Ойрхи Дорнодод Израиль болон Иран улс олон жилийн турш далд дайн хийж, хариуцлага хүлээлгүй нэг нэгнийхээ эд хөрөнгөд халдсаар иржээ. Өнгөрсөн аравдугаар сард Хамас бүлэглэл Газын зурваст халдсаны улмаас Ойрхи Дорнод бүхэлдээ тогтворгүй байдалд хүрсэн. Израиль болон Иран нь 1979 оны Исламын хувьсгал хүртэл холбоотон орон байжээ. Гэвч тэрхүү хувьсгал нь бүхэлдээ Израилийг эсэргүүцэх дэглэмийн үзэл суртлаас улбаатай байв.  Өдгөө Иран улс Израилийн оршин тогтнох эрхийг хүлээн зөвшөөрдөггүй бөгөөд цаашид ч эсэргүүцсэн хэвээр байх бололтой. Тегераны дээд удирдагч Аятолла Али Хаменеи Израилийг хорт хавдар гэж нэрлэж, ямар ч эргэлзээгүйгээр үндсээр нь устгах болно гэж мэдэгдсэн юм. Түүнчлэн Израиль нь Ираны оршин тогтнолд аюул заналхийлдэг гэх суртал ухуулга сүүлийн жилүүдэд нэмэгдсэн. Харин Израилийн засгийн газар Ираныг цөмийн зэвсэг бүтээх төслийг нууцаар хэрэгжүүлж байна гэж буруутгаж буй.

Барууны улс орнууд антисемитизмын хуулийн дагуу Израилийг дэмжинэ гэдгээ илэрхийлсэн. Улмаар Израилийн талыг баримталсан мэдээ мэдээлэл түгээх болжээ.

Мөн АНУ-ын ерөнхийлөгч Дональд Трамп хоёр долоо хоногийн дотор Ойрхи Дорнодын шинэ мэт харагдах боловч он удаан жил үргэлжилсэн мөргөлдөөнд оролцох эсэх шийдвэрээ гаргана гэж Цагаан ордон мэдэгдсэн байна.

Бид мэдээллийн тэнцвэртэй байдлын үүднээс Ираны "Tehran Times" агентлагийн редактор Шахрох Сайгаас Тегераны нөхцөл байдлын талаар тодрууллаа.

-Газын зурвас дахь мөргөлдөөнөөс өмнө Израиль, Ираны харилцаа ямар байсан бэ?

Энэхүү асуултын хувьд Иран улс Израилийг бүрэн эрхт улс гэж хүлээн зөвшөөрдөггүй.

-Ираны дотоод улс төр болон нийгмийн өнөөгийн байдал ямар байна вэ?

Иранчууд 1980-аад оны Иран-Иракийн дайн зэрэг хүндхэн хямралын эсрэг гайхалтай тэсвэр тэвчээрийг харуулсан. Түүхийн хувьд харийн түрэмгийлэл үндэстнийг хагаралдуулаагүй, харин ч эв нэгдлийг бэхжүүлж ирсэн. Саяхан өдөөн хатгагдаагүй Израилийн  дайралтуудын улмаас цэргийн командлагч, цөмийн эрдэмтэн, энгийн иргэн, тэр дундаа эмэгтэйчүүд, хүүхдүүд амь үрэгдлээ. Үүнийг эмх замбараагүй байдал үүсгэх гэсэн оролдлого гэж харж байна. Гэсэн хэдий ч ийм гадны шахалт, дарамт нь иранчуудыг улам нэгтгэсэн. Засгийн газрын зүгээс тусгаар тогтнолын төлөөх амлалтаа бататгаж, гадны хөндлөнгийн оролцоог эсэргүүцэх хандлагатай байгаа гэдгээ мэдэгдсэн.

-Хэрэв мөргөлдөөн улам хурцадвал Хятад, АНУ, Персийн булангийн орнууд оролцох магадлал бий юу?

-Иран, Израилийн мөргөлдөөн үргэлжлэх юм бол алсдаа бүс нутгийн тогтвортой байдалд ноцтой аюул учруулж, Арабын хөгжлийн үе шатад асар их сөрөг нөлөө үзүүлнэ. Мөн барууны орнуудын эдийн засаг, аюулгүй байдлын эрсдэлийг дагуулж байна. Хэрэв энх тайван нь жинхэнэ зорилго юм бол барууны гүрнүүд Израилийг ямар ч болзолгүйгээр дэмжинэ гэдэг шийдвэрээ эргэн харах ёстой. Израилийн түрэмгий үйлдлүүд нь АНУ болон Европын дэмжлэгтэйгээр үргэлжилж байна. Олон улсын тогтвортой байдал нь илүү тэнцвэртэй, шударга дипломат харилцааны үндэс дээр бий болдог. Милитаризмыг дэмжих нь мөргөлдөөнийг уртасгах төдийгүй дэлхийн ашиг сонирхлыг, тэр дундаа дэмжлэг үзүүлж буй улс орнуудын ашиг сонирхлыг алдагдуулж байна.

– Хэрэв Израиль Иранд цохилт өгсөөр байх ч зорилгодоо хүрч чадахгүй байсаар байна гэж үзвэл энэ нь бүс нутаг болон олон улсын хэмжээнд ямар үр дагавар үүсгэж болзошгүй вэ?

-Шилдэг командлагч, цөмийн эрдэмтдийг устгах нь Ираны ахиц дэвшилд сөргөөр нөлөөлнө гэх Израилийн төсөөлөл буруу. Тегераны үзэж буйгаар Израиль нь Ираны энхийн замаар ашиглах зорилготой цөмийн санаачилгаг нурааж, батлан хамгаалах хүчийг сулруулах явдал юм.Үнэн хэрэгтээ Ираны тооцоолж буйгаар Израилийн төлөвлөгөө ямар ч үр дүнгүй болохын тодорхой харуулсан. Ираны цөмийн хөтөлбөр нь дотооддоо хөгжиж, бат бөх байдлыг харуулсан. Энэ нь алдаа бүрийг шинэ туршлага, амлалт, зорилгоор засдаг. Израилийн үйлдэж буй аллага нь зөвхөн Ираны шийдэмгий байдлыг дэмжиж, шинжлэх ухаан, цэргийн хөгжлийг хүчирхийллээр зогсоох боломжгүй гэдгийг бататган харуулна. Израилийн цэргийн кампанит ажил бүтэлгүйтээд зогсохгүй өөрийн зорилгыг эвдэж байна.

Цаг үе өөрчлөгдөхийн хэрээр улс орнуудын зорилго, харилцаа холбоо мөн адил өөрчлөгддөг. Гэхдээ энх тайван гэдэг нь туйлын зорилго бөгөөд зорилт байх ёстой. Гэсэн хэдий ч улс орнуудын дотоод ашиг сонирхол нь мөргөлдөөнийг үүсгэж байна.