УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны өнөөдрийн (2025.04.15) хуралдаанаар Зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ.

Засгийн газрас өргөн мэдүүлсэн энэхүү хуулийн төсөлд цахим мөрийтэй тоглоом, бооцоот тоглоом, төлбөрт таавар бооцоот тоглоомын үйл ажиллагаа эрхлэхийг хориглоод байгаа юм. Хэрвээ энэ төрлийн үйл ажиллагаа эрхэлбэл Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ. Тэр бүү хэл сурталчилсан тохиолдолд хариуцлага хүлээлгэхээр заагаад буй.

Эл төслийг хэлэлцэх шатанд Байнгын хорооны гишүүд “Хууль дагуулж Эрүүгийн хуульд өөрчлөлт оруулахаар орж ирсэн энэхүү төслийн хэлэлцэх эсэхийг УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцээгүйгээс эхлээд олон асуудал байгаа тухай хөндлөө.

Мөн ажлын хэсгээс дараах санал дүгнэлт гаргасан байна. Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.5 дахь хэсэгт заасныг үндэслэн Байнгын хорооны хуралдаанаар төслийн анхны хэлэлцүүлгийг явуулахаас өмнө хууль зүйн дүгнэлт гаргуулах нь зүйтэй гэж ажлын хэсэг үзжээ. Тодруулбал, Зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн 1 дүгээр зүйлд “…төлбөрт таавар, бооцоот тоглоом цахим мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаа эрхлэхийг хориглоно…” гэсэн агуулгатай 20 дахь заалтыг Зөвшөөрлийн тухай хуулийн 1.5 дугаар зүйл буюу “Зөвшөөрөл олгох, сунгах, шинээр бий болгоход баримтлах зарчим, хэрэгжүүлэх хүрээ” гэсэн зүйлд нэмэхээр хуулийн төсөлд тусгасан нь хууль зүйн техник болон хууль хоорондын нийцлийг хангаж байгаа эсэх, тодорхой үйл ажиллагааг эрхлэхийг хориглох зохицуулалтад уг хуулийн зорилтод нийцэж байгаа эсэх талаар хууль зүйн дүгнэлт гаргуулах нь шаардлагатай гэв. Түүнчлэн тодорхой салбарын хуулиар, эсвэл бие даасан аль нэг хуулиар хориглоогүй аливаа харилцааг Эрүүгийн хуульд гэмт хэрэгт тооцохоор нэмж хуульчлах нь эрх зүйн хувьд сөрөг үр дагавартай бөгөөд гэмт хэрэгт тооцох үйлдлийг бүрэн тодорхойлж зохицуулаагүй байдал нь аливаа этгээдийг хэлмэгдүүлэх, эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх, эсвэл ял завшуулах эрсдэлийг үүсгэж болзошгүй хэмээн ажлын хэсэг үзжээ. Иймд Эрүүгийн хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийн 1 дүгээр зүйл нь хууль зүйн техник, хууль эрх зүйн хувьд зөрчилтэй эсэх, холбогдох хууль тогтоомжийн хүрээнд боломжит хувилбарын талаар тус тус хууль зүйн дүгнэлт гаргуулах нь зүйтэй хэмээн үзсэн байна.

Эрүүгийн хуульд нэмэлт оруулснаар шинээр гэмт хэргийн зүйлчлэл бий болгож байгаа тул хуулийн төсөлтэй холбогдуулан Хүний эрхийн Үндэсний Комисс, Улсын дээд шүүх болон Улсын ерөнхий прокуророос зайлшгүй санал авах шаардлагатай гэв. Дээр дурдсан хууль зүйн дүгнэлт, холбогдох байгууллагуудын саналыг авсны үндсэн дээр Зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон Эрүүгийн хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслүүдэд тусгагдсан асуудлаар хуулийн техникийн засварыг хийх, зарим нэр томьёог оновчтой болгох, хууль хоорондын нийцлийг хангах зэрэг асуудлаар зарчмын зөрүүтэй саналуудыг боловсруулан ажиллах шаардлагатай хэмээн танилцуулав.

УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр:

-Засгийн газраас Зөвшөөрлийн хууль дагалдуулж Эрүүгийн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай асуудлыг парламентын байнгын хороо гүйцээж ажиллах нөхцөл байдал үүсч байгаа нь харамсалтай. Энэ хуулийг хэлэлцэх эсэх асуудал Хууль зүйн байнгын хороогоор ороогүй. Эрүүгийн хуулийн өөрчлөлтийг УИХ -д оруулж ирж байгаа атлаа Улсын Дээд шүүх, прокурор, ХЭҮК, Хуульчдын холбоо, Өмгөөлөгчдийн холбооноос санал аваагүй. Хууль зүй дотоод хэргийн яаманд  Эрүүгийн хууль, Зөрчлийн хуулийн байнгын ажлын хэсэг байгаа. Энэ ажлын хэсэг дээр ч яриагүй, яамных нь санал ч байхгүй. Энэ одоо юу болж байгаа юм. Эрүүгийн хуулийг дуртай яам нь хийдэг болчихсон юм уу. Хууль зүй дотоод хэргийн яам бодлогоо баримаар байна. Хэзээ ийм байсан юм. Эрүүгийн хуулийн өөрчлөлт Хууль зүй дотоод хэргийн яамаар  орохгүй УИХ-д орж ирсэн түүх би мэдэхгүй. Улсын Дээд шүүх, прокурорын саналыг авахгүйгээр оруулж ирсэн түүх би мэдэхгүй.

