Толгой олон байх тусмаа хариуцлагын тогтолцоо алдагддаг

Г.Занданшатарын Засгийн газар жинхэнээсээ амаргүй нөхцөлд ажиллах үүрэг хүлээлээ. Ядаж байхад УИХ-аар Л.Оюун-Эрдэнэд итгэл үзүүлэх асуудлыг хэлэлцэхийн урд шөнө ДЦСIII-т осол гарсан нь Улаанбаатарчууд ирэх өвлийг аргалаад өнгөрөх боломжгүй болгосон. Тиймээс Б.Чойжилсүрэнд өмнөх засгийнхаа алдааг засах даалгаврыг өгөх гэж түүнийг шинэ засагтаа багтаасан болох нь нэкст Ерөнхий сайдын байр сууринаас тодорхой уншигдсан. Товчхондоо, ДЦС-д гарсан ослын шалтгааныг ол, зас гэсэн 100 хоногийн хугацаатай үүргийг Б.Чойжилсүрэнд өгсөн. Өмнөх засагт эдэлсэн ямба нь өдгөө түүний ял болж хувирсан гэсэн үг. Түүний зуун хоногийн тоолуур хэдийнэ гүйж эхэлсэн.

Хамтарсан Засгийн газрын тэргүүний хувь заяа УИХ-аар орохын өмнөх шөнө, Засгийн газрын 14 мега төслийн жагсаалтад багтсан ДЦС-д гарсан ослын шалтгаан одоогоор тодорхойгүй ч, санамсаргүй алдаа яавч биш. Урьдчилан зохион байгуулсан улс төрийн акц байв уу, эсвэл углуургаараа эрчим хүчний салбар уналтад орсны илрэл болов уу. Гэх мэтчилэн эхлээд эргэлзээтэй асуудлуудаа тодорхой болгох ёстой.

“Эрчим хүчний салбарт ахиад ямар эрсдэл болохыг тааж мэдэх боломжгүй энэ нөхцөл байдлаараа байж болохгүй. Эрчим хүчний хангамжийн өвөлжилтийн бэлэн байдлыг хангах талаар бодоод шөнө ч нойр хүрэхгүй байна” гэж Ерөнхий сайд бодит байдлыг бодитоор нь дүгнэснээ нууж хаалгүй хэлжээ.Гол зүйл дээрээ зөв фокуслаж байж, эдийн засгийн эрсдлийг хохирол багатай туулах юм.

Л.Оюун-Эрдэнийн засгийн үед эрчим хүчний реформ ярьж, бүтэн жил шоудсан. Үр дүнд нь улсаараа харанхуйд лаа бариад суух 90 он руугаа эргээд ухрахад хүрч байна. Үүний гол буруутан нь мэдээж Л.Оюун-Эрдэнийн засаг.  Эрчим хүний салбарт реформ хийх нэрээр иргэд, аж ахуйн нэгжийн ачааллыг нэмснээс өөрөөр бодлогын том өөрчлөлт хийж чадаагүй. Бодлогын том өөрчлөлт нь 2+2=4 гэсэн аксиом биш. Бодит байдалд эрс шинэчлэл хийхийг хэлдэг.

Харамсалтай нь, эрчим хүчний салбарт суурь шинэчлэлт хийхгүйгээр үнэ, тарифыг нь нэмэхээр реформ болчихдоггүй. Реформ гэж эрчим хүчний салбарт чөлөөт өрсөлдөөн бий болгохыг хэлдэг. Чөлөөт өрсөлдөөнүй салбарт реформ хийнэ гэдэг нэг ёсондоо херопаганда.

