“Монгол Улсын хөгжлийн 2026 оны төлөвлөгөө батлах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийн хавсралтуудыг хэлэлцэж, зарчмын зөрүүтэй санал хурааж байна.

Зармын зөрүүтэй санал хурааж дууссан тул “Монгол Улсын хөгжлийн 2026 оны төлөвлөгөө батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг гурав дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Эдийн засгийн байнгын хороонд шилжүүллээ. 

УИХ-ын гишүүн М.Энхцэцэг:

-Монгол Улсаа хөгжүүлэх бүтэн нэг жилийн төлөвлөгөөг ярьж байгаа энэ үед, энэ төлөвлөгөөг боловсруулсан, биелүүлэх ёстой яамнуудын сайд нар байхгүй байгаад харамсаж байна. Б.Чойжилсүрэн сайд алга байна. Л.Гантөмөр сайд алга байна. 2026 оны хөгжлийн хөтөлбөр чинь 2025 оны хөгжлийн хөтөлбөр дээр тулгуурлаж хийгддэггүй юм уу. 2025 оны хөгжлийн төлөвлөгөөнд эрчим хүчний салбарт нийт 35 төсөл байсан. Энэ ажлуудыг 2025 онд хэрэгжүүлж амжаагүй бол 2026 оны төлөвлөгөөнд автоматаар орж ирэх ёстой биш юм уу. Тухайлбал, дулааны IV цахилгаан станцын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх ажил, Налайхын дулааны цахилгаан станцыг өргөтгөх, Говьсүмбэр, Дорноговь аймагт дулааны цахилгаан станц барина гэх мэт ажлууд бүгд 2025 оны хөгжлийн хөтөлбөр дээр байсан 2026 оных дээр байхгүй байна. Энэ ямар учиртай юм бэ? Мөн 2026 оны хөгжлийн хөтөлбөр чинь Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр дээр тулгуурладаггүй юм уу?. Үйл ажиллагааны хөтөлбөр дээр маш олон ажлуудыг хийнэ гэж ард түмэндээ бид амласан. Энэ хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэхийн тулд жил болгоны хөгжлийн хөтөлбөр дээрээ тусгаж байж, энэ амлалт чинь биелнэ шүү дээ. 

Эрчим хүчний яамны Бодлого, зохицуулалтын газрын дарга Б.Ерөн-Өлзий:

-Эрчим хүчний салбарт шаардлагатай хөрөнгө оруулалтын хэмжээ маш өндөр байгаа. Тухайлбал, яамнаас 22 их наяд төгрөгийн санхүүжилт бүхий төсөл хөтөлбөрийг тусгасан. Үүнээс 2025 онд 13 их наяд төгрөгийн нийлбэр санхүүжилт бүхий төсөл хөтөлбөр, 2026 онд 4.5 их наяд төгрөгийн төсөл хөтөлбөрийг төлөвлөгөөнд туссан байгаа. 

Манай салбарын хэрэгжүүлэх төсөл хөтөлбөрүүд үнийн дүн өндөр ихэвчлэн гаднын зээл, хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжих боломжтой төслүүд байгаа. Зээлээр хэрэгжих төслүүд нөхцөл байдлаас шалтгаалан хүлээгдэх гэх мэт хүндрэлүүд гарч байна. 

УИХ-ын гишүүн Н.Эрдэнэбат:

-2026 оны хөгжлийн төлөвлөгөөнд нэлээд олон зүйл тусгагдсан байна. Төрийн албан хаагчийг цомхотгох ажлыг зохион байгуулах зайлшгүй шаардлагатай. Зуун ямаанд жаран ухна гэдэг шиг болчихсон төрийн байгууллагууд зөндөө байна. Зарим агентлагууд дээр дарга нарын тоо хоёр дахин нэмэгдсэн байна. Үеийн үед цомхотгол хийхдээ ардаа хамгаалалтгүй хэдэн хүмүүсийг хөөгөөд явуулчихдаг тал бий. Тиймээс цомхотгол хийх гэж байгаа бол тухайн байгууллагын ажилчдын саналыг харгалздаг байх хэрэгтэй. Хоёрдугаарт 2026 онд жирийн иргэд, бизнес эрхлэгчдийн орлого хэрхэн нэмэгдэх вэ? Ард иргэд үүнийг л хүсэж байна. Гуравдугаарт зээлийн хүү хэдэн хувиар буурах вэ гэдэгт хариулт авмаар байна. 

