг ажиллаж, иргэдийг тайвшруулж, иргэдээр гоёл чимэглэл хийж оролцуулсан оролцоо болсон гэж харж байгаа. Салбар яамдууд дээр хийсэн хэлэлцүүлгээр гарсан санал, цахим системээр авсан иргэдийн саналын дүнг нэгтгэж, улсын төсөвтөө тусгаж, танахыг нь танаж, нэмэх шаардлагатай төсвийг нэмснээр иргэдийн оролцоо утга учиртай болно. Олон нийтийн хэлэлцүүлэгт танхимаар болон цахимаар 250 орчим мянган хүн оролцож давхардсан тоогоор 8.8 мянган санал гаргасан. Тэдний 100 мянга орчим нь 18-34 насныхан байсан.

Үүний цаана цахим систем ашиглаж чадахгүй, биелэн хэлэлцүүлэгт оролцож чадахгүй, мэдээлэлд ойр биш иргэдийн бүлэг гэж бий. Ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, малчид зэрэг бүлгийн хүмүүсийг санал оролцоог цэвэр орхигдуулсан.

Улсын төсвийн хэлэлцүүлэгт санал өгсөн нийт иргэдийн 17 орчим хувь нь төрийн захиргааны зардлыг бууруулах, нийгмийн халамжийн салбарт хэмнэлт хийх шаардлагатай гэж саналаа өгчээ. Энэ саналыг цахим хэрэглээ өндөртэй, өндөр боловсролтой, аж амьдралаа авч явах боломжтой хүмүүс өөрсдийнхөө өнцгөөс энэ саналыг өгсөн гэж бодож байна. Гэтэл бодит амьдрал дээр халамж шаардлагатай нийгмийн олон бүлэг бий. Тиймээс энэ бол бодитой дүн биш байх. Үүнээс гадна ирэх онд эрүүл мэнд, боловсрол, эрчим хүчний салбарт төсвийг түлхүү зарцуулах ёстой гэж иргэд үзсэн. Харамсалтай нь боловсрол, эрүүл мэндийн салбарын төсвийг нэмсэнгүй.

-Иргэд ирэх онд эрүүл мэнд, боловсрол, эрчим хүчний салбарт төсвийг түлхүү зарцуулах ёстой гэж үзсэн. Гэтэл өнөөдөр Төв талбай дээр эмч, багш нар цалингаа нэмүүлэхийг шаардан жагсч байна. Тэдний шаардлагыг биелүүлэх төсвийн нөөц бололцоо юу байна гэж харж байна вэ?

-Боловсролын салбарын улсын төсвийг тодотгол хийж, хассан. Багш нар нь гадаа жагсч байхад УИХ болон Засгийн газраас энэ асуудалд огт анхаарахгүй байна. Сүүлдээ багш нар ажил хаялт зарлахаар шийдэж байх шиг байна. Ийм нөхцөл байдал үүсвэл хүүхдийн сурч, боловсрох эрх зөрчигдөнө. Тиймээс төрийн зүгээс маш хурдан хариу арга хэмжээ авч, улсын төсөв дээрээ ажиллах ёстой. Мөн дээрээс нь эмч нар жагсаад эхэллээ. Ажил үүргийн хувьд ажил хаялт хийж болдоггүй ажил мэргэжил. Тэдний цалин хөлсийг хэрхэн нэмэх вэ. Ялгаагүй улсын төсвөөр дамжуулж, төрийн бодлого шийдвэр гарах шаардлагатай.

Эрх баригч намын дотоод зөрчил ийм хурцадмал байдалд хүрээгүй байсан бол энэ бүх асуудлыг маш ажил хэрэгчээр хэлэлцэж, шийдвэрлээд явах байсан.

Төрийн зүгээс шийдлүүдээ ярьж, улсын төсөвтөө тусгаад явбал иргэд ч тайвширч, төрийн үйл ажиллагааны тогтвортой байдал алдагдахгүй байх боломжтой. Улсын төсвийн хуваарилалтыг зөв, оновчтой хийх тал дээр шийдвэр гаргагчид толгойгоо ажиллуулах шаардлагатай байна.

