Энэ долоо хоногт Монгол Улсын 2026 оны улсын төсвийн төслийг олон нийтэд танилцуулж, тэдний саналыг тусгах зорилготой танхимын хэлэлцүүлэг боллоо. Төсөв, санхүүгийн ирээдүйн төлөвлөлтөд иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх энэхүү хэлэлцүүлэг нь нийгмийн анхаарлын төвд байлаа. Долоо хоногийн эхэнд Засгийн газрын зарим томилгоо, Төрийн өмчит компанийн захирлуудын өндөр цалин хангамжтай холбоотой асуудал олон нийтийн шүүмжлэл дагуулсан. Түүнчлэн долоо хоногийн сүүлчээр Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн болон эрчим хүчний салбартай холбоотой мэдээллүүд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдийн гол сэдэв болов. Харин олон улсын хүрээнд АНУ-ын Засгийн газар татварын нэмэгдэлтэй холбоотой шинэ мэдэгдэл хийж, энэ нь олон улсын эдийн засагт ямар тодорхой өөрчлөлт авчрах вэ гэдэг хүлээлт үүсгэжээ. Ийнхүү дотоод, гадаадын улс төр, эдийн засгийн олон талт үйл явдлуудаар дүүрэн энэ долоо хоногийн онцлох мэдээллүүдээс “NEWS” агентлаг тоймлон хүргэж байна.

ХЭМНЭЛТИЙН ХУУЛИЙН ХҮРЭЭНД ТӨСВИЙН ТӨСЛӨӨ ХЭЛЭЛЦЭЖ БАЙНА

-Газрын асуудал, дэд бүтцийн асуудал, барилгын материалын асуудал, боловсон хүчний асуудал гээд маш олон хүчин зүйлсээс шалтгаалж төсвийн асуудал яригдана. Өнгөрсөн жилтэй харьцуулахад орон сууцны үнэ 11 хувь өссөн, одоогоор дундаж үнэ 4.3-5 сая төгрөг байгаа. Яамны зүгээс дэд бүтэц, инженерийн барилга, байгууламжийг улсын төсвөөр байгуулж өгөх бодлого барьж байгаа. Аль болох бид нар өөрсдөө газар чөлөөлөлт хийж, дахин төлөвлөлтөд орсон газруудыг шинээр бий болгож байгаа.

Сүүлийн жилүүдэд хийж буй томоохон төсөл болох 1008 айлын орон сууцны төсөл удахгүй дуусна.  Дээрээс нь Буянт-Ухаад баригдаж байгаа барилга байна. Энэ төслүүд түрээслээд, өмчлөх байдаг юм уу, тодорхой хэмжээгээр орон сууцны зах зээлд нөлөөлөх ёстой. Яагаад гэвэл, энэ чинь орлогын хэмжээн дээр яригдаж байгаа асуудал. Энэ үүднээсээ бид нар залуус нэг, хоёр хорооллын дэд бүтцийн асуудлыг барилгын яамны төсөвт суулгаж өгсөн.

Мөн хуучин Буянт- Ухаа орчим хэрэгжүүлж байгаа төсөл, хөтөлбөрүүд байгаа. Төрөөс өөрөө бодлогын хэмжээнд үндсэн дэд бүтцээр хангах асуудал дээр илүү анхаарч ажиллаж байна.

Төсвийн төслийн тухайд энэ жил нэгдүгээрт Хэмнэлтийн хууль үйлчилж байна. Хоёрт, манай байгууллагын салбарын чиг үүрэгтэй холбоотойгоор цаашдын төр, хувь хэвшлийн үндсэн суурь зарчим, үндсэн үйл ажиллагаа явуулах бодлогыг бий болгох үүднээс дэд бүтэц рүү хандсан хөтөлбөрийг түлхүү хэрэгжүүлж байгаа. Энэ нь ганцхан нийслэлд биш хөдөө орон нутаг, сумуудад төрийн албан хаагчдын орон сууц, сумдын дэд бүтэц гэх зэрэг төслүүд хэрэгжээд явж байгаа. Ер нь 2028 он гэхэд сумуудын асуудал нэгдсэн байдлаар цэгцрэх төлөвтэй байна. Өнгөрсөн хугацаанд 60 гаруй сумдад дэд бүтцийн ажлууд хийгдээд явж байгаа.

Сангийн яамнаас өмнө нь хэрэгжүүлж байсан 43 төсөл арга хэмжээг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлж, дуусгах чиглэл өгсөн. Харин шинээр төсөл, хөтөлбөр оруулах тал дээр дээр дурдсанчлан дэд бүтцийнхээ төслүүдийн саналаа өгчихсөн. Энэ 2026 онд 590 тэрбум төгрөгийн төсвийн төслийг мэдүүлээд явж байна. Үүнийхээ дагуу хэлэлцүүлгээ хийж байна.