Эдийн засаг хөгжлийн сайд Л.Гантөмөр:

-Төрийн албыг цомхотгоход УИХ оролцоотой баймаар байна. Иргэдийн орлого хэрхэн нэмэгдэх вэ гэвэл үндсэндээ манай хувийн хэвшлүүдийн үйл ажиллагаа сайжирч байж, баялаг бүтээж байгаа хүмүүсийн орлого сайжирч байж л бид нарын орлого, цалин хөлс нэмэгдэнэ. Энэ бол хууль. Тийм учраас хувийн хэвшилдээ татварын таатай нөхцөл бий болгохоор Засгийн газар тодорхой шийдэлд хүрсэн. Энэ шийдлээ өнгөрсөн долоо хоногт МАН-ын бүлгийн хурал дээр танилцуулсан байх гэж бодож байна. Тиймээс үүн рүүгээ эргэлзээгүй алхах хэрэгтэй. 

Гаднын банк байгуулах ажил бол төв банкны эрх мэдлийн хүрээнд байгаа. Үүнийг УИХ шахах ёстой. Зээлийн хүү буурах ганцхан нөхцөл байгаа тэр бол инфляци буурах. Инфляцыг бууруулахын тулд төр өөрөө худалдан авалт дээрээ дамын наймаанаас салах хэрэгтэй. Үүнээс салаад хиймэл оюун ухаанд өгчих юм бол яваандаа үнэ буурна.Эрэлт нь буурахаар хувийн хэвшил буюу иргэд дээр очих бараа бүтээгдэхүүний үнэ буурах боломжтой. Нөгөө талдаа боловсролын үнэ төрийн мэдэлд байна. Жишээлбэл, Засгийн газар их сургуулийн үнийг яаж тогтоох вэ гэдгээ гаргачих хэрэгтэй. Ингэж Засгийн газар хийж чадах зүйлээ хийгээд явбал инфляци буурна. Тэгвэл яваандаа зээлийн хүүг бууруулах боломжтой. 

УИХ-ын гигүүн Д.Бум-Очир:

-Ирэх жилүүдэд олон сургууль барих гэж байгаа нь сайн хэрэг. Гэвч багш алга. Манай багш нар БНСУ-д ажиллаж байна. Тэднийг эх оронд нь авчрахын тулд цалинг нь нэмэх хэрэгтэй байна. Үүнд хэрхэн анхаарч байна вэ? 

Боловсролын сайд П.Наранбаяр:

-Багшийн үндсэн цалин 1.1 сая төгрөг байна. Тэтгэвэртээ суусан хүмүүсийг эргүүлэн урьсан, багшийн нэр хүндийг өсгөх ажил хийж байна. Цаашид багш нар гэр бүлээ бүрэн тэжээх чадвартай байх ёстой. Эрэгтэй багш нар цөөрсөн нь цалин бага байгаатай шууд холбоотой. Иймд УИХ энэ асуудлыг дорвитой шийдэх хэрэгтэй. Багшийн хомстолыг шийдэхээр 6 багц ажил төлөвлөн хийж байна. Үндсэн цалинг нэмэхгүйгээр чадварлаг багш нарыг ажиллуулах боломжгүй. 

УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэбат:

-Засгийн газар 2026 оны боловсролын жил болгосон бол эхлээд багшийн цалинг ядаж хоёр сая төгрөг болгох хэрэгтэй. Багштай төрийн албан хаагчид барьцмааргүй байна.

Эдийн засаг хөгжлийн сайд Л.Гантөмөр:

-Багшийн цалинг нэмэхийн тулд төрийн албан хаагчаа цомхтгон, эдийн засаг тэлэх ёстой. Үүний тулд татварыг бууруулан, хувийн хэвшлээ дэмжих хэрэгтэй. Ингэснээр иргэдийн орлого нийтээрээ өснө.