-Улсын төсвийн хуваарилалтыг зөв хийж, хулгай луйврыг зогсоовол эмч, багш нарын цалинг нэмэх хангалттай боломж бий?

-Үнэн. Манай байгууллага энэ жилийн хувьд 33 тэрбум төгрөгийн явган замын хавтан солих ажилд анхаарч, нийслэлийн Баянгол дүүргийн 17 дугаар хорооны хэсэгт АТГ-тай хамтран шалгалт хийсэн. Шалгалт хийхэд зураг төсөл, ТЭЗҮ-гүй, хуулийн дагуу тендерийн дагуу ажлаа хийдэггүй зэрэг зөрчлүүдийг илрүүлсэн. Энэ мэт нийслэл хотод хэрэгжүүлж буй томоохон төслүүдийн санхүүжилт нь ил тод бус, өндөр төсөвтэй байдаг. Эдгээрийн төсвийн зориулалтыг өөрчлөх замаар эмч, багш нарын цалинг нэмж болно.

Мөн сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг биш л бол бусад барилгын ажлуудын төсвийн зориулалтыг өөрчилж, эрүүл мэнд, боловсролын салбартаа анхаарах бүрэн боломжтой гэж харж байна. Мөн соёлын салбарын төсвүүдийг анхаарч, аудитын дүгнэлт гаргаж байх ёстой.

Жишээлбэл, "Монгол хаан" жүжгийг сурталчлах ажилд улсын төсвөөс долоон тэрбум төгрөг зарцуулсан гэж мэдээлсэн. Нууцаас гаргасан учраас энэ тайлан, шилэн дансанд аудит хийх хэрэгтэй. Иймэрхүү байдлаар улсын төсвийг зөв зүйтэй ажилд зарцуулах шаардлагатай. Төрийн өмчит компаниудын удирдах албан тушаалтнуудын цалинг бууруулж, 2-3 хяналтын болон бүтээмжийн менежер гэх өндөр цалин авдаг ажлын байр бий болсон. Энэ ажлын байр нь МАН, АН-ын наймаа юм биш үү. Хоёрт, 50 гаруй үндэсний хороонд мэргэжилтнүүд өндөр цалинтай, улс төрийн нэмэгдэл авдаг ийм хүмүүс байна. Энэ албан тушаалтнуудын тоог цөөлөөд өгөөч гэснээс төрийн анхан шатны нэгж дээр ажиллаж байгаа залуу ажилчдын тоог цөөрүүл гэж хэлээгүй. Албан тушаалтнууд шийдвэр гаргахдаа дандаа өөрсдөдөө ашигтай гаргасан хэвээр байна.

-Өнгөрсөн хавар залуус Ерөнхий сайдыг орлогоо нотлохыг шаардаж жагссан. Одоо багш, эмч нар жагсч байна. Нийгэмд жагсаал болгоныг улстөржүүлж, итгэлгүй болж байна шүү дээ?

-Жагсаалын үр дүнгээс хамаарч хэрхэн харлуулахаа тархи угаагчид шийдэж байх шиг байна. Бүх жагсаалыг тодорхой улс төрийн зорилготой гэж хэлэхгүй. Эмч, багш нарын жагсаал бол Үйлдвэрчний эвлэл гээд өөрсдийн гэсэн хуультай, хөдөлмөрлөх эрхээ хамгаалуулдаг байгууллагатай, тэндээ татвараа төлж, тэр эрх хэмжээний хүрээнд жагсч байгаа учраас багш нарын жагсаал бол жинхэнэ туйлдаж байгаагийн илрэл. Яагаад гэвэл багш, эмч нар тэр бүр жагсаад байх завтай ч мэргэжил биш. Үүрэг нь 24/7 ажилладаг хүмүүс. Харин ингэж жагссаны дараа тодорхой үр дүн гарч, цалинг нь нэмэхгүй бол иргэдийн урам үнэхээр хугарна. Гадаад руу явах магадлал өсч, боловсрол болон эрүүл мэндийн салбарын чанар буурна. Улсаа сүйрэл рүү түлхэж байгаа хэлбэр.

