Үдээс хойших чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхэлж, Гаалийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хууль хүчингүй болсонд тооцох тухай хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлэгийг хийж байна. 

Төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэх тухай байнгын хороодын танилцуулгыг УИХ-ын гишүүн Ж.Батжаргал танилцуулав.

УИХ-ын гишүүн Ө.Шижир: 

–Одоогоос нэг жилийн өмнө дээрх хуулийг баталж байсан. Одоо буцаагаад татаж авч байна. Энэ нь аливаа хууль УИХ-аар орохдоо нийгмийн сэтгэл зүйд автагддаг, сошиал медиаг дагадаг, нөгөө талаар судалгаа маш дутуу байгааг харуулж байна. Ганцхан жилийн хугацаанд нийтдээ 66 тэрбум төгрөгийн 60 сая орчим кг гурил орж ирсэн. Үүний үр дагавар нь улаанбуудай тарих тариаланчид байхгүй болсон. ХАА салбар 28.4 хувиар унасан. Гэтэл ниргэсэн хойно нь хашхирав гэхчээр одоо үүнийг засах тухай ярьж байна. Энэ бол УИХ-ын сонгуулийн өмнө хүч түрэн баталсан хууль. Тухайн сайд нар ямар байр суурьтай байсан юм бэ?  Баталчхаад ирэх жил нь өөрчлөөд байдаг хууль тогтоомжийн тогтворгүй байдал чинь бизнес эрхэлж байгаа олон мянган хүний нөхцөл байдлыг тодорхойгүй болгоод байна шүү дээ. 

Үүн дээр Монгол Улсын засгийн газар уучлалт гуйж, хариуцлагаа хүлээж байгаагаа ил тод хэлэх хэрэгтэй. 

Үүнээс шалтгаалаад энэ хэмжээний татварын орлого байхгүй болсон. Мөн тухайн үед гурилын үнэ төсөөлж байгаагаар унаагүй. Гурилан бүтээгдэхүүний үнэ бүр хямдраагүй. 

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан:

-Ө.Шижир гишүүнд хэлэхэд аль өнцөгөөс харах нь чухал байх. Худалдан авах чадвар нь муудаад байгаа, орлого багатай иргэдийнхээ амжиргааг дэмжихэд чиглэсэн бодлого хэрэгжүүлж байгаа юу? эсвэл тодорхой салбар дээр байгаа зарим төрлийн нөлөөлөл үзүүлээд байдаг нөхдүүдийн өмнөөс асуудалд хандаж байгаа юу гэдэг өөр. Шинэ шийдвэр гарсантай холбоотойгоор гурилын үнэ өсөөгүй дээд гурил, нэгдүгээр гурилын үнэ 10-14 орчим хувиар буурсан гэдэг үзүүлэлт байгаа. Бизнесийнхээ эрх ашгийг хамгаалах, орчныг тогтвортой байлгах төрийн бодлогын эн тэргүүнд байх ёстой зүйл. Нөгөө талдаа салбарын бодлогоос нь хамаараад хэрэглэгчдэд хүндрэл үүсч байгаа нөхцлийг хэрхэн зохицуулах вэ гэдэг бас л төрийн асуудал. Иргэдийнхээ эрхийг хамгаалах дээр ажиллаж л байх ёстой. Тиймээс мэдээллээ зөв, аваад тоо баримтаа зөв хэлэхгүй бол буруу зөрүү мэдээлэл нийгэмд явдаг. 

УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяр: 

-Засгийн газраас өнгөрсөн онд өргөн барьсан хуулийн төсөл нь 2023-2024 оны өвөлжилт, хаваржилтын хүндрэлтэй холбоотойгоор тэжээлийн дутагдал гурилын үнийн тогтвортой байдлыг хангах үүднээс 25 мянган тонн гурилыг баруун бүс нутгийн тодорхой боомтоор импортлон оруулах асуудлыг л өргөн барьсан юм. Энэ тоо хэмжээ УИХ-ын хэлэлцүүлэгт орж ирээд бүх боомтоор татваргүй, хязгааргүй болж хувирсан. Яамны бодлого бол дутагдлыг тодорхой бодлого явуулаад зохицуулъя, тэр эрхээ засаг авъя гэдэг л санаа шүү. Өөрөөр хэлбэл анх өргөн барьсан үзэл баримтлалаас өөрөөр батлагдсан гэсэн үг. Салбар яам бол салбараа хамгаалсан бодлого оруулж ирсэн шүү. 