Монгол Улсын Засгийн газрын 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 30-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн “Монгол Улсын хөгжлийн 2026 оны төлөвлөгөө батлах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийг хоёр дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн талаарх байнгын хорооны дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн М.Бадамсүрэн танилцуулав. 

Монгол Улсын парламент анх удаа 126 гишүүнтэй өргөн бүрэлдэхүүнтэйгээр Монгол Улсын хөгжлийн төлөвлөгөөг хэлэлцэж байгааг УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан онцлов. Байнгын хорооноос 141 зарчмын зөрүүтэй санал гарчээ. Иймд гишүүдийг өнөөдрийн чуулганд тогтвор, суурьшилтай, идэвхтэй оролцохыг уриаллаа. 

“Монгол Улсын хөгжлийн 2026 оны төлөвлөгөө батлах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийн ажлын хэсэгт УИХ-ын гишүүн, Монгол Улсын Тэргүүн Шадар сайд, Эдийн засаг, хөгжлийн сайд Л.Гантөмөр, ЗГХЭГ-ын дарга Н.Учрал, Боомтийн сэргэлтийн үндэсний хорооны дарга Б.Тулга, А.Эрдэнэбүрэн, Б.Батцэцэг, О.Алтангэрэл, С.Бямбацогт, С.Одонтуяа, П.Наранбаяр, Л.Энх-Амгалан, Б.Дэлгэрсайхан, Ж.Батсуурь, Ц.Баатархүү, Б.Чойжилсүрэн нарын сайд нар болон төрийн нарын бичгийн дарга нар багтаж байна. 

Байнгын хорооны санал дүгнэлттэй холбоотой УИХ-ын гишүүд асуулт асууж, хариулт авч эхлэв. 

-Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн тогтоолын төслийн эцсийн найруулга

-Хот тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдийн эцсийн найруулга

-Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнийг чөлөөлөх тухай УИХ-ын тогтоолын эцсийн найруулгыг сонссонд тооцов. 

Дараагийн хэлэлцэх асуудлаар Зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг үргэлжлүүлж, санал хураалаа. Санал хураалтын үр дүнгээр 1Хbet-ийг сурталчлах, дэмжих, зохион байгуулах үйлдэлд Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх өөрчлөлт бүхий Зөвшөөрлийн хуулийн төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Эдийн засгийн байнгын хороонд шилжүүллээ.

Энэхүү хуулийн төсөл батлагдсанаар, 

-Энэ чиглэлийн платформууд хориглогдож, зар сурталчилгаа, агентуудын үйл ажиллагаа бүрмөсөн зогсоно

-Цахим мөрийтэй тоглоом тоглох залуусын тоо 65 хувиар буурна

-Гадагш хяналтгүй гарч буй 500 сая ам.долларт санхүү, хуулийн байгууллагаас хяналт тавих боломж бүрдэнэ

-Хүүхэд, залуучуудын мөрийтэй болон бооцоот тоглоом тоглож, сэтгэл зүйн хувьд донтох, эрүүл мэнд, амь насанд учрах эрсдэлээс сэргийлнэ,

-Мөрийтэй тоглоомыг сурталчлах нь хэвийн мэтээр хэвшсэн ойлголтыг өөрчилж, хүүхэд, залуучуудыг бооцоот тоглоом, мөрийтэй тоглоомд уриалан дуудаж байгаа хууль бус сурталчилгаануудыг хязгаарлаж, таслан зогсооно хэмээн үзэж буй. 

Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнийг чөлөөлөх тухай асуудлыг үргэлжлүүлэн хэлэлцэж, Монгол Улсын Дэгийн тухай хуульд заасны дагуу нууц санал хураалт явууллаа. 

Байнгын хорооны дүнгэлтийн дагуу Д.Дэлгэрцогтийн өөрийнх нь хүсэлтийн дагуу ажлаас чөлөөлөх асуудлыг УИХ-ын гишүүдийн олонх дэмжсэн тул Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнийг чөлөөлөх тухай УИХ-ын тогтоолыг баталсанд тооцов. 