Өнгөрсөн хавар болсон залуусын жагсаалын хувьд хэд хэдэн хувилбартай, хэлбэр шинжтэй байсан. Хүмүүс энэ жагсаалыг зохион байгуулсан залуусыг харлуулж, нэлээд дайралтыг хийж байсан. Одоо ч энэ байдал тасрахгүй л байна.

Хэрвээ тэр жагсаал болоогүй бол өнөөгийн олон нийтэд ил болсон баримтуудыг харахгүй байх байсан. Эрх баригч нам ус тосоороо ялгарч байна гэдгийг иргэд хэлж байна. Энэ нөхцөл байдал бүрдэхгүй байсан байх. Тэгэхээр зохиолын дагуу гэхээсээ илүү тухайн үед залуус жагсаал хийснээр Ерөнхий сайд огцорч, иргэд тэдний хулгай луйврыг мэддэг боллоо. Улсын төсөв хэлэлцэж байх үед хэт их улстөржиж байгаа ч нөгөө талдаа сайн талууд ч бас байна. Гэхдээ олон нийтэд шүүн тунгаах боломж өгөхгүйгээр хэт их мэдээллээр бөмбөгдөж байна. Дээрээс нь шүүхээр эцэслэн шийдвэрлэх хүртэл төрийн удирдах албан тушаалтан байна уу энгийн иргэн байна уу хэнийг ч гэм буруутан гэж тооцдоггүй. Энэ бүхнийг ялгах боломж өгөхгүйгээр улстөрчид хоорондоо дайтаж байгаа нь маш ёсгүй байна.

14 сэтгэгдэл

Хариулахаа болих

МОНГОЛ ХҮН 2025-10-14 202.179.24.37

баланцгынх нь ус тос байх вэ дээ??!!!
1.Нэг хэсэг нь эх орноо худалдаж гадаадад оргон зайлах хүсэлтэй сүрэг хээрийн чоно
2.Эх орноо булшлах урвагч нөхдийн эсрэг тэмцэж яваа залуучууд л харагдаж байна.
Бидний хүмүүжиж ирсэн философи ийм л зарчмаар ирсэн .Гүйцээ!! УЙЛАХ ХҮҮХДИЙН ООНЗ УРД ӨДРӨӨ ГЭЖ …?? ИХ ЗУЛ БӨХӨХИЙН ӨМНӨ БАДАМЛАДАГ ЛУГАА Л АДИЛ …..

Хариулах

Бор 2025-10-14 202.21.116.66

Төрийн ажил луйварчин, хулгайчдаас болж замхран, улс орны хөгжил сүүлийн 30-аад жил өөдөлсөнгүй. Хулгайч луйварчин нь хилийн дээс алхаад алга болчихно, ямарч ял байхгүй. Эсвэл албан тушаал улам ахина. Одоо болноо, ард түмэн тэднийг уучилж, өршөөмөөргүй байна. Эх орны ирээдүй хойч үеийнхний төлөө тэднийг яллах ёстой.

zo 2025-10-14 192.82.65.146

мөн ард түмний саналыг тусгаваа. төсвөө хэлэлцээчээ

Нэргүй 2025-10-14 59.153.114.141

Төсөвийн төсөлд анх удаа иргэдийн саналыг авах оролдлго хийсэн нь сайшаалтай ч ярилцлагад бичснээр жинхэнэ цахимд орж чадахгүй жинхэнэ утгаараа хэрэгтэй хүмүүс оролцож чадаагүй. Кампанит ажил болгож орон нутгийн ЗДТГ-ыг дайчлах ёстойг анхаарах хэрэгтэй. Гол нь иргэд саналаа өгсөнч төрийн ажилтнууд ялангуяа СЯ-ныхан тоохгүй нь харамсалтай. Жавхлан ЕС байсан хүний үгийг тоохгүй байгаа юм чинь Дорж, Дулмаагийн үгийг яг тооно. Биеэ тоосон нөхдийг зайлуулж байж төсөв бодит хийгдэнэ

Нэргүй 2025-10-14 43.242.242.59

Төлбөртэй жагсаал байсан цаашид ч байсаар байх болно. Хиамчин жагсагчдыг захын хүмүүс мэднэ. Өөрсдийнхөө итгэл үнэмшил үзэл бодлоороо жагсаж байгаа хүн ховор юм.