VS: СЭМҮТ-ЙИН УДИРДЛАГА БУРУУТАЙ, БУРУУГҮЙ

Засгийн газрын өнөөдрийн /2025.08.06/ хуралдаанаар 2024-2028 оны үндсэн чиглэлд төрийн болон төрийн өмчит 20 компанийг багтааж, эдгээр компаниудаас 3.74 их наяд төгрөгийн орлого төвлөрүүлэх боломжтой гэж үзсэн талаар мэдээлсэн.

Түүнчлэн Төрийн өмчит компаниудын засаглалыг сайжруулж, үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх, давхардсан чиг үүргийг арилгах хүрээнд нэр бүхий 17 компанийг цөөлж, 9 компанийг татан буулгаж, нэгтгэх саналыг Засгийн газарт танилцуулсан аж. Тухайлбал, Төрийн өмчит компаниуд толгой болон охин компаниудтайгаа нийлээд нийт 109 байсныг 87 болгон цөөрүүлэх төлөвлөгөөтэй байна.

Ерөнхий сайд Г.Занданшатар “Алдагдал нь тэрбум тэрбумаар яригдаж байхад төрийн өмчит компанийн захирлууд хэдэн арван сая төгрөгийн цалинтай байж таарахгүй. Төрийн өмчит компаниудын захирлуудын цалинг бууруулна" гэжээ. Нийгмийн шүүмжлэлийг багагүй дагуулдаг Төрийн өмчит компанийн захирлуудын цалин хангамжийн асуудлаар Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газрын дарга Б.Цэнгэл "Төрийн өмчит компанийн захирлуудын цалин хангамжид судалгаа хийж үзэхэд хамгийн ихдээ сард 20-30 сая төгрөгийн цалин авдаг нь тогтоогдсон. Тиймээс үндсэн цалин нь өндөр биш харин гүйцэтгэл, үр дүнгээр цалинждаг системийг нэвтрүүлнэ" гэлээ.

Тухайлбал, "Эрдэнэс Монгол" ХХК, "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК, болон Хөдөө аж ахуйн бирж, "Нью Улаанбаатар интернэйшнл эйрпорт" ХХК, "МИАТ" ТӨХК зэрэг компанийн захирлуудын цалин дунджаас харьцангуй өндөр гэнэ.

Тиймээс эдгээр цалинг түвшинд нь аваачих ажлыг хийнэ гэлээ. Харин хамгийн бага цалин авдаг Төрийн өмчит компаниудад "Монголын цахилгаан холбоо" ХК, Монгол кино нэгтгэл, "Мэдээлэл холбооны сүлжээ" ХХК, Үндэсний шигшээ багын бэлтгэл сургалтын төв зэрэг байгууллагууд багтжээ. Эдгээр байгууллагуудын цалин дунджаар 940 мянган төгрөгөөс 1.4 сая төгрөг байна.

Иймд тухайн асуудлыг үргэлжлүүлэн судалж, ирэх долоо хоногийн Засгийн газрын хуралдаанаар танилцуулах аж.

"ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЙДЫН БАГЦ АЖЛЫГ МИНИЙ БАГЦ ГЭЖ АНДУУРЧ ХЭЛСЭН"

Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн өнөөдөр /2025.08.07/ цаг үеийн нөхцөл байдлын талаар тайлбар өглөө.

Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн:

-Би 2008 оноос хойш Увс аймгаас таван удаа сонгогдож гарч ирсний хувьд аймгийн 100 жилийг зохион байгуулах ажилд гар бие оролцсон. Мөн 2009 оноос Увс аймгийн Улаанбаатар дахь нутгийн зөвлөлийн даргын албан тушаалыг хүлээн авсан. Увс аймгаас сонгогдсон гишүүний хувьд 100 жилийн ойг тохиолдуулан нутгаа сурталчлах, дотоодын нийт бүтээгдэхүүн болон иргэдийн амьжиргаа, гадаад дотоодын аялал жуулчлал, нөлөө үзүүлэх хэмжээнд ажиллахыг зорьсон.