Шүүхийн хуульд Эрүүгийн процессын тухай хуульд Улсын дээд шүүхийн саналыг заавал авна гээд бид биччихсэн. Хуулийн заалт зөрчигдөж байна. Бодлогоо базаж ажилламаар байна.

УИХ-ын гишүүн Б.Заяабал:

-Эрүүгийн хуульд төлбөрт таавар бооцоот тоглоом, цахим мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаа эрхлэхийг  хориглох тухай оруулж ирж байгаа.  Иргэд гэртээ, албан газар тоглох, малчид нэгнийдээ цуглаад тоглох ийм үед яах вэ гэж асуусан, хуульд хамаарахгүй гэж хэлж байгаа. Гэтэл дагуулж өргөн барьсан Татварын тухай хууль, ААНОАТ болон ХХОАТ дээр энэ төрлийн орлого олохыг тайлагнуулахгүй, энэ төрлийн орлого олох, тайлагнах боломжгүй учраас энэ нь өөрөө хууль бус гээд ороод ирсэн.

Энэ хоёр Онцгой албан татварын хууль дээр байгаа төлбөр тааварт бооцоот тоглоомоос олсон орлогоо тайлагнаж болохгүй болчихоор Монгол Улсын иргэн гадаад улсад казино тоглоод орлого олж болохгүй болчихоод байгаа. Мөн ахуйн чиглэлээр нэгнийдээ тоглосон ч болохгүй. Орлогыг нь зөвшөөрч байгаа бол Татварын тухай хуулиараа орлогоо тайлагнах эрх нь нээлттэй байх ёстой.  Гэтэл ХХОАТ, ААНОАТ дээр аль алиныг нь хорьчихсон, ААНОАТ дээр энэ төрлийн үйл ажиллагаа эрхэлж орлого олох тусдаа, энэ төрлийн үйл ажиллагаанд оролцож хонжвор хожих орлого тусдаа.  Тус, тусдаа татвар төлөх хувь хэмжээ нь өөр, тайлагнал нь өөр. Гэтэл энэ хуулиар хоёуланг хорьчихож байгаа. Ямар ч төрлийн төлбөрт таавар бооцоот тоглоом мөрийтэй тоглоомоос орлого олж болохгүй гээд хорьчихоор Монгол Улсын иргэн гадаадад, дотооддоо ахуйн чиглэлээр гэж хэлэх юм уу нэгнийдээ тоглоод олсон орлогоо тодорхойлох боломжгүй болчихоор угаасаа хууль бус болчихоод байна.

УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатар:

-Хууль дагуулж Эрүүгийн хуулийг хуулийг оруулж ирж, өөрчилнө гэдэг бол өөрөө ноцтой үр дагавартай. Хууль зүй дотоод хэргийн яам нь дэмжээгүй юм билээ. Дэмжээгүй гэсэн мэдээ надад ирж байна.

Эрүүгийн хууль дээр Хууль зүйн яам нь зөвшөөрөөгүй бол орж ирэхгүй. Хууль тогтоомжийн тухай хуульд оруулж байгаа өөрчлөлтийн ач холбогдол энэ дээр гарч ирж байгаа. Зөвшөөрөөгүй бол орж ирэхгүй. Хууль тогтоомжийн тухай хуулийн дагуу заавал ХЭҮК, шүүх, прокуророос хүний эрхэнд халдаж байгаа хуулиуд дээр санал авсан байна. Санал аваагүй бол босго давахгүй шүү гэж заасан. Энийг гишүүд яриад байна.  Энэ байхгүй учраас дараа нь гарах эрх зүйн үр дагаврыг тооцож хэлэх боломжгүй байна.

Ажлын хэсгээс хууль зүйн дүгнэлт гаргая гэсэн санал оруулж ирж байна. Үүнийг дэмжиж байна гэлээ.

Үүний дараа Зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн Эрүүгийн хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийн холбогдох зүйлийн хүрээнд хууль зүйн дүгнэлт гаргуулахыг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжлээ.

Мөн Зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн Эрүүгийн хуульд нэмэлт оруулах тухай, Зөрчлийн тухай хуульд  нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг явуулахаас өмнө дээрх хуулийн төслүүдийн талаар холбогдох байгууллагуудын саналыг авах ажлын хэсгийн саналыг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 84.6 хувь нь дэмжив. Ажлын хэсгийн саналууд дэмжигдсэн тул Зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн Эрүүгийн хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийн холбогдох зүйлийн хүрээнд хууль зүйн дүгнэлт гаргуулах Байнгын хорооны шийдвэрийг УИХ-ын Тамгын газарт хүргүүлж, мөн хуулийн төслүүдийн талаарх саналыг холбогдох байгууллагуудаас авахаар тогтов.

Г.ХОРОЛ