Оросууд ирэх сард Үйлдвэр, худалдааны яамнаасаа бэлэг авах бололтой. Тодруулбал, Үйлдвэр, худалдааны яам ирэх сараас албан ёсны түгээлтийн сувгийг тойрч орж ирдэг бараа бүтээгдэхүүний импортыг хязгаарлахаар төлөвлөж буйг Оросын хэвлэлүүд ийн егөөдөн нэрлэв. Үүнийг зэрэгцээ импорт гэдэг. Хязгаарлалт хэрэгжсэнээр Орост нэвтрэх брэндүүдийн тоо мэдэгдэхүйц цөөрөх болно.

Кремль энэ шийдвэрээ гадаадын чанар муутай бүтээгдэхүүнээс иргэдээ хамгаалж буй үйлдэл гэж зөвтгөх болов уу. Зөвлөлтийн үед яг л ийм үндэслэлээр оросууд гадаадын бараа бүтээгдэхүүнээс хол байжээ.

Энэ нь дайны эхэн үед Оросоос гарч явсан барууны компаниудыг эргүүлэн татах гэсэн оролдлого байх магадлалтай. Барууны брэндүүд бүтээгдэхүүнээ Орост борлуулахыг хүсвэл албан ёсоор буцаж ирэх ёстой болох юм. Гэхдээ Оросын дотоодын эх сурвалжуудын мэдээлж буйгаар тэдний эргэж ирэх зам тийм дардан байхгүй аж. Тэд Оросыг орхисныхоо үр дагаврыг төлөх ёстой.

Оросыг орхисон гадаадын компаниудад алдсан хөрөнгөө хэрхэн эргүүлэн авах боломжтойг тодорхойлох үүрэг даалгаврыг ерөнхийлөгч Путин засгийн газартаа даалгасан билээ. "Известия" хэвлэлд тодорхойлсноор Путин "оргодол"-уудын жагсаалтыг гаргахыг тушаажээ. Энэ компаниуд одоо эргэж ирэхийн тулд Оросын эзэмшигчдэд ашигтай байдлаар бизнесээ эргүүлэн худалдаж авах хэрэгтэй болно.

Аливаа өөрчлөлтийг Оросын үйлдвэрлэгчид болон хэрэглэгчдийн эрх ашигт нийцүүлнэ гэж албаныхан мэдэгдээд буй.

Тэр бүү хэл дотоодын үйлдвэрлэгчид гадаадын брэндтэй ижил төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх хүсэлтэй байгаа бол үүнийгээ илэрхийлэхэд л хангалттай. Импортыг орлох бүтээгдэхүүнийг зах зээлд хэдийнэ нийлүүлж, хөлөө олсон эмийн компаниудыг энд жишээ татаж болно. Угтаа бол дотоодод үйлдвэрлэсэн эм үр дүн багатай, илүү гаж нөлөө үүсгэдэг гэж өвчтөнүүд гомдоллодог. Тэгвэл одоо зах зээл дээр байгаа компаниуд хэрхэн бизнесээ хөгжүүлж байгаа бол?

Тэдний бизнес загвар тун энгийн. Тэд Энэтхэгээс эм худалдаж аваад Оросын брэндийн тамгыг дарахад л хангалттай.

ЗХУ-ын үеийг эргэж харвал энэ загвар мөн л давтагдана. Тухайн үеийн төрийн хэвлэлд бичсэнээр Зөвлөлтөд бүх л юм байсан. Тэд өөрсдөө радио, хуурцаг, зурагт үйлдвэрлэж үүгээрээ бахархдаг байв. Жинсэн өмд, пүүзийг хүртэл тэд үйлдвэрлэсэн.

Мэдээжийн хэрэг энэ үед сонголт цөөн байсан. Гэхдээ засгийн газар нь үүнийг асуудал гэж үзээгүй аж. Аль үйлдвэрийн костюм нь илүү сайн болох талаар хүмүүс маргалдаж байсан ч яг үнэндээ тэдний хооронд тийм ч их ялгаа байгаагүй. Хязгаарлагдмал сонголттой брэндүүдийн аль аль нь ялгарч гоцгойрох зүйлгүй байсан тул иргэд ихэвчлэн албан бус, нууц эх үүсвэрээс худалдан авалтаа хийдэг байжээ. Үүнийг "газар доорх цех" гэж егөөдөн нэрлэжээ.

