АНУ-ын ерөнхийлөгч Дональд Трамп албан тушаалаа хүлээж авмагцаа Орос, Украины дайныг 24 цагийн дотор дуусгана гэж амласан ч энэ нь хэдийнэ талаар болоод буй. Трамп Москвагаас нэг ч буулт хүлээж авч чадсангүй.

Тэгвэл энхийн яриа хэлэлцээ хийх төвийг сахисан газраараа Трамп Саудын Арабыг сонгосон нь ч учиртай болов уу. Тэр энэ үйлдлээрээ Ойрхи Дорнодын түншүүддээ олон улсад бардамнах эрхийг бэлэглэж байна. Энэ бэлэг хүний амь аврахаас ч илүү чухал болохыг нөхцөл байдал бэлээхэн харуулж байна.

Оросын ихэнх өндөр албан тушаалтныг Европын холбоонд нэвтрэхийг хориглодог тул хэлэлцээ хийх талуудад хуралдах газрын сонголт цөөн байсан нь үнэн. Энэтхэг, Казахстан, Индонез зэрэг дундын гүрэн зуучлалын хүчин чармайлтыг удирдан чиглүүлэх сонирхолгүй байв. Харин Саудын Араб Трампийг хоёр дахь удаагаа сонгогдох үед АНУ-ын эдийн засагт 600 тэрбум ам.доллар оруулах шийдвэр гаргасан нь тэдэнд хэлэлцээрийн ширээний ард суух санал тавихад нөлөөлсөн нь гарцаагүй.

Саудын Араб гол төлөв өөрийн ашиг сонирхлын үүднээс ажиллаж байгаа тул тэдний оролцоо дайныг бүхэлд нь зогсоох шийдэлд хүргэх албагүй аж.

Харин ч энэ эгзэгтэй цаг үед угсаа залгамжлах хунтайж Мохаммед Бин Салман олон улсын хамтын нийгэмлэгийн өмнө өөрийгөө төрийн зүтгэлтэн болох насанд хүрсэн гэдгээ харуулахыг хүсч байна. Эрчим хүчний дэд бүтцийн халдлагыг зогсоох, Хар тэнгист гал зогсоох гэсэн нөхцөлүүдтэй хязгаарлагдмал хэлэлцээрийг талууд өнгөрсөн долоо хоногт байгуулсан билээ. Энэ хэлэлцээ хэдийнэ Саудын Арабт сайнаар нөлөөлөөд эхэлжээ. Тодруулбал, угсаа залгамжлах хунтайж Мохаммед Бин Салманы өнгөрсөн үеийн тэнэглэлүүдийн тухай сөрөг мэдээллүүд хязгаарлагдмал хэлэлцээрийн сүрэнд дарагдав. Авлигын хэрэгт буруутгагдсан Саудын Арабын олигархиудыг хорих, суллагдахыг хүсвэл их хэмжээний мөнгө өгөхийг шаардсан зэрэг Мохаммед Бин Салмантай холбоотой мэдээллүүд байсан.

Саудын Араб 2016 оноос хойш Америкийн лоббичдод 100 сая гаруй ам.доллар зарцуулан нэр хүндээ өсгөсөн ч гадаадын хөрөнгө оруулалт татахад бэрхшээлтэй хэвээр байгаа. Энэ нь Саудын Арабын газрын тосны хараат байдлыг бууруулах зорилготой 2030 он хүртэлх амбицтай төлөвлөгөөнд тулгарч буй сорилт юм. Зүүн Европыг тогтворжуулах АНУ-ын хүчин чармайлт төгс биш ч гэсэн нэр хүндтэй тул Саудын Араб үүнд нэгдсэнээр өөрсдийгөө дэлхийн хариуцлагатай тоглогч гэж харуулж байна.

Трамп Иранд чиглэсэн түрэмгий, сөргөлдөөнтэй тактик баримтлах бус илүү дипломат арга барил сонговол энэ яриа хэлэлцээний тэргүүлэх зуучлагч нь мөн л Саудын Араб байх болов уу.

