Монгол хүн жил бүр эрүүл мэндийн даатгал төлдөг. “Өвдвөл төр даана” гэж итгэдэг. Гэвч бодит байдал дээр эмнэлэгт очоод даатгалтай ч өндөр төлбөр төлөх, эсвэл шаардлагатай эмчилгээгээ авч чадахгүй тохиолдол олонтаа. Энэ нь “Эрүүл мэндийн даатгалын сан хоосорч байна” гэх яриаг улам газар авхуулж байна. Өнгөрсөн долоо хоногт буюу 2025 оны аравдугаар сарын 4-10-ны хооронд л гэхэд нийт 93 иргэн 102 удаагийн гүйлгээгээр нийт 11.3 сая төгрөгийн шимтгэл төлжээ.

Сангийн мөнгө хаашаа алга болов?

Эрүүл мэндийн даатгалын санд жил бүр хэдэн зуун тэрбум төгрөг төвлөрдөг. Энэ мөнгийг хүмүүсийн төлсөн шимтгэл, төрөөс өгдөг дэмжлэг, байгууллагуудын орлого бүрдүүлдэг. Сангийн зорилго нь иргэдийн эмчилгээний зардлыг төлөх, хүн бүрийг эрүүл мэндийн баталгаатай байлгах.

Гэвч сүүлийн жилүүдэд сангийн орлого нэмэгдэж байгаа ч эмнэлгийн зарлага түүнээс ч илүү өсч байна.

Хагалгаа, тоног төхөөрөмж, эм тариа бүгд гаднаас орж ирдэг учир үнэ нэмэгдэхэд даатгалын мөнгө хүрэлцэхээ больсон. Ингээд зарим эмнэлэг даатгалаас авах ёстой төлбөрөө хугацаандаа авч чадахгүй, иргэдийг нэмэлт төлбөр төлөхийг шаарддаг.

Энэ талаар Эрүүл мэндийн сайд Ж.Чинбүрэн "Эрүүл мэндийн даатгалын сан цоорхой шанага шиг болсон. Жил бүр мөнгийг нь нэмсээр байхад тэр их мөнгө хаашаа орж, хэрхэн зарцуулагдаж байгаа нь тодорхойгүй, хяналтгүй байж болохгүй. Тиймээс бид ЭМДС-ийн хулгайн асуудалтай тууштай тэмцэх ёстой. Сангийн зарцуулалт ил тод, шударга, эрх тэгш байх ёстой. Түүнчлэн ЭМДЕГ-ын дарга С.Энхболдыг чөлөөлсөн бөгөөд одоогоор тус газрын Тамгын газрын дарга түр орлон гүйцэтгэгчээр ажиллаж байна. Энэ албан тушаалд нээлттэй сонгон шалгаруулалт зарлана" гэдгийг энэ аравдугаар сарын эхэнд мэдэгдсэн.

Эрүүл мэндийн салбарын одоогийн болон хуучин сайдын тайлбарласнаар, ЭМДЕГ өмнөх жилүүдэд хуримтлагдсан өр төлбөрүүдээ энэ жилийн төсвөөсөө барагдуулж байгаагаас болж, өрийн дарамтаасаа салж чадахгүй байгаа аж. Тиймээс энэ жил дахин өртэй үлдэхгүйн тулд санхүүгийн сахилга баттай байх шаардлага тулгарчээ. Тиймээс л даатгалаар үйлчилдэг эмнэлгүүдийн санхүүжилт зогссон, иргэдээс төлбөр авч байна гэх шүүмжлэл удаа дараа гарах болж. Иргэдийг зүгээс хоёр сарын өмнө үйлчлүүлсэн эмнэлэг нь давтан үйлчлүүлэхэд төлбөр тооцож байгааг шүүмжилж байгаа. Гэтэл ЭМДЕГ-аас ийм зүйл байх боломжгүй, бид санхүүжилтээ хэвийн олгож байгаа гэх тайлбар хэлж байна. Гэтэл энэ бол эмнэлэг болоод үйлчлүүлэгчийн дунд буй бодит үнэн юм.

Даатгалтай ч төлбөр төлөх шалтгаан

Нөгөө талаас даатгал бүх зүйлийг даадаг гэсэн ойлголт олон хүнд байдаг. Гэвч үнэндээ эрүүл мэндийн даатгал зөвхөн тодорхой нэр төрлийн тусламж, үйлчилгээний үнийг хэсэгчлэн хөнгөлдөг. Жишээ нь, хагалгаанд ороход эмнэлэг даатгалаар үндсэн үйлчилгээний төлбөрөө авна. Гэхдээ хэрэглэсэн тариа, мэс заслын хэрэгсэл, эмчийн тусгай хөлс, оношилгооны нэмэлт үйлчилгээ даатгалд хамрагддаггүй. Энэ бүхнийг өвчтөн өөрөө гаргадаг. Тиймээс “даатгалтай ч төлбөр төлж байна” гэсэн гомдол үндэслэлтэй гэж ойлгож болно.

Үүнээс гадна хувийн эмнэлгүүд өндөр чанартай үйлчилгээ үзүүлэхийн зэрэгцээ ашигтай ажиллах шаардлагатай. Тиймээс тэд даатгалаас авдаг төлбөрийг хангалтгүй гэж үзэж, нэмэлт төлбөр авдаг. Зарим нь бүр даатгалтай хүн гэхээр хүлээж авах дургүй болж, нэг удаа бүх мөнгөө төл, дараа нь даатгалаасаа буцаан ав гэж хэлдэг. Энэ бол иргэдийн хувьд асар их дарамт. Төрөөс хувийн эмнэлгүүдтэй гэрээ хийж, даатгалын нөхцөлд нийцүүлэх зорилготой ч, тариф буюу үйлчилгээний үнэ хангалттай шинэчлэгдээгүйгээс асуудал шийдэгдэхгүй хэвээр байна.

Зарим иргэд төлбөрөө дийлэхгүй хагалгаа хойшлуулж, зарим нь бүр эмнэлэгт очихоо больдог. Ингэснээр эрүүл мэндийн даатгалын үндсэн зорилго болох “иргэн бүрийг санхүүгийн дарамтгүй эмчлүүлэх” зарчим утгаа алдаж байгаад анхаарах цаг болсон.