Монгол Улсын иргэн Өмнөд Калифорнийн цагаачдын хорих төвд дөрвөн сар гаруй хугацаанд хоригдож байна. “CalMatters”-ийн мэдээлснээр, тухайн эрэгтэй нь сонсголын бэрхшээлтэй бөгөөд зөвхөн монгол дохионы хэлээр ойлголцдог гэж иргэний эрхийн өмгөөлөгч нь мэдэгджээ. Түүний өмгөөлөгч, Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн эрхийн хуулийн төвийн шүүх хурал хариуцсан захирал Алегриа Де Ла Круз хэлэхдээ “Шүүх хурлын үед болон хоригдож байх хугацаанд түүнтэй харилцаж, ойлголцож чадах ганц ч хүн байхгүй байна.  Улмаар ганцаарчлан хоригдсон” гэжээ. 

АНУ-ын Калифорни мужийн өмнөд дүүргийн шүүгч Дана Сабрав энэ долоо хоногт Отай Меса хорих төвийн удирдлагуудад хандаж, тухайн эрэгтэйд монгол дохионы хэлээр орчуулагч олж өгөхийг үүрэг болгосон байна.

Шүүгч мөн цагаачлалын албаныханд тухайн эрэгтэйн орогнол хүссэн хүсэлтэд нөлөөлж болох хоёр үнэлгээг дахин хийхийг даалгажээ. Үүнд түүний сэтгэцийн эрүүл мэндийг шалгах, нөгөө нь түүнийг эх орондоо буцаж очвол аюулгүй байдалдаа эргэлзэж, айдастай байгаа эсэхийг үнэлэх юм. Дана Сабрав хэлэхдээ “Хэрэв тэрбээр юу болж байгаа, ямар зүйлсийг хэлэлцэж байгааг мэдэхгүй бол хэрхэн шүүх хуралд оролцох юм бэ? Түүнд ойлголцож чадах хүнийг олж өгвөл бүх зүйл утга учиртай байна” гэсэн байна.
Гэхдээ шүүх хурал, болж буй үйл явдлын талаар ойлголцохгүй, харилцах боломжгүй тохиолдол маш олон гардаг байна. АНУ-ын өмгөөлөгчийн туслах Эрин Димблби хэлэхдээ, олон хүн цагаачлалын шүүх дэх хуулийн үйл ажиллагааг бүрэн ойлгодоггүй гэсэн юм. Энэ нь АНУ-ын одоогийн засаг захиргаа цагаачлалын асуудалд нухацтай ханддаггүйн илрэл гэж ажиглагчид буруутгаж буй.

Цагаачдын хорих төвд хоригдож буй монгол эрэгтэйн ар гэр нь түүнийг Авирмэд гэж нэрлэхийг “CalMatters”-аас хүссэн байна.

Учир нь түүнийг эх орондоо буцах юм бол Монголын засгийн газар хохирох вий гэдгээс болгоомжилж байна. Авирмэд орогнол хүссэнийхээ дараа цагаачдын хорих төвд хоригдох болсон нь Байдены засаг захиргаанаас Трампын засаг руу огцом шилжсэнийг илэрхийлж байна.
Авирмэд энэ оны эхээр Монгол Улсаас гарч, хоёрдугаар сард хөгжлийн бэрхшээлтэйн улмаас хавчигдаж байгаа тул АНУ-д орогнол хүссэн байна. “CalMatters”-ийн мэдээлснээр,  2020 онд Монголд болсон халдлагын улмаас тархины гэмтэл авч таталт өгч, ой санамж нь муудах болжээ.

Тэрбээр хөгжлийн бэрхшээлтэй гэдгээсээ болж  халдлагад өртсөн гэж шүүх хурлын материалд дурдсан байх бөгөөд АНУ-д хэрхэн хүрсэн талаар гэр бүлийнхэн нь мэдээлэл өгөхөөс татгалзсан байна.