Гэсэн ч Саудын Араб шударга үнэнээс хол байна. Хүний эрхийн асуудал хөндөгддөг, хэт консерватив гэр бүлийн дарангуйлалтай Саудын Араб ардчиллыг хамгаалах нэрийн дор удаан үргэлжилж буй дайныг бүрэн ойлгож байгаа нь юу л бол. Украинчуудыг Саудын Араб үнэхээр өрөвдөж ойлгож байгаа нь бага.

Энхийн тэмцэгчдийг алан хядагч гэж нэрлэхээс эхлээд тролл багийг суртал ухуулгад ашиглах, хилийн чанадад хэлмэгдүүлэлт, аллага үйлдэх зэргээрээ Саудын Арабын засаглал Владимир Путиныхтай маш төстэй. Үүнийг харгалзан үзэж Украин хэнд итгэх вэ гэдгээ дахин бодох ёстой болж байна.

Ижил сэтгэлгээтэй автократууд адил зарчимыг тууштай дэмжинэ. Оросууд энэ дайныг хэдхэн хоногийн дараа дуусна гэж таамаглаж байсны нэгэн адил Саудын Араб Йеменд цэргийн интервенц хийснээр сул хөршөө хурдан ялна гэж буруу таамаглаж байсан. Гэвч Ираны дэмжлэгтэй хусит босогчид эсэргүүцэж, Саудын Арабын газрын тосны байгууламж руу далавчит пуужингаар дайрснаар мөргөлдөөн мухардмал байдалд орсон.

Дэлхийн хамгийн том түүхий нефтийн үйлдвэрлэгч, экспортлогчдын хувьд Саудын Араб, ОХУ хоёр "ОПЕК+"-ийн хүрээнд идэвхтэй хамтран ажилладаг бөгөөд шаардлагатай үед газрын тосны үнийг зохиомлоор өсгөцгөөдөг. Саудын Араб зардлаа нөхөх хэмжээний мөнгө олохын тулд нэг баррель нефтийн үнэ 96 орчим ам.доллар байх шаардлагатай. Төсвийн алдагдлын талаар энд яривал тэд "NEOM", "Qiddiya" зэрэг футурист гига төслүүдийг санхүүжүүлэхээр ажиллаж байна. 2034 оны Хөлбөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнийг дурдах ч шаардлагагүй.

Украины энхийн хэлэлцээ бодит болсноор дэлхийн зах зээлийг тогтворжуулж, нийлүүлэлтийн сүлжээг эргэн сэргээх нь дамжиггүй. Тэгэхээр энэ хэлэлцээ Саудын Арабын ойрын хугацааны ашиг сонирхолд нийцэхгүй байгаа аж.

Саудын Араб Газын зурвас дахь аймшигт нөхцөл байдлыг бус Орос, Украины дайнд илүү ач холбогдол өгч байгаагийн цаад шалтгаан юу вэ? Украин дахь дайнаас гол ашиг тусыг нь Саудын Араб хүртэж байгаа юм. Тодруулбал, Саудын Араб хэд хэдэн удаагийн хоригдол солилцох ажиллагааг амжилттай зохион байгуулснаар толгой таслах явдал нэмэгдсэн, үг хэлэх эрхээ эдэлсэн иргэдээ шоронд хорьсон зэрэг өөрсдийнхөө сөрөг үйлдлээс дэлхийн анхаарлыг холдуулжээ. Хоригдол солилцоо болоогүй бол эдгээр асуудал барууны хэвлэл мэдээллийн анхааарлыг илүүтэй татах байсан болов уу.

Үүний зэрэгцээ Путины үйлдлээс үүдэн бий болсон дэлхийн шинэ дэг журам нь Саудын Арабт дэлхий дахинд нөлөөгөө нэмэгдүүлж, АНУ-ын холбоотон гэсэн хуучин дүр төрхөөсөө гарах боломжийг олгосон. Үүний оронд Саудын Араб төвийг сахих эерэг стратегиэрээ дэлхийн тавцанд хүчтэй байр сууриа хадгалав. АНУ өдгөө Саудын Арабыг "БРИКС+"-ээс холдуулж, Абрахамын хэлэлцээрийг өргөжүүлэхийг эрмэлзэж байгаа ч жолоочийн суудалд нэгэнт Эр Рияд суужээ.