Увс аймгийн 100 жилийн ойг тэмдэглэхэд аймгийн иргэд, бизнес эрхлэгчид, увс аймагтай холбоотой үйл ажиллагаа явуулдаг ААН-ээс 11 тэрбум орчим төгрөгийн санхүүжилт цугларсан. Тухайн хандивын үйл ажиллагаанд 3000 гаруй хүн оролцсон байсан. Үүгээр Увс аймгийн 100 жилийн урсгал зардлыг санхүүжүүлсэн юм. Түүнчлэн ойг зохион байгуулахад ямар ч бүтээн байгуулалтын ажил өрнөдөг. Энэ хүрээнд өнгөрсөн жилүүдэд 22 тэрбум төгрөгийг хөрөнгө оруулалтад зарцуулсан. Увс аймгийн 100 жилийг зохион байгуулах ажлын хүрээнд “миний төсөв” гээд буруу хэлсэн. Энэ бол Эрчим хүчний сайдын багц төсөв байсан юм.

Увс аймгийн Улаангом сумын 2, 4, 11 багийг дамнаж хэд хэдэн ажил хийгдсэн. Үүнд баруун тойргийн автозам болох хоёр км замыг 3.6 тэрбум төгрөгөөр тооцон, 2024 оны төсөвт суулгасан. Улаангом сумын цахилгааны эрчим хүчний хангамжийг сэргээх үүднээс хоёр тэрбум төгрөгийг мөн улсын төсөвт суулгаж хэрэгжүүлсэн. Үүний тендерийг худалдан авах газарт зарлаж гүйцэтгэсэн. Энэ бүгдийг миний зүгээс хийлээ гэж буруу ойлголтыг олон нийтэд өгчээ. Үүнээс гадна 100 жилийн ойг зохион байгуулах хүрээнд цахилгааны эрчим хүч нэмэгдэх учраас өвлийн цахилгааны ачааллыг тооцон зуны цагт давхар ашиглах тооцооллоор зохион байгуулсан. Тиймээс эрчим хүчний салбар үнэ нэмэгдүүлж, нэмэгдүүлсэн өртгөөрөө Увс аймгийн 100 жилийн ойд зарцуулсан гэх ойлголт, гүтгэлэг, хардлага. Дэлгэрэнгүй мэдээллийг ЭНД дарж уншина уу.

ЭНЭТХЭГТ НИЙТ 50 ХУВИЙН ТАТВАР НОГДУУЛАВ

Энэтхэг улс Оросын нефтийн худалдан авсан тул  25 хувийн татвар нэмж ногдуулах зарлигт АНУ-ын ерөнхийлөгч Дональд Трамп гарын үсэг зурлаа. Ингэснээр Энэтхэгээс АНУ-д импортлох нийт татвар 50 хувьд хүрч байна. Шинэ тариф 21 хоногийн дараа хэрэгжиж эхлэх юм. Энэтхэгийн Гадаад хэргийн яамнаас Оросоос импортлох барааны талаар байр сууриа тодорхой илэрхийлсэн бөгөөд тарифыг "шударга бус, үндэслэлгүй," гэж тодорхойлжээ. Тухайлбал “"Тиймээс бусад хэд хэдэн улс өөрсдийн үндэсний ашиг сонирхлын үүднээс авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээнийхээ төлөө АНУ Энэтхэгт нэмэлт татвар ногдуулахыг сонгох нь туйлын харамсалтай байна. Энэтхэг улс үндэснийхээ эрх ашгийг хамгаалахын тулд шаардлагатай бүх арга хэмжээг авах болно" гэж мэдэгдэлд дурдсан байна. АНУ-ын ерөнхийлөгч өмнө нь татвараа нэмэхээ анхааруулж, "Оросын дайны машин Украинд хичнээн хүнийг хөнөөж байгаа нь Энэтхэгт хамаагүй" гэж буруутгажээ.

Цагаан ордон Лхагва гаригт мэдэгдэл хийж, "Оросын Украин дахь үйл ажиллагаа нь АНУ-ын үндэсний аюулгүй байдал, гадаад бодлогод байнгын заналхийлэл учруулж байгаа тул үндэсний онц байдлын эсрэг илүү хүчтэй арга хэмжээ авах шаардлагатай байна" гэсэн байна. Мөн Энэтхэг Оросын нефтийн импортлох нь Украин дахь Оросын үйл ажиллагааг эсэргүүцэх АНУ-ын хүчин чармайлтыг сулруулж байна гэжээ. Газрын тос, байгалийн хий нь Оросын хамгийн том экспортын бүтээгдэхүүн бөгөөд Москвагийн хамгийн том үйлчлүүлэгчид нь Хятад, Энэтхэг, Турк юм. Трамп Энэтхэгт тавьсан татварыг зөвхөн эхлэл гэж мэдэгдээд "Та нар илүү олон, маш олон хоёрдогч хориг арга хэмжээг харах болно" гэжээ.