Хуулийн төслийн эцсийн найруулгатай холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, хариулт авч дууссанаар Гаалийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хууль хүчингүй болсонд тооцох тухай хуулийн төслийг эцэслэн батлах санал хураалтыг ирэх долоо хоногийн чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар явуулахаар тогтов.   

Хуулийн төслийн талаар байнгын хорооны дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн О.Батнайрамдал танилцуулав. Үүний дараа гишүүд асуулт асууж, хариулт өгч байна. 

УИХ-ын гишүүн Ц.Идэрбат：

-УИХ-ын гишүүн Э.Батшугарын өргөн мэдүүлсэн хуулийг төслийг хоёр шалтгааны улмаас дэмжиж байгаа. Нэгдүгээрт 200 мянган хүн хар жагсаалтад янз бүрийн шалтгаанаар орчихсон байдаг. Тиймээс хар жагсаалт бус санхүүгийн онооны жишгийг нэвтрүүлэх хэрэгтэй. Хоёрдугаарт энэ хууль батлагдсаны дараа, зээлийн хүү буурна. Зээлийн хүүд байгаа эрсдэлтэй хүчин зүйлс багасна гэдэг хүлээлт байгаа. Тиймээс энэ хууль батлагдсанаар тэтгэврийн болон бусад зээлийн хүү буурна гэдгийг хэрхэн тооцож байгаа вэ?  

УИХ-ын гишүүн Э.Батшугар:

-Зээлийн хүү буурна. Буурах гурван шалтгаан бий. Нэгдүгээрт, банкууд эрсдэлээ тодорхойлдог болсноор эрсдэл нь буурна. Тэгэхээр өндөр оноотой буюу сайн зээлдэгч нараа урамшуулдаг болно. Мөн тэтгэврийнхэн зэрэг тогтмол зээл төлдөг хүмүүсийн зээлийн оноо өснө. Үүнийг дагаж эрсдэл буурна. Тэр нь зээлийн хүү буурснаар илэрнэ. Тэтгэврийн зээлийг банкууд сар болгон данснаас нь шууд суутгадаг буюу хамгийн эрсдэлгүй зээл. Хоёрдугаарт, зээл авахын тулд “таньдаг эдийн засагч байна уу?” гэх мэтээр хүнээр яриулах гэдэг нь байхгүй болно. Түүний оронд зээлийн оноогоо банкинд үзүүлж, тэр оноо нь тухайн зээлдэгчийг бүрэн илэрхийлэх учир шууд л санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэх суурь нөхцөл үүснэ. Манай хэдэн том банкууд харилцагчийнхаа мэдээллийн бие биедээ хуваалцдаггүй. Тэгэхээр зөвхөн тэр банкны нөхцөлөөр санхүүгийн үйлчилгээ авч байна. Харин онооны системийг нэвтрүүлснээр хүссэн банкнаасаа зээл авах боломж бүрдэнэ. Тэгэхээр банкууд зээлийн хүү, таатай нөхцөлөөрөө өрсөлдөх орчин бүрдэнэ. Цаашилбал, барьцаа хөрөнгийн шаардлага ч буурна. Зээлийн оноо нь санхүүгийн биет бус хөрөнгө гэсэн үг.
Банк, санхүүгийн байгууллагууд заавал арилжааны зээлтэй адилхан нөхцөл тавьж, тэтгэврийн зээлээр ашиг олох нь буруу гэж бодож байна. 

