“Монгол Улсын валютын нөөц таван тэрбум ам.доллар байна”. Сангийн сайд Б.Жавхлан ингэж хэлснээс хойш валютын ханш сарын хүрэхгүй хугацаанд 100 төгрөгөөр өсчээ. Товчхондоо, Б.Жавхлангийн хэлсэнчлэн Монгол Улсын валютын нөөц түүхэн дээд амжилт үзүүлэхийн хэрээр эсрэгээрээ дотоодын мөнгөн тэмдэгтийн үнэ улам доошилсоор байна. Нэг ам.доллартай харьцах монгол төгрөгийн ханш /2025.04.21/-ний 11:00-н цагийн байдлаар/ 3600 болж суларсан нь мөн л түүхэн дээд үзүүлэлт юм. Цаашдаа нэг ам.доллартай харьцах төгрөгийн ханш хэд болж сулрахыг Б.Жавхлан ч тааж чадахгүй болсон. Таах байтугай хазаарлаж ч чадахгүйд хүрсэн. Энэ бүхэнд эрх баригчид биш иргэд, аж ахуйн нэгж буруутай. Буруу, буруу, буруу бүхэн бусдынх байдаг.

Уг нь төгрөгийн ханшийн уналтыг хязгаарлах нь төв банкны үүрэг. Төв банкны тухай хуульд Монголбакны үндсэн зорилтыг тодорхой зааж өгсөн бий.

Нэгд, Монголбанкны үндсэн зорилт нь үндэсний мөнгөн тэмдэгт-төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангахад оршино. Хоёрт, Монголбанк өөрийн үндсэн зорилтын хүрээнд санхүүгийн зах зээл, банкны тогтолцооны тогтвортой байдлыг хангах замаар үндэсний эдийн засгийн тэнцвэртэй хөгжилд дэмжлэг үзүүлнэ.

Атал төгрөгийн ханшийн уналтад Төв банк нь иргэд, аж ахуйн нэгжээ буруутгаад сууж байна. Монголбанкныхны тайлбарлаж байгаагаар монгол төгрөгийн уналтад нэгд, автомашины ченжүүд буруутай болсон. Хоёрт, аялал жуулчлалаар гадаадыг зорьсон иргэд буруутгагдсан. Гурав дахь буруутай этгээдүүд бол “Найман шарга”-ын ченжүүд. Уг нь хийх хүнд арга мундахгүй, хийхгүй хүнд шалтаг мундахгүй л гэдэг. Үнэндээ Сангийн яам, Монголбанкны энэ мэт тайлбарт итгэх хүүхэд ч олдохгүй. Долоон буудлын чавганц хүртэл долларын ханш яагаад өсөөд байгааг гадарладаг болсон.

Трампийн тарифын дайнаас болж ам.долларын ханш дэлхий даяараа сулрах болсон. Харин Монголд эсрэгээрээ ам.долларын ханш өсч буй нь импортын шалтгаанаас илүүтэй улс төрийн бодлого, шийдвэртэй холбоотой нь тодорхой. Төсвийн хэт тэлэлт төгрөгийн ханшийн уналтын бодит шалтгаан.

Төрийн ам, ажлын зөрүү төгрөгийг цаас болгож байна. Төгрөг цаас болж буй нь төрийн бодлого байгаа онохгүй байгаагийн илрэл юм.

Учир нь, Монгол Улс наанаа төр-хувийн хэвшлийн түншлэл ярих ч цаанаа чөлөөт эдийн засгийг улам боомилох болсон. Төр нүүрс ухаж, нүүрс тээвэрлэж, зам засаж,  жуулчинд үйлчилж, хоол хийж, ТҮЦ ажиллуулах болсон. Төрийн оролцоогүй бизнесийн салбар гэж байхгүй болсон. Хувийн бизнес эрхлэх боломжийг хумихын хэрээр үндэсний мөнгөн тэмдэгт үнэгүйднэ. Мөн төрийн цомхотгол нэг амаараа ярих атлаа нөгөө гараараа төрийн албаны дарга нарын тоог нэмсээр. Даргын тоо нэмэгдэнэ гэдэг төсвийн зардал өсч байна гэсэн үг юм.

Энэ янзаараа нэг ам.доллартай харьцах төгрөгийн ханш 5000 давж мэдэх дүр зураг ч харагдаж байна, эрсдэл болгоомжлол ч бий болсон байна. Иймээс эрх баригчид хандлага, бодлогоо өөрчлөхгүй бол Монгол Улс модоо барихдаа тулж мэдэхээр боллоо. Мэдээж, эдийн засгийн хямралын хамгийн хүнд ачааг жирийн иргэд нуруун дээрээ үүрдэг. Цалингаас цалин, тэтгэврээс тэтгэврийн хооронд амьдардаг хүмүүс үнийн өсөлтийн золиос болдог. Өнөөдрийн Монголд  үнэ нь өсөөгүй өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн нэг ч алга.

Сангийн сайдын хэлснээр түүхэнд байгаагүйгээр валют нөөцөлсөн юм бол төгрөг цаас болохоос өмнө арга хэмжээ авахгүй юм уу. Иргэдээ буруутгаж, энтермент үзүүлэхээс илүү эрх баригчид эдийн засгаа бодитоор дүгнэх цаг болсон байна.

Б.БАТ