“Хөгжингүй хот” гэх үг нь зөвхөн өндөр барилга, өргөн гудамжаар хэмжигдэх ёсгүй. Хүн төвтэй төлөвлөлттэй, явган иргэд аюулгүй алхах боломжтой хот бол жинхэнэ хөгжсөн хот.

Гэтэл Улаанбаатар хотын иргэд өдөр тутам алхахдаа “саадтай зам”-ыг туулдаг болжээ. Энэ бол зүгээр нэг тав тухын асуудал биш, харин эрх, боломж, хүртээмжийн тухай асуудал. Хотын зах гэлтгүй төвөөр алхахад л хагарч бутарсан хавтангууд, нэг бол байхгүй болсон хашлага, дутуу хийгдсэн явган хүний замтай таарч, гишгэх бүртээ хальтрах, бүдрэх, тойрох, харайлгах сонголт хийх хэрэгтэй болдог. Харин гэр хорооллын иргэдийн хувьд “явган хүний зам” гэх ойлголт өөрөө төсөөлөл төдий зүйл мэт болжээ.

Улаанбаатар бол автомашин төвтэй, бетонжсон хот. Үүний золиос нь явган зорчигчид. Ялангуяа хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, хүүхдээ тэвэрсэн, түрсэн ээжүүд, өндөр настнуудын хувьд гудамжаар алхах нь зүгээр нэг алхах биш, марш тактикийн тэмцээн гэлтэй. Дэгсдүүлж хэлэхэд нийслэлээс ямар ч эвдрэлгүй, стандартын дагуу хийгдсэн, бүтэн 100 метр урттай явган хүний зам олно гэдэг бэрх санагдана.

Ийм нөхцөлд бид зөвхөн хотын гоё өнгө төрхийг ярьж суух бус, амьдралын чанарын тухай бодох ёстой. Хэрэв хүн алхаж чадахгүй бол, тэр хотод хөгжил бус хязгаарлалт оршиж байгаа гэсэн үг.

Нийслэлийн зүгээс жил бүр “явган хүний замыг засварлаж байна” гэж мэдэгддэг ч бодит байдал дээр иргэдийн хамгийн их зорчдог, хамгийн эвдрэлтэй хэсгүүд хэвээрээ үлддэг нь нийтлэг дүр зураг болоод байна.

Эвдэрч, нурсан, дундаасаа тасарсан зам нь жилийн дөрвөн улиралд иргэдийн тэсвэр шалгаж байхад бараг бүтэн, ашиглагдаж байсан хавтан замуудыг хуулж, дахин шинээр тавьж буй дүр зураг олон давтагдана. Ялангуяа төв зам дагуух, нүдэнд ил харагдах хэсгүүдийг илүүчилж “сайжруулж” байгаа нь олон нийтэд тун ойлгомжтой болжээ. Иргэд ч энэ талаар “Гэр хороололд зам алга, харин төвд байгаагаа байнга сольж, будагддаг” хэмээн шүүмжилж, бухимдлаа илэрхийлдэг.

Засвар хийж, сольж байна гэдэг бол өөрөө шийдэл биш. Зөв газраа, зөв төлөвлөгөөтэй, иргэдийн хэрэгцээ дээр суурилсан шийдвэр байх ёстой. Даанч олон жилийн турш энэ ажлууд “төсөв барах”, “нүд хуурах” төдий хийгдэж иржээ.