Түүний нэрийн өмнөөс гаргасан хуулийн гомдолд Авирмэд хилийн албаныханд монгол хэлнээс англи хэл рүү орчуулсан захидал өгсөн байсан гэдгийг онцолсон байна. Уг захидалд хөгжлийн бэрхшээлтэй бөгөөд орогнол хүсэх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлсэн байжээ. Гааль, хил хамгаалах ажилтнууд захидлыг уншиж, хүлээн авахаас татгалзсан гэж түүний өмгөөлөгчид Дотоодын аюулгүй байдлын яамны эсрэг гаргасан гомдолдоо дурджээ. Хилийн албаныхан Авирмэдийг Цагаачлал, гаалийн хяналтын газарт шилжүүлж, “CoreCivic”-ийн удирддаг ашгийн төлөөх Отай Меса хорих төв рүү шилжүүлсэн. Дараа нь цагаачлалын ажилтнууд түүнээс өмгөөлөгч, дохионы хэлний орчуулагчгүйгээр мэдүүлэг авч, “Google Translate” ашиглан Монгол руу буцаж очихоос айж байгаа эсэхийг нь асуухыг оролдсон байна. Гол асуудал үүсэх болсон шалтгаан нь хилийн ажилтнууд Авирмэдийн аялалыг Виржиниа Вашингтон хэмээх охин нь санхүүжүүлсэн гэж буруугаар ойлгож, шүүхэд шилжүүлсэн байна.

Үнэн хэрэгтэй тэрбээр охин хүүхэдгүй бөгөөд Вашингтонд очих төлөвлөгөөг нь хүний нэрээр андуурсан явдал байв. Мөн түүний аялалын ивээн тэтгэгч нь Виржиниа мужид амьдардаг эгч нь юм.

Авирмэд ямар ч тайлбаргүйгээр сэтгэцийн эрүүл мэндийн үзлэгт хамрагдсан. Үүнийг шүүгч буруутгаж,  “ICE”-д давтан эрүүл мэндийн үзлэг явуулахыг тушаасан байна. Учир нь тэрбээр шүүх хурал, үзлэгийн бүх үйл явцыг ойлгож, хариу үйлдэл үзүүлэн хамтран ажиллах ёстой гэж шүүгч мэдэгджээ. Үүнээс гадна Калифорнийн албаны хүмүүс “ICE” хорих төвүүдийн сэтгэцийн эрүүл мэндийн нөөцийг шүүмжилдэг. Хуулийн дагуу тэд холбооны цагаачлалын хорих газруудыг шалгах боломжтой. Тус мужийн Ерөнхий прокурорын оффисоос дөрөвдүгээр сард гаргасан тайланд “ICE” байгууламжид сэтгэцийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ маш хангалтгүй байгааг баримтжуулан, нийтэлсэн байдаг. 

Авирмэд ямар ч гэмт хэрэг үйлдэж байгаагүй. “ICE”-ийн мэдээлснээр, Отай Месад хоригдож буй 1350 хүний 10 хүрэхгүй хувь нь буюу 125 нь хүнд гэмт хэрэг буюу хүнд гэмт хэрэг үйлдсэн хэргээр ял шийтгүүлсэн байдаг. Шүүгч Сабрав Де Ла Круз болон Авирмэд нарын бусад өмгөөлөгчид хэлэхдээ, 48 настай монгол эрэгтэй өмнөх шүүх хурлын үеэр юу болж байгааг ойлгоогүй байх өндөр магадлалтай тул хэлмэрч, түүний ойлгодог хэлээр давтан хурал явуулах хэрэгтэй гэдэгтэй санал нэг байна. "Тэрбээр ямар ч чухал үйл ажиллагаанд бүрэн оролцох эрхтэй, тийм үү?" гэж Сабрав Димблбигээс хэлж байна.
Тэрбээр мөн "MSL (Монгол дохионы хэл) бол тийм ч түгээмэл хэл биш" гэж нэг удаа шүүхийн үеэр маргасан байна. Цаашид хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны үед Авирмэдэд итгэмжлэгдсэн хэлмэрч гаргаж өгч, мэдүүлэг өгөх боломжийг олгох “туслах баг”-аар хангахыг санал болгожээ. Ингэснээр монгол дохионы хэлний орчуулагч Авирмэдийн бүхий л мэдүүлгийг америк дохионы хэл рүү орчуулж, ярианы англи хэл рүү хөрвүүлнэ. Учир нь засгийн газрын төлөвлөгөөнд Авирмэд англи болон америк дохионы хэл мэдэхгүй тул шүүх хуралдаанд оролцохыг нь зөвшөөрөхгүй байна.