Зочин 2025-10-14 202.131.230.163

Монголд авилгал, нүүрсний хулгай байхгүй. Бүгд хоосон хардлага, хоосон улс төр. Энэ бүх үйлдэл АН-аас эхтэй. Гадаадаас гадаадын суртал нэвтрүүлгийн мөнгө авна. түүгээрээ амьдрана. Бас болоогүй төлбөрт нэвтрүүлэг, төлбөрт жагсаал, төлбөрт хар пиар хийнэ .Монголчууд энэ байдлаасаа салах хэрэгтэй. Эдийн засаг элгээрэээр хэвтэж, картын бараатай үеэ бодвол арай гайгүй болж бна. гэхдээ бүх зүйл арилтал их зай бна аа.

Зочин 2025-10-14 202.179.25.253

Улс төрийн намд "тос" байдаг юм уу

Ус тос 2025-10-14 202.9.47.14

Яриад байгаа намд чинь ус ч байхгүй, тос ч байхгүй. Баас, шээс, унгас, өмхий хэхэрдэс л бий.

МАСС 2025-10-14 202.70.43.34

Үе үе энд тэнд гоё гоё хурал семинар форум болж гоё гоёоос яриж хөөрөлддөг болж гэхдээ ХҮН АРД МАССЫН БОЛОВСОРОЛЫГ САЙЖРУУЛАХААС нааш Монголд сайн , сайхан ажиллах амьдрах боломж хэзээ ч бий болохгүй. Энгийн Иргэн хүн Нийгэм Улс Төр Дэлхийн аж амьдралын талаар шаал буруу далий ойлголттой буруу дүгнэлттэй явдаг шүү дээ. Адгийн наад зах нь орцондоо хогоо ангилж хаяж сурахаас эхэлнэдээ. Энгийн хүн ард ҮЗэл Бодлоо 100% өөрчилөх хэрэгтэй бна

Нэргүй 2025-10-14 66.181.186.32

Хурдыг тараах хэрэгтэй

Нэргүй 2025-10-14 202.70.43.34

БҮгд ийм АРИН ГЭГЭЭН юмс ярьж гарч ирээл, БУСДЫГ БУРУУШААГААЛ Улс төрч болдог ч АХИЦ ДЭВШИЛ ЮУУУ Ч АЛГАААА……..МОНГОЛООС ЯВМААР БНААА

зочин 2025-10-14 66.181.187.252

Монголын боломж нь энэ байна,Төр засагт ажиллаж буй хүмүүс бололцоогоороо л зүтгэж байна Нийгмийн өмчийг хууль зөрчин учиргүй их ууж идээд байгаа зүйл бараг байхгүй, хэтрүүлэг, Бусдын нэр төрийг харлуулж унагах төрийг самууруулах, самуун үүсгэх, улс төрийн ашиг хонжоо олох гэсэн л оролдлого Ихэнх нь гүтгэлэг, Зах зээлийн нөхцөлд хүн бүр сайтар зүтгэж хөдөлмөрлөж байж л амьдралаа дээщлүүлнэ, Юу ч хийхгүй залхуурч халхайж хэвтээд байвал чи хог дээр гарна

Нэргүй 2025-10-14 188.162.254.119

дээдэх нь суудалаа олоогуй бол доодох нь хэзээ ч гуйдэлээ олдоггуй гэж Уих гээч худалч хулгайч з**х*й эмс авилгачид хорчид шургалсан, дахин дахин шургалахыг шунан дурладаг байгууллагыг тараая !!!

Доодох нь ямар бол дээдэх нь яг тийм байна, Ардчилагч гэх хулгайчууд улс орныг сүйрүүлж,нийгмийн өмчийг идэж ууж,иргэдийн амьдралыг тартагт нь тултал хүндрүүлсэн, Азаар жаахан байгалийн баялаг маань л биднийг аварсан Энэ хүндрэлээс бид одоо хүртэл гараагүй байна, Хэдэн бүлэг болж ,бие биендээ дайсагнасан хэвээрээ, ихэнх нь архичин зэрлэг танхай бүдүүлэг,биеэ оторлосон бэлэн юм нэхсэн, ой гутмаар байна