"Оросын телевизээр үзүүлж байгаа дүрс бичлэгүүд бол тэнэгүүдэд зориулсан үлгэр. Мариуполь хот ихэнх хэсгээрээ балгас хэвээрээ байгаа. Төв гудамжны хэдэн барилгын гадна фасадыг засч, зураг авалт хийж байна. Гэтэл булан тойроод л нуранги, хоосон хот. Олон хүн хагас нь нурсан орон сууцанд арай ядан амьдарч байна" гэж Мариупольд амьдардаг украин иргэн халаглана.

Мариуполь хотыг хайр найргүй бөмбөгдсөнөөс хойш гурван жил гаруйн хугацаа өнгөрчээ. Мянга мянган хүний алтан амь тэнд үрэгдсэнээс гадна нийт орон сууны барилгуудын 90 хувь нь эвдэрч сүйдсэнийг НҮБ тооцоолсон билээ.

Сүүлийн саруудад цахим орчинд Оросыг дэмжигч нөлөө бүхий эрхэмүүд Мариуполийн өнгөлөг сайхан зургуудыг нийтлэх нь олширсон. Гэвч хотын оршин суугч 10 гаруй хүнтэй ярилцаад үзэхэд бодит дүр зураг тэс өөр гарч ирэх аж.

Мариуполиос өнгөрсөн оны сүүл үед дүрвэсэн 66 настай Олха Онышко "Олон худал хуурмаг зүйл явж байна. Бид сайхан хоттой байлаа. Одоо тэр хот сүйдсэн. Оросын эрх баригчид тэгтлээ ихийг сэргээн засварласан гэж би хэлэхгүй. Төв талбайд байдаг хэдэн барилга байгууламжийг л сэргээн босгосон. Тэд хог хаягдлыг цэвэрлэсэн боловч цогцсуудыг тусад нь салгаж аваагүй" гэсэн юм.

Хот өдгөө усны хомсдолтой тулгарчээ. Өөр нэгэн оршин суугч ярихдаа "Ус байнга тасардаг. Бид гэртээ хувин, лаазанд усаа байнга нөөцөлдөг. Усны өнгө маш шар. Заримдаа бүр кока кола шиг байдаг. Тийм болохоор буцалгасныхаа дараа ч уухаас айдаг" гэжээ.

Мариуполь хотын орлогч дарга Серхи Орловын хэлснээр хотыг усаар хангадаг гол суваг Сиверский Донец-Донбас тулааны үеэр эвдэрчээ. Одоо хотыг хангаж буй ганц л усан сан байна. Энэ нөөцөөр жил хагас л тэсэхээр боловч эзлэгдсэн хугацаа түүнээс удаан үргэлжилсэн тул ундны ус огт байхгүй болсон гэхэд болно. Хүмүүсийн хэрэглэж буй ундны ус стандартын доод түвшинд ч хүрэхгүй байгаа" гэжээ.

Мөн анхан шатны хэрэглээний эм тан олдохоо байсныг оршин суугчид ярьж байна. Чихрийн шижин өвчтэй хүмүүс инсулинаа цаг тухайд нь авах гэж үйлээ үзэх болжээ.

Сэргээн босголт, ус, цахилгааны хомсдол, эмний үнэ өндөр зэрэг ахуйн шалтгаанаас гадна хамгийн их санаа зовоож буй зүйл бол боловсрол. Украин хүүхдүүд сургууль дээрээ юу заалгаж байгаа нь нэн тэргүүний санаа зовох асуудал болжээ.

Мариуполь хотыг оросуудад эзлэгдсэнээс хойш бүтэн жил тэндээс дүрвэлгүй сургуульдаа сурсан Андрей Кожушина хэлэхдээ "Тэд хүүхдүүдийг худал мэдээлэл, суртал ухуулгаар бөмбөгдөж байна. Сургуулийн сурах бичигт Донецк, Луганск, Харьков, Запорожье, Херсон, Одесса, Крым, тэр бүү хэл Днепропетровск муж гээд бүгдийг нь Орсоын нэг хэсэг болгон бичсэн байгаа" гэжээ.

Оросын сургуулиудад 2022 оны есдүгээр сараас хойш долоо хоног бүр "Чухал зүйлсийн тухай яриа" нэртэй хичээл орж эхэлсэн билээ. Энэ хичээлээр ОХУ дээрх бүс нутгуудын орос хэлтэй хүн амыг нацистуудаас хэрхэн чөлөөлсөн тухай заадаг аж. Ийм хичээл заахаас татгалзсан багш нарыг айлгах сүрдүүлэх юм уу ажлаас нь халдаг гэдгийг Мариуполийн оршин суугч хэлжээ.

Ингэснээрээ ОХУ украин хүүхдүүдийн оюун санааг дахин програмчилж байна гэж тэд үзэж байна.

Эсэргүүцлийн бүлгүүд Украины армид зориулж тагнуулын мэдээлэл цуглуулдагаа мөн хуваалцжээ. Нэрээ нууцалсан иргэн ярихдаа "Бид Оросын цэргийн хөдөлгөөний талаарх мэдээллийг баримтжуулдаг. Тэдний зэвсэг тээвэрлэлт, цэргүүдийн хөдөлгөөн, манай үйлдвэрлэлийн бүсүүдэд засварлаж байгаа техник хэрэгслийн мэдээллийг шинжилдэг. Бид нууцаар гэрэл зураг авч Украины тагнуулын албанд илгээдэг" гэжээ.

Гэвч тэд аль нэгэн өдөр хяналт шалгалтад өртөх эрсдэлтэй байдаг тул утасныхаа мессежийг өдөр бүр устгадаг гэв. Утас чагнах вий гэж айгаад найз нөхөд рүүгээ ч залгадаггүй аж.

Өнгөрсөн Ялалтын баяраар Мариуполь хотын төв талбайд цэрэг хувцастай хүүхдүүд болон насанд хүрэгчид жагсчээ. Өөрөөр хэлбэл, Украины цээрлэх болсон Зөвлөлтийн үеийн уламжлалыг эзлэгдсэн нутаг дэвсгэрт энэ мэтээр нэвтрүүлж байна.

Мөн хотыг Оросын төрийн далбааны улаан, цэнхэр, цагаан өнгөөр чимэглэжээ. Гэвч зарим хүн далд эсэргүүцэл үзүүлж, шөнө дөлөөр байшингуудын ханыг Украины хөх, шар өнгөөр будах болжээ. Түүнчлэн "Мариуполийг чөлөөл", "Мариуполь бол Украин" гэх мэт уриа лоозонг ч наах болсон байна. Энэ мэт үйлдэл нь эрх баригчдад "Эсэргүүцэл амьд" гэдгийг ойлгуулах зорилготой гэдгийг иргэд ярьж байна.