-Монгол Улсын их хурлын тогтоолыг өнгөрсөн 2024 оны арванхоёрдугаар сарын 27-ны өдөр баталсан. Энэ тогтоолоор тус хэлэлцээрийн хүрээнд баримтлах үндсэн чиглэлийг баталсан. Энэ чуулганаар миний бие лав үнийн талаар онцгойлон асуусан ч тодорхой хариулт аваагүй. Дараа нь чуулган завсарлах үеэр буюу нэгдүгээр сарын 27-нд Эдийн засгийн байнгын хороо, Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороо тус тус хуралдсан байна лээ. Хаврын чуулган эхэлсний дараа гуравдугаар сарын 27-нд нэгдсэн чуулганы хуралдаанаар хоёрдугаар сарын 14-нд Харбин хотод хоёр улсын Засгийн газар хооронд байгуулсан хэлэлцээрийг нь соёрхон баталсан байдаг.

Мөн хэлэлцээрийн хүрээнд байгуулсан аж ахуйн нэгж хоорондын гэрээ, хэлэлцээрүүд нууцын зэрэглэлд орсон байдалтай байна. Тиймээс бид энэ гэрээг шалгаж, хэрэв Монголын талд ашигтай байвал ашгүй гээд баярлаад, олон нийтийн эргэлзээг тайлж, сайшаагаад, алдар нэрсийг нь мандуулна. Харин эсрэгээрээ, Монголын ард түмний баялгийг хямд үнээр гадагш гаргах гэрээг байгуулсан бол энэ ноцтой алдаа. Тиймээс УИХ эргэн хэлэлцэж, тэдгээр буруу бүх заалтыг хүчингүй болгож, ард түмэнд ашигтай нөхцөлөөр солих ёстой гэсэн байр суурьтай байгаа.

-Харьяалах байнгын хорооны гишүүд байнгын хорооныхоо хурал дээр маш олон удаа асуусан байна. Зарим гишүүд олон нийтэд хандаж мэдээлэл өгч ч байсан. УИХ-ын тогтоол бол ерөнхий чиглэл өгсөн тогтоол байсан. Харин аж ахуйн нэгж хоорондын гэрээ, хэлэлцээрүүдийг одоо болтол ямар ч гишүүн олж үзээгүй байгаа.

УИХ-аас чиглэл өгсөн тогтоол, хоёр улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр хоёр дээр үнийн талаар маш ерөнхий мэдээлэл байгаа, голчлон үнэ тооцох аргачлалын талаар. Гэхдээ тэр нь маш ойлгомжгүй байдалтай. Өнгөрсөн гуравдугаар сарын 27-нд бол хоёр улсын Засгийн газар хоорондын нэгэнт байгуулчихсан хэлэлцээрийг соёрхон баталсан.

-УИХ-ын гишүүдээс санаачилсан хууль, тогтоолын төсөл дээр хэлэлцүүлэг, мэтгэлцээн илүү их өрнөдөг, судалгааны мэдээллээр бусад гишүүдийг хангах байдал ч сайн байдаг. Харин Засгийн газраас яаралтай горимоор оруулж ирж байгаа хууль, тогтоолын төслүүд дээр асуудал их байгаа, энэ талаар судлаачид, иргэний нийгмийн байгууллагууд ч бидэнд зөвлөмж өгсөөр байгаа.

Бас УИХ-ын гишүүд хуулиар олгогдсон хяналтын эрхээ хэрэгжүүлж чадаагүйгээс өнөөдрийн зарим асуудал бий болсон байна гэж үзэж байгаа. УИХ хариуцлага хүлээх талаар асуулаа, бид эргэлзээтэй асуудал үүссэн бол яаралтай шуурхай арга хэмжээ авч ажиллах үүрэгтэй, ханалт шалгалт хийж алдааг засах ёстой, энэ асуудлыг хангалттай хуульчилсан байдаг.

-Гурван том асуудал байгаа, төмөр замын холболт, нүүрсний худалдаа, уурхайн ам нээх гэсэн. Гэтэл энэ гурвын нэрнээс цааш мэдээлэл УИХ-ын гишүүдэд алга. Иргэд олон нийтээс ч шалга, гэрээний нөхцлүүдийг Монгол Улсад ашигтай болго, бид нарыг мэдээллээр ханга гэсэн хүсэлт маш их ирж байна. Энэ бол том төслийг гацааж байгаа зүйл биш, тухайн төсөл улсад иргэдэд ашигтай болсон уу, түүнд сайжруулах шаардлага хэр байгааг тогтоох асуудал. Хэрэв Засгийн газар анхнаасаа мэдээллээр хангаад ил тод нээлттэй байсан бол ийм асуудал үүсэхгүй байж болохоор байсан, цаашид анхаарах ёстой асуудал бол энэ. Манай Ардчилсан намын бүлэг энэ асуудалд өндөр ач холбогдол өгч ажиллаж байгаа.

-Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр бол нээлттэй байгаа. Харин аж ахуйн нэгж хоорондын гэрээ хэлэлцээрүүд нууцлалтай байгаа. Ц.Туваан гишүүн бол тэр нээлттэй байгаа хэлэлцээр дээр Засгийн газрыг төлөөлж гарын үсэг зурсан төлөөлөл.

-Шинэчилж сайжруулж болдоггүй гэрээ хэлэлцээр гэж байдаггүй. Нүүрсний үнээс гадна төмөр замын холболтын үнэ өртгийн асуудал, нүүрс сорчлон олборлох, зарахтай холбоотой асуудал, шинээр ашиглах уурхайн ам, тээврийн нөхцөл нь манайд хэр ашигтай байгаа, ажиллах хүчний оролцооны асуудал гээд олон асуудал энэ гэрээний хүрээнд судалж үзэх шаардлагатай байгаа.