Жинхэнэ брэндүүдийг элитүүд л дистрибьютерээр дамжуулан худалдан авдаг байв. Эсвэл гадаадад аялахдаа брэндийн бараа олж ирдэг байж. Овсгоотой нэг нь гааль дээр танил талтай болж, ховор эд зүйлсийг оруулж ирсэн байдаг.

Социалист орны найзуудтайгаа захидлаар харилцдаг байсан сургуулийн хүүхдүүд ч энэ жишигээс зөрөөгүй аж. Зөвлөлтийн хүүхдүүд хилийн чанад дахь үе тэнгийнхнээсээ дотроо бохьтой дугтуйтай захидал хүлээж авдаг байв.

Гадаадын брэндүүд дүрвэсэн энэ цаг үед оросууд мөн л дээрхтэй ижил зүйлд бэлтгэлтэй байх шаардлагатай болжээ. Өнөөдөр Орост зарагдаж байгаа гадаадын олон бүтээгдэхүүн удахгүй алга болно. ОХУ-д үйлдвэрлэсэн утас, таблетуудад асуудал гарсан тул "iPhone" утас одоохондоо ногоон гэрлээр худалдаалагдах байх. Гэхдээ "Nike"-ийн пүүз гэх мэтийн талаар ярьвал тэдэнгүйгээр хэн ч амьдарч чадна гэж Оросын төр үзэж байна.

Зэрэгцээ импортыг ингэж хязгаарлах нь дотоодын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд үнэхээр тустай юу? Хэлж мэдэхгүй. Ганц жишээ татахад, "Uniqlo" компанийн үлдээсэн орон зайг нөхөхийг оролдсон "Just Clothes" компани гурван жилийн дараа бүх дэлгүүрээ хааж, зах зээлээс арчигдав. Дотоодын зах зээлд өрсөлдөгчгүй байсан ч гэлээ амьдрах чадвартай байхад шаардлагатай боловсон хүчин, технологи тэдэнд байгаагүй.

Дэлхийн хаа сайгүй үйлдвэрийн хүнд ажлыг робот орлоод эхэлсэн учир бага цалингаар "махаа идэх" хүн ховордсон. Орост ч ялгаагүй. Гэтэл мөнгө, боломж, хориг зэргээс шалтгаалаад оросууд орчин үеийн тоног төхөөрөмжийн талаар яриад ч хэрэггүй байна.

Гэхдээ Зөвлөлтийн үетэй харьцуулахад нэг ялгаа бий. Зөвлөлтийн үед бүтээгдэхүүний чанар төдийлөн сайн биш байсан ч бүгдийг нь Орост бүрэн үйлдвэрлэдэг байж. Харин одоо Оросын олон бүтээгдэхүүнийг Хятад эд ангиар угсарч, бүтээж байна. Тухайлбал, “Москвич” автомашины үйлдвэр ихэвчлэн Хятадад үйлдвэрлэсэн машины эд ангийг угсардаг. Оросын гутлын компаниудын даруй дөрөвний нэг нь бэлэн пүүзэнд зөвхөн ул л наадаг. Компаниуд мөнгөө хэмнэхийн тулд өөрсдөө юу ч бүтээхгүйгээр угсрах, нийлүүлэх ажил л хийж байна гэсэн үг.

Хоёрдугаарт, хүмүүс Зөвлөлтийн үе шиг нууц худалдаа наймаа хайх шаадлагагүй болсон. Өнөөдөр утасны дэлгэцээ нэг товшоод л хүссэн бараа бүтээгдэхүүнээ өөрийн болгох боломжтой. Брэндүүд гааль, татварын алба, хууль сахиулагчдыг хэрхэн зохицуулахаа мэддэг болсон. Цаашилбал, илүү том хүчирхэг компаниуд Үйлдвэр, худалдааны яамны жагсаалтаас "хар аяндаа" л чөлөөлөгдөх магадлалтай юм.