Хэвлэлийн эрх чөлөөний өдрийг өнөөдөр дэлхий нийтээрээ тэмдэглэж буй энэ үед Монголын сэтгүүл зүйн салбар амьсгалах агааргүй давчуу орчинд орсон мэт. Хууль эрх зүйн дарамт, улс төрийн захиалга, эдийн засгийн хараат байдал, олон нийтийн үнэн худлыг дэнслэх тааруу шүүмжлэлт сэтгэлгээ зэрэг асуудлууд дөрөв дэх засаглалын “эрх чөлөөт” гэх тодотголыг улам бүдгэрүүлж байна.

Юуны өмнө, мэдээллийн бие даасан байдалд тулгарч буй хамгийн том аюул бол УЛС ТӨРИЙН НӨЛӨӨЛӨЛ. Хэвлэл мэдээллийн олон байгууллага улстөрчдийн халаасанд багтаж, тэдний хэлсэн үг, хийсэн мэдэгдлийг ямар ч шүүлтүүргүйгээр дамжуулах, бүр зарим тохиолдолд зориуд давсалж нийтлэх нь хэвийн үзэгдэл болжээ. “Эрэн сурвалжлах” сэтгүүлзүй гэх ойлголт улам бүдгэрч, “захиалгаар дайрах”, “сенсацийг сенсациар” төрлийн сэтгүүл зүй давамгайлж байна. Үүний цаана эрх баригчдын дэглэмд үйлчилдэг, иргэдийг мэдээллээр биш, манипуляцаар хөтөлдөг хуурамч орчин бий болж байна.

Хоёрдугаарт, сэтгүүлчдийн боловсрол, мэргэжлийн УР ЧАДВАРЫН ДОРОЙТОЛ ноцтой хэмжээнд хүрээд байна. Мэргэжлийн сэтгүүл зүйд шаардлагатай судалгаа хийх, эх сурвалжаа шүүж дүгнэх, баримт цуглуулах чадвар дутагдалтай сэтгүүлчид нийгмийн сэтгэл зүйг зохиомлоор удирдах “инфлюнсер”-ийн үүрэг гүйцэтгэх болсон. Харамсалтай нь олон сэтгүүлч өөрийгөө хөгжүүлэх, мэргэжлийн ёс зүйг эрхэмлэх бус, үзэл бодлоороо туйлшрах, илүү олон хандалт авахыг чухалчилдаг болсон нь мэдээллийн чанарыг эрс дордуулж байна. Сэтгүүлч мэргэжил нэр төрийн баталгаа биш, харин хэн нэгний төлөө үйлчилдэг хэрэгсэл мэт харагдаж байгаа нь өөрөө том эмгэнэл.

Мөн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд нь өөрсдийн оршин тогтнох эх үүсвэр болсон сурталчилгаа, хамтын ажиллагаа, захиалгат контент зэргээс БҮРЭН ХАРААТ БАЙДАЛтай ажиллаж байна. Энэ нь эрх мэдэлтнүүдийн PR-ийн хэрэгсэл болон хувирахад хүргэсэн. Үнэн мэдээлэл, баримт нотолгоо гэхээсээ илүүтэй “хэн мөнгө төлж байна, тэр л үнэн” гэсэн дүрэм тогтжээ. Мөнгөө төлсөн нь дуугаа захиалж байна гэхэд үнэнээсээ хол зөрөхгүй.

Эцэст нь, ИРГЭДИЙН ИТГЭЛ, МЭДЛЭГ буурсан нь хэвлэл мэдээллийн үнэт зүйлийг үгүй хийж, хуурамч мэдээлэлд хялбар автдаг, мэдээллээс зугтдаг, үл итгэх хандлага давамгайлах нөхцөлийг бүрдүүлж байна. Энэ бүхнээс харахад, бид өнөөдөр эрх чөлөөг магтах бус, эрх чөлөөгөө хэрхэн алдсаар байгааг эргэцүүлэх өдөртэй золгожээ.

Монголын сэтгүүл зүй шинэчлэл, хариуцлага, хараат бус байдал, мэдлэг, ур чадварын шинэ шатанд хүрэх шаардлагатай байна. Үгүй бол хэвлэл мэдээлэл нэрийн дор тархи угаах, үнэн бишийг үнэн мэт итгүүлэх “үйлдвэрлэлийн систем” гүнзгийрсээр байх болно.