Сүүлийн жилүүдэд дэлхий нийтээр спортын өрсөлдөөн эрчимжиж, улс орнууд олимп, дэлхийн аваргын тэмцээнүүдэд амжилт үзүүлэхийг төрийн бодлогын хэмжээнд анхаарах болсон. Энэ хүрээнд олон улс спортын өндөр амжилт гаргасан гадаадын иргэдэд иргэншил олгож, өөрийн нэрийн өмнөөс тэмцээнд оролцуулах бодлогыг хэрэгжүүлж байна. Монгол Улс ч энэ чиг хандлагыг даган, Харьяатын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төслийн хүрээнд олимпийн амжилт гаргасан эсвэл амжилт гаргах боломжтой гадаадын иргэнд Монгол Улсын иргэншил олгох тухай заалт тусгахаар ажиллаж байна.

Харьяатын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах ажлын хэсэг албан ёсоор байгуулагдаж, олимпийн түвшний амжилт гаргах чадвартай гадаадын тамирчдад Монгол Улсын харьяат болох боломжийг хуульчилж өгөх тухай зохицуулалт боловсруулж эхэлжээ. Энэ өөрчлөлтийн үндсэн зорилго нь Монгол Улсын спортын хөгжлийг дэмжих, олон улсын тэмцээнд амжилттай оролцох замаар улсын нэр хүндийг өсгөхөд орших биз ээ. Спорт бол зөвхөн биеийн хүч, авьяас төдийгүй улс орнуудын зөөлөн хүчний (soft power) нэг хэлбэр болж хөгжөөд буй өнөө үед энэхүү өөрчлөлт нь стратегийн ач холбогдолтой алхам болж байна.

ОЛОН УЛСЫН ТУРШЛАГА

Дэлхийн олон улс энэ төрлийн бодлогыг хэрэгжүүлж, гадаадын өндөр ур чадвартай тамирчдыг иргэншилд хялбаршуулсан нөхцлөөр хамруулдаг.

Жишээлбэл, Казахстан улс бөх, жүдогийн төрөлд гадаадын тамирчдыг иргэншилд хамруулан өөрийн улсын нэрийн өмнөөс тэмцээнд оролцуулж, олон медаль хүртсэн. Хамгийн тод жишээ нь Г.Отгонцэцэг билээ. Тэрбээр 2016 оны олимпоор Казахстаны нэрийн өмнөөс барилдаж, хүрэл медаль хүртсэн түүхтэй.

Мөн Катар улс "спортын иргэншил" гэх бодлогыг идэвхтэй хэрэгжүүлж, Африк гаралтай тамирчдыг иргэншилд оруулан хөнгөн атлетикийн төрөлд өндөр амжилт үзүүлж байна. Орос, АНУ зэрэг улс ч мөн адил спортын амжилтаар дамжуулан иргэншил олгох нөхцлийг тодорхой хязгаарын хүрээнд нэвтрүүлсэн байдаг.

Эдгээр улс орны туршлагаас харахад спортын иргэншил бол зөвхөн тамирчны хувь хүний асуудал бус, улс орны стратегийн бодлого болсон гэдгийг харуулж байна.

ХУУЛИЙН НЭМЭЛТ ӨӨРЧЛӨЛТИЙН БОЛОМЖИТ НӨЛӨӨ

Харьяатын хуулинд ийм төрлийн өөрчлөлт оруулах нь Монгол Улсад хэд хэдэн эерэг үр нөлөө авчирч болох юм. Юуны өмнө, олимп, дэлхийн аваргын медаль хүртэх боломжтой тамирчдыг татсанаар Монголын нэр хүнд олон улсын тавцанд өснө. Хоёрдугаарт, гадаадын шилдэг тамирчидтай хамтран бэлтгэл хийж, нэг багт хүчин зүтгэх замаар манай залуу тамирчдын ур чадвар ахиж, сургалтын түвшин нэмэгдэнэ. Гуравдугаарт, спортын салбарыг дэмжих төрийн бодлого нь олон нийтэд итгэл төрүүлж, спортод хандив, хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх боломж бүрдэнэ.

БОЛЗОШГҮЙ ЭРСДЭЛ, АНХААРАХ ЗҮЙЛС

Гэсэн хэдий ч ийм төрлийн бодлого хэрэгжүүлэхдээ анхаарах хэд хэдэн эрсдэл байгааг үгүйсгэх аргагүй. Юуны өмнө, иргэншил олгох нь түр зуурын амжилтад тулгуурлах ёсгүй бөгөөд тухайн иргэний Монгол Улсад оруулах урт хугацааны хувь нэмэр чухал.

Мөн иргэншил олгох шалгуур нь тодорхой бус, уян хатан байдал хэтэрвэл улстөрийн ашиг сонирхлоор дамжуулан “иргэншлийн наймаа” гэх асуудал үүсгэж болзошгүй. Түүнчлэн тухайн иргэн Монголын нэрийн өмнөөс амжилт гаргасны дараа дахин иргэншлээ өөрчлөх, улсаа орхих тохиолдолд төрийн нэр хүндэд сөргөөр нөлөөлнө.

Жүдоч Г.Отгонцэцэг одоог хүртэл Монгол Улсын иргэншлээ сэргээж чадаагүй гэх.

Монгол Улс спортын хөгжлийг дэмжих бодлогын хүрээнд гадаадын иргэнд амжилтад тулгуурлан иргэншил олгох тухай хуулийн зохицуулалтыг тусгаж буй нь олон улсын туршлагад нийцсэн, оновчтой алхам байж болно. Гэвч энэхүү бодлого нь түр зуурын амжилт биш, урт хугацааны үр өгөөжийг хангасан, шалгуур тодорхой, хариуцлага өндөртэй байх шаардлагатай. Иргэншил олгох явц нь зөвхөн амжилтын шалтгаанаар бус, тухайн хүний Монголын нийгэм, спорт, соёлд оруулах нийтлэг хувь нэмрийг үнэлэх үндэслэлтэй байх ёстой.

Ийнхүү энэхүү хуулийн төсөл зөв тэнцвэртэйгээр батлагдаж чадвал Монгол Улс олон улсын спортын өрсөлдөөнд илүү итгэлтэй, өргөн хүрээтэй оролцох нөхцөл бүрдэх болно.