Хот тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдийг хэлэлцэж эхлэв. Байнгын хорооноос анхны хэлэлцүүлгийг эцсийн хэлэлцүүлэгт батлах үе шат руу шилжүүлэх горимын санал гаргасныг дэмжье гэдэг томьёоллоор санал хураалт явуулав. 

Санал хураалтаар гишүүдийн 80.4 хувийн саналаар горимын санал дэмжигдлээ. 

Горимын санал гишүүдийн олонхын саналаар дэмжигдсэн тул Хот тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдийг эцэслэн батлах санал хураалт явуулж байна. 

Санал хураалтаар 78 гишүүн буюу 76.5 хувийн саналаар хууль эцэслэн батлагдлаа. Түүнчлэн хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төсөл болон, тогтоолд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн эцэслэн баталлаа.

Өөрөөр хэлбэл, Улаанбаатарыг 14 хотод хуваах хуулийн хэрэгжилтийг нэг жилээр хойшлуулах хуулийн төсөл эцэслэн батлагдлаа.

Тус хуулийн төслийг санаачлагчдын зүгээс "Монгол Улсын Их Хурлаас 2024 оны 06 дугаар сарын 05-ны өдөр Хот, тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг баталж, мөн өдрийн "Хот байгуулах тухай" Улсын Их Хурлын 72 дугаар тогтоолоор Дархан, Эрдэнэт, Зуунмод, Хархорум, Багануур, Налайх гэсэн улсын зэрэглэлтэй 6 хот, орон нутгийн зэрэглэлтэй 43 хот (үүнээс 14 нь нийслэлд), дагуул 4 (үүнээс 3 нь нийслэлд) хотыг байгуулсан.
Хот, тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/-ыг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлд зааснаар аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2024 оны сонгуулийн үр дүнгээр байгуулагдсан аймаг, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын төлөөлөгч, тэдгээрээс нэр дэвшүүлж томилогдсон Засаг дарга нь 2026 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн хотын Зөвлөл, Захирагч хуулийн дагуу сонгогдох хүртэл харьяалах хотын Зөвлөл, Захирагчийн хуулиар хүлээсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхээр заасан.

Мөн "Хот байгуулах тухай" Улсын Их Хурлын 2024 оны 06 дугаар сарын 05-ны өдрийн 72 дугаар тогтоолын 11 дэх заалтад хот шинээр байгуулсантай холбогдуулан улсын болон орон нутгийн зэрэглэлтэй хот, дагуул хотын эдэлбэр газрын хэмжээ, заагийг тогтоох асуудлаар Улсын Их Хурлын шийдвэрийн төсөл боловсруулж, өргөн мэдүүлэх, харьяалах засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн өмч, хөрөнгө, төсөв, байгууллагын бүтэц, орон тоог чиг үүрэг нь шилжиж байгаа хотод хууль тогтоомжийн дагуу шилжүүлэхийг Засгийн газарт үүрэг болгосон боловч эдгээр ажил нь орон нутагтай зөвшилцөх зэргээр тодорхой болоогүй, энэ ажлыг зохион байгуулахад багагүй хугацаа хэрэгтэй байгаа тул Хот, тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хууль / шинэчилсэн найруулга/-ыг дагаж мөрдөх хугацааг хойшлуулах шаардлагатай байна" хэмээн дурдсан байна.

УИХ-ын Даваа гаригын ээлжит бус чуулган эхэллээ. Өнөөдрийн хуралдаанаар дараах таван асуудлыг хэлэлцэх тухай УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан танилцуулав. Үүнд:

1.Хот, тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүд /Засгийн газар 2025.05.09-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг, үргэлжилнэ/;

2.Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнийг чөлөөлөх тухай асуудал /үргэлжилнэ/;

3.Зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2025.03.26-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг, үргэлжилнэ/;

4.Баталсан хууль, тогтоолын эцсийн найруулгыг сонсоно;

5.“Монгол Улсын хөгжлийн 2026 оны төлөвлөгөө батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2025.04.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хоёр дахь хэлэлцүүлэг/.