УИХ-ын гишүүн Х.Булгантуяа:

-Иргэдийн санхүүгийн боловсролыг сайжруулах шаардлагатай байна. Нэг муу зээлийн түүх үүсчихэд, дараа нь тэрийг арилгахад хэцүү. Ингээд насан туршдаа шахам өндөр хүүтэй зээл авдаг, эсвэл зээл авч чадахгүй байдалд хүрнэ. Хоёрдугаарт ББСБ дээр зээл авахаас өөр аргагүй нөхцөлд хүргэж байна. Зээлийн түүх үүсээгүй байна гэдэг асуудал байдаг. Гуравдугаарт тэтгэврийн зээлийн асуудал дээр та бүхэн юу хийчхэв дээ. Яг үнэнийг хэлэхэд иргэдийн тэтгэвэр хангалттай их биш байгаа цаг үед хүмүүсийн аваад сурчихсан, хэмжээд сурчихсан, хэрэглээд сурчихсан, мөнгөнд хамаагүй гар хүрнэ гэдэг хэцүү асуудал шүү Монголбанкыхаан. Судалгаа хийж байх гар хүрэхгүй дээ. Тэртээ тэргүй тэтгэврийн хэмжээ хангалттай биш байхад дээрээс нь нэмээд ингэж тэтгэврийн зээлийн хэмжээг хязгаарлана гэдэг хариуцлагагүй асуудал шүү.

Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн талаарх зарчмын зөрүүтэй саналын томьёоллоор 53 гишүүн буюу 54.6 хувийн саналаар санал дэмжигдлээ. Хууль баталсантай холбогдуулан авах зарим арга хэмжээний тухай УИХ-ын тогтоолын төслийн талаар зарчмын зөрүүтэй саналын томьёоллын дагуу санал хураав. 57 гишүүн буюу 58.8 хувийн саналаар санал дэмжигдлээ. 

Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн тогтоолын төслийн эцэслэн батлах бэлтгэл хангуулахаар Эдийн засгийн байнгын хороонд шилжүүллээ.

Улмаар үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудал дууссан тул чуулганы нэгдсэн хуралдааныг түр завсарлалаа. 14:00 цагаас чуулганы үдээс хойших хуралдаан үргэлжилнэ. 

Амьтны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай̆ хуулийн төслийг эцэслэн батлах санал хураалт явуулж байна. Гишүүдийн 74.1 хувийн саналаар Амьтны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг дэмжлээ. 

Энэ үеэр УИХ-ын гишүүн Х.Баасанжаргал:

-Миний санал тооцогдоогүй тул, санал хураалтыг хүчингүйд тооцож, дахин санал хураах горимын санал гаргаж байна. 

-УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан:

-Горимын санал гаргахгүй гэж удаа дараа ярьдаг. Яг санал хураахад ингээд асуудал үүсгээд байх юм. Үүнийг иргэд шүүмжлээд байгаа шүү дээ. Ажилдаа жоохон хариуцлагатай бай. Энэ бол аравхан секунд анхаарлаа төвлөрүүлэх асуудал шүү гишүүд ээ. Х.Баасанжаргал гишүүний гаргасан горимын саналаар нэг удаа санал хураалт явуулъя. 

Санал хураалтыг хүчингүй болгох горимын саналаар дахин санал хураалт явуулж гишүүдийн 75.9 хувийн саналаар Амьтны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг эцэслэн баталлаа. УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан УИХ-ын гишүүн О.Амгаланбаатарт анхны хуулийн хуулийн төслөө санаачилж, батлуулсанд баяр хүргэв. 

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан:

-Баасан гаригийн чуулганы нэгдсэн хуралдаанд 70 гишүүн бүртгэгдэж, ирц 55.6 хувьтай байна. Өнөөдрийн хуралдаанаар, 

1.Амьтны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг эцэслэн батална;

2.Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн тогтоолын төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн Э.Батшугар 2024.12.25-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг, асуулт, хариулт 60 минут/;

3.Гаалийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хууль хүчингүй болсонд тооцох тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2025.01.23-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг, асуулт, хариулт 60 минут/;

4.Баталсан хуулийн эцсийн найруулгыг сонсоно.