Монголын үндэсний бөхийн өнгө, ирээдүйг өнөөдөр 1990-ээд онд төрсөн ид барилдаж байгаа дунд үеийнхэн тодорхойлж байгаа ч тун удахгүй энэ өнгө өөрчлөгдөх нь тодорхой боллоо. Учир нь 2000-аад онд төрсөн залуу бөхчүүд ид хүчээ авч, улсын цол хүртэж, нэрээ дуурсгаж эхэлсэн нь Монгол бөхийн шинэ үеийн эхлэл гэдгийг харуулж байна.

Өнөө цагийн хүчтэй бөхчүүдийн тоонд зүй ёсоор бичигдэх болсон улсын заан Сүхбаатарын Сүхбат 2000 онд төрсөн бөгөөд үндэсний бөхийн төдийгүй чөлөөт бөхийн суурьтай, техник сайтай, өндөр нуруу, онцгой барилдаантай хэмээн олны анхаарлыг татаж байна. Тэрбээр 2023 онд улсын наадамд гайхалтай барилдаж, өнгөрсөн жил заан цолоо нөхөн хүртсэн нь түүнийг энэ үеийнхний манлайд зогсож байгааг харуулсан үйл явдал болсон юм. Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит болон цомын барилдаануудад ч тогтмол амжилт үзүүлж, чансаагаар тэргүүлж байна.

Түүнээс гадна 2001 онд төрсөн Баянхонгор аймгийн Жинст сумын Э.Батмагнай бий. 2022 оны улсын баяр наадмаар тав даван улсын начин цол хүртэж, тухайн үеийн хамгийн залуу улсын цолтон болж байв. Түүнийг энэ жилийн наадмаар цолоо ахиулах өндөр боломжтой бөхчүүдийн нэг гэгдэж байна.

Ховд аймгийн Дөргөн сумын харьяат, улсын начин Г.Дармаажанцан мөн 2000 онд төрсөн. Тэрбээр 2024 оны наадамд тав давж улсын начин цол хүртсэн бөгөөд цэргийн арслан Г.Жамбалдоржийг тавын даваанд давж, өөрийн чадвар, зоригийг тод харуулсан. Хүчтэй барилдаантай, сэтгэл зүй сайтай, жин нэмэгдэж, техник боловсорч байгаа гэдгээрээ ирэх жилүүдэд монгол бөхийн том амжилтын эзэн болох магадлалтай бөхчүүдийн тоонд зүй ёсоор нэрлэгдэж байна.

Мөн аймаг, цэргийн арслан цолтой 2000-аад онд төрсөн олон залуу бөхчүүд энэ жилийн баяр наадмаар улсын цолны болзол хангах тун ойрхон яваа. Тэд бэлтгэл сургуулилтаа эрчимжүүлж, туршлага хуримтлуулж, өмнөх үеийн аваргуудтай эн тэнцүү барилдах түвшинд хүрч эхэлжээ. Залуу насны хурд хүч, эрмэлзэл, өөрийгөө батлан харуулах хүсэл тэмүүлэл нь тэднийг улам хурцалж, улам зоригжуулж байгаа нь барилдаан бүрээс мэдрэгддэг гэхэд хилсдэхгүй.

Гэхдээ 2000-аад оны залуусын түрэлт дунд 1990-ээд оны сүүлчээр төрсөн, амжилтаа тогтвортой хадгалж буй шилдэг бөхчүүдийг дурсахгүй өнгөрч боломгүй. Ялангуяа 1998 оны бар жилтнүүд. Улсын арслан Б.Орхонбаяр бол энэ үеийн хамгийн тогтвор суурьтай, тууштай амжилт үзүүлж яваа бөх. Түүнийг  “дараагийн аварга” хэмээн ард түмэн, бөх сонирхогчид үздэг. Мөн чөлөөт бөхийн ДАШТ-ий медальт, улсын заан Мөнхтөрийн Лхагвагэрэл ч үндэсний бөхөөрөө дагнан хичээллэвэл түрүүлэхэд ойрхон ирсэн. Спортын хоёр төрөлд зэрэг амжилт гаргаж буй цөөн бөхийн нэг болох түүнийг ч мөн ирээдүйн өндөр цолтны нэг хэмээн олон хүн үнэлж байна.

Монгол бөхийн шинэ эрин үе ийнхүү эхэлж байна. 1980-аад онд төрсөн аваргуудын хувьд сүүлчийн сумаа тавих мөч ирсэн бол 1990-ээд оны хүчтэнүүд өнөө цагийн өнгийг тодорхойлж байна. Харин 2000-аад оны залуус ирээдүйн гол тоглогчид болж, эхний алхмаа амжилттай хийжээ. Энэ жилийн наадамд тэд цахиур хагалж, олон жилийн дараа эргэн дурсагдах он жилүүдийн эхлэлийг тавьж магадгүй.