Эрчим хүчний салбарт эрүүл өрсөлдөөнийг бий болгохгүй бол ДЦСIII-т гарсан осол, гэмтэл ахиад гарна гэсэн үг. Угаасаа чөлөөт өрсөлдөөнгүй салбар дампуурлаар дуусдаг батлагдсан теором. Тэр тусмаа толгой олшрохын хэрээр хариуцлага тооцох толгой олдогггүй. Ичсэн нэрэндээ гэгчээр хамгийн бага эрх мэдэл бүхий хүмүүсээр туг тахиад өнгөрдөг. Атал бодлого тодорхойлсон томчууд ард нь ял шийтгэлгүй үлддэг.

Японд,нэг хүн дөрвөн хүний ажлыг нугалдаг бол Монголд  нэг хүний ажлыг долуулаа хуваана. Авдаг, авдаг цалингүй, хийдэг, хийдэг ажилгүй гээд.  Дунд нь хариуцлагын тогтолцоо алдагдаж, хэн буруутай болох нь эзэн биегүй үлддэг.

Эрчим хүчний салбарт нүүрлэсэн бодит эрсдэл бол “олон толгойтой” болсны үр дагавар. Эрчим хүчний төсөл хариуцсан Шадар сайд Т.Доржханд гэж “том толгой “байна. Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн гэж бас нэг “том толгой” байна. “Эрчим Монгол”-ын Г.Амартүвшин гэдэг “том толгой”-той болсон. Э.Түвшинчулуун гэж Эрчим хүчний зохицуулах хорооны дарга байна.Станцынх захирал Л.Эрхэмбаяр гэж дарга бий. Гэж харвал эрчим хүчний салбарт нүүрлэсэн хямрал бол эрх мэдлийн хуваагдлын алдаа.

“Салбарын удиртогтолцоо тодорхойгүй байдалд шилжсэнээр салбарт хариуцлага алдагдсан нь мэргэжлийн инженер, техникийн ажилчдын өдөр тутмын үйл ажиллагаанд хүндрэл учруулсан байх магадлалтай. Ашиг сонирхол, албан тушаалын зөрчилдөөн тус салбарт сүүлийн 20 жил бугшсан, үүнээс болж V цахилгаан станц зэрэг шинэ төсөл уналтад орсон” болохыг Ерөнхий сайд Г.Занданшатар олж харсан нь яамай.  Ингэж байж асуудлаас мултардаг том дарга нарт хариуцлага тооцож чадна.

Онц байдал тогтоосон хугацаанд Засгийн газраас БЭТ тавихаа ч Ерөнхий сайд илэрхийлсэн. Эрчим хүчний салбарын уналт гээндээ ч бий, гоондоо ч бий. Гээндээ гэдэг нь тус  салбарт удидлага нь хэд, хэдэн хуваагдсан, эрх мэдлээ булаацалдсан толгойнуудын зөрчил эцэстээ салбараа татан унагааж байна.

Ерөнхий сайд Г.Занданшатарын хэлсэн “1987 онд таван жилийн төлөвлөгөө хэлэлцэж байх үед Багануурын цахилгаан станц барих шийдвэрийг Засгийн газар гаргаж байсан юм билээ. Засаг төрийн шилжилт болоод энэ асуудал хаягдсан. Тэр үед л төлөвлөгдөж байсан. Тэр төлөвлөлтийг Тавантолгойн цахилгаан станц зөрчсөн. Барих газраа хүртэл шийдчихсэн байхад Багануурын цахилгаан станц барина гээд л өөрчилсөн. Түүний дараа Багануурын цахилгаан станц бас болохгүй байна гээд хүчингүй болгосон. Одоо болохоор цахилгаан станцын тендер зарлагдаад л явдаггүй. Энэ бол эрчим хүчний салбарт олон жил бугшсан зөрчил” гэж оношоо зөв тавьсан байна лээ.

Одоо тэгээд эртхэн эмчилгээндээ орохгүй бол эрчим хүчээ экспортлох нь бүү хэл эрчим хүчний гуйлгад мордож магадгүй байна. Эрчим хүчийг  энтертаймен болгож, хариуцлагаас мултрахын тулд херодангда хийж болохгүй.

Ж.